Mentaal buitenspel

De onzichtbare blessure

Op het veld lijken ze soms onaantastbaar. Met tienduizenden fans in de stadions en honderdduizenden supporters voor de buis, krijgen ze alle aandacht van menig voetballiefhebber. Maar buiten het veld speelt zich soms een hele andere wedstrijd af: een wedstrijd die niet met fysieke kracht, maar met mentale (veer)kracht gewonnen moet worden. Steeds meer profvoetballers spreken zich openlijk uit over mentale problemen in de voetbalwereld, maar waardoor komt het dat die topsterren, met ogenschijnlijke perfecte levens, zoveel last hebben van mentale problemen?

Mentale gezondheidsproblemen in de voetbalwereld zijn de laatste jaren steeds meer onder de aandacht gekomen. Zo hebben een aantal topsterren in het internationale voetbal zich zorgelijk uitgesproken over dit probleem. De Engelse voetballer Deli Alli heeft in 2023 een zeer emotioneel interview afgegeven op het YouTube-kanaal van Gary Neville, The Overlap. Hierin werd duidelijk hoe slecht het op bepaalde momenten ging met het voormalige toptalent en dat hij zelfs zes weken in een kliniek heeft gezeten. Naast Alli heeft ook Alvaro Morata zeer recent zijn verhaal gedeeld in de media. De Spaans international kampte langere tijd met een depressie. Morata sprak zich in een interview met radiozender Cope uit over die mentale strijd. De klachten waren zo ernstig dat hij zelfs serieus heeft overwogen om zijn voetbalschoenen aan de wilgen te hangen.

Cijfers

Alli en Morata zijn zeker niet de enige die te maken hebben gehad met mentale klachten in de voetbalwereld. Er zijn namelijk nog talloze andere spelers die ook weten wat dit inhoudt. Dit gaat om spelers op verschillende niveaus met mentale problemen, die evenals variëren van niveau.

Volgens een onderzoek gepubliceerd in Brain Sciences door MDPI in 2021, heeft 23% tot 26% van de actieve profvoetballers op enig moment last van depressieve symptomen. Deze symptomen variëren van lichte depressieve klachten tot serieuzere mentale stoornissen, zoals angststoornissen, waar 9% tot 12% van deze spelers mee te maken krijgt. Daarnaast ervaart 18% tot 22% van de voetballers slapeloosheid als gevolg van sport-specifieke stressoren, zoals media-aandacht en prestatiedruk. Uit hetzelfde onderzoek blijkt ook nog dat 28% tot 35% van de oud-voetballers nog last heeft van depressieve symptomen. 

Oorzaken

De mentale problemen waarmee profvoetballers mee te maken krijgen, komen deels door het klimaat van de sport zelf. Een van de belangrijkste redenen van mentale problemen bij voetballers is de immense prestatiedruk. Spelers worden voortdurend beoordeeld op hun prestaties, niet alleen door coaches en clubs, maar ook door fans en de media. Deze druk om altijd maar te presteren, kan leiden tot angstgevoelens en soms tot een verlaagd zelfbeeld, vooral wanneer de verwachtingen niet worden waargemaakt. 

Lianne den Haan, sportpsycholoog, legt uit: “De druk die op voetballers ligt, is enorm. Het is niet alleen de druk om te presteren op het veld, maar ook de constante aandacht van de media en fans. Voor een ‘normaal’ mens zou het misschien mogelijk zijn om even een stapje terug te doen, maar voor een voetballer is dat vrijwel onmogelijk. De verwachtingen blijven hoog, en het taboe rond het delen van mentale problemen maakt het nog moeilijker. Veel spelers zijn bang dat ze als zwak worden gezien als ze zich uitspreken.”Den Haan voegt hieraan toe dat sociale media een cruciale rol spelen: “De constante interactie op sociale media kan de druk verder verhogen. Spelers voelen de noodzaak om een perfect imago te behouden, wat kan leiden tot gevoelens van inadequaatheid. Dit kan vooral problematisch zijn wanneer ze minder goed presteren.”

Hiernaast zijn blessures ook een belangrijke factor die bijdraagt aan mentale problemen in de voetbalwereld. Voor profvoetballers betekent een blessure niet alleen een fysieke tegenslag, maar in extreme gevallen ook een potentieel einde aan hun carrière, wat een zware psychologische impact kan hebben. Ook kan de hersteltijd leiden tot gevoelens van frustratie en machteloosheid. Dit wordt nog versterkt door de angst om opnieuw geblesseerd te raken, wat het herstel bemoeilijkt en de mentale belasting vergroot.

 

Hulpbronnen

De bewustwording rondom mentale problemen in het profvoetbal heeft ertoe geleid dat de beschikbaarheid van hulpbronnen de afgelopen jaren flink is toegenomen. Voetbalvakbonden zoals FIFPro en de VVCS hebben programma’s opgezet waarmee spelers toegang krijgen tot psychologen en online modules die hen leren omgaan met stress en angst. Deze initiatieven helpen spelers om in een vroeg stadium mentale klachten te herkennen en aan te pakken.

Naast deze vakbonden hebben ook steeds meer voetbalclubs mentale gezondheid hoog in het vaandel zitten. Grote clubs zoals Ajax en PSV bieden al jaren sportpsychologen en mental coaches aan, zodat spelers laagdrempelig hulp kunnen inschakelen, zo blijkt uit een stuk van ESPN uit 2023. Na navraag blijkt dat tegenwoordig elke Eredivisieclub eigen psychologen in dienst heeft, wat de toegang tot professionele ondersteuning vergroot. Sommige spelers, zoals Denzel Dumfries, kiezen er bovendien voor om een privépsycholoog in te schakelen om specifiek aan hun mentale gezondheid te werken. Dumfries vertelde hierover in een interview met de NOS, waarin hij benadrukte dat deze persoonlijke begeleiding hem helpt om de mentale druk van het topvoetbal te managen.

Naast deze initiatieven van clubs en vakbonden bestaan er ook stichtingen zoals de Play Mental Foundation, opgericht door oud-profvoetballers. Deze stichting richt zich specifiek op het doorbreken van het taboe rondom mentale problemen in de voetbalwereld. Door platforms te bieden waar spelers hun ervaringen kunnen delen, creëren zij een veilige ruimte voor voetballers die worstelen met hun mentale gezondheid.

Openheid

Ondanks de toegenomen beschikbaarheid van hulpbronnen blijft het voor veel profvoetballers moeilijk om openlijk over hun mentale gezondheid te praten. Het aanhoudende taboe rondom mentale problemen zorgt ervoor dat veel spelers terughoudend zijn om hulp te zoeken. Dit komt vooral door de angst voor de reacties van de media en het publiek. Het beeld dat voetballers “alles op orde hebben” of “een perfect leven leiden” vergroot de drempel om hun problemen bespreekbaar te maken.

Een goed voorbeeld hiervan is Neymar, die in een interview eerlijk sprak over de druk en mentale belasting die hij ervaart als topsporter. Deze openheid werd echter niet positief ontvangen. De pers was kritisch en hij kreeg veel negatieve reacties, met opmerkingen dat iemand op zijn niveau “zoiets niet zou mogen zeggen”. Dit incident laat zien dat er in de voetbalwereld nog steeds een beeld is dat topsporters zich sterk moeten houden, wat het moeilijk maakt voor voetballers om kwetsbaar te zijn. Género Zeefuik, oud profvoetballer bij onder andere PSV, benadrukt eveneens het belang van openheid: “Het is cruciaal dat spelers durven te praten over wat ze doormaken. De druk van buitenaf is enorm, en als je dat niet deelt, kan het echt je spel beïnvloeden.” Zeefuik beëindigde op jonge leeftijd zijn profcarrière wegens fysieke en mentale problemen.

Waar fysieke blessures vaak openlijk worden besproken en met begrip worden ontvangen, blijft mentale gezondheid een gevoelig onderwerp. Op het veld lijken voetballers soms onaantastbaar, maar achter de schermen zitten ze soms met mentale problemen die niet zichtbaar zijn. Dit gebrek aan openheid zorgt ervoor dat veel spelers er alleen mee zitten, soms uit angst voor de gevolgen als ze zich openlijk uitspreken. De negatieve visie van mentale problemen in de media versterkt het stigma en belemmert voetballers om de steun te krijgen die ze nodig hebben.

Verantwoording

De gegevens in dit artikel komen voornamelijk uit een onderzoek gepubliceerd in Brain Sciences door Gouttebarge et al. (2021). Dit onderzoek is uitgevoerd door een team van wetenschappers die gespecialiseerd zijn in sportpsychologie en mentale gezondheid. De onderzoekers hebben een systematische review gedaan van verschillende studies die zich richten op de mentale gesteldheid van profvoetballers. Hierdoor zijn de bevindingen goed onderbouwd en representatief voor de werkelijkheid in de sport.

De betrouwbaarheid van deze bron is verder versterkt door het gebruik van een breed scala aan data, afkomstig van zowel actieve als voormalige profvoetballers. Dit geeft een volledig beeld van de mentale uitdagingen die spelers kunnen tegenkomen in hun carrière, en benadrukt de noodzaak voor aandacht voor dit onderwerp binnen de sport.