Bij bijna elke voetbalwedstrijd gonst het in de stadions: fluitconcerten, geroep vanaf de tribune, en zo nu en dan gaat het verder dan dat. Voor Ajax-speler Kian Fitz-Jim, die zijn plek in het eerste elftal van Ajax veroverde, is dat inmiddels bekend terrein. Tegenwoordig is deze vijandigheid niet alleen meer op het veld te merken, maar ook online. Na een training op sportpark de Toekomst staat de 21-jarige Ajacied stil bij ‘social hate’.
Elke wedstrijd weer
Het gebruik van sociale media is de afgelopen jaren flink gestegen, en daar komt ook een hoop haat bij kijken. Dit is een welbekend fenomeen in de soms vijandige voetbalwereld. Kian Fitz-Jim, middenvelder bij Ajax, ontvangt regelmatig negatieve reacties, vooral rondom wedstrijden. “Dagelijks wil ik niet zeggen,” begint Kian, “maar meestal rondom de wedstrijden krijgen we wat meer berichtjes binnen. Ik lees ook niet alles, dus ik zou niet echt een aantal kunnen noemen. Maar je ziet het wel voorbij komen. Niet alleen bij mij, maar ook bij mijn teamgenoten.”
Kian’s ervaringen zijn geen uitzondering. De spelers van Ajax krijgen maandelijks meer dan duizend haatreacties via de officiële kanalen van Ajax en de persoonlijke accounts van spelers zelf. Voor Kian komen deze reacties meestal neer op twee soorten kritiek: “Prestaties, uiterlijk, gewoon random dingen, dat je wordt uitgescholden en zo. Van alles wel wat,” zegt hij nuchter. Ondanks deze negatieve reacties lijkt hij er niet erg onder de indruk van, maar hij heeft er wel een mening over. “Uiteindelijk is het makkelijk natuurlijk, als je vanaf je telefoon op tientallen kilometers afstand haatberichten stuurt,” stelt Kian. “Ik zie die mensen nooit in het echt. Ik denk niet dat er mensen zijn die het recht in mijn gezicht zullen zeggen. Dus ja, ik kan me er wel wat van aantrekken, maar uiteindelijk heb ik daar ook niks aan.”
Omgaan met online haat
Je zou je kunnen voorstellen dat haatreacties vervelend kunnen zijn, maar Kian weet inmiddels hoe hij ermee om moet gaan. “Ik heb mijn hele leven al lang haar gehad,” vertelt hij. “Ik word altijd al wel een meisje genoemd. Maar op een gegeven moment leer je er een beetje mee om te gaan. Ik heb me er alsnog nooit écht iets van aangetrokken.” Kian focust zich vooral op de mening van zijn inner circle. “Als ik een mindere pot heb gespeeld, weet je dat je die reacties gaat zien als je ze opent, maar uiteindelijk boeit het mij wat de mensen dicht om me heen ervan vinden. Dus ik trek me van de rest allemaal niet veel aan.”
Toch kan Kian zich voorstellen dat andere spelers meer moeite hebben met de kritiek. “Ik denk dat er jongens zijn die minder goed om kunnen gaan met haatreacties. Vooral als het reacties zijn dat ze er bijvoorbeeld niks van kunnen,” zegt Kian. Voor sommige spelers kunnen negatieve opmerkingen echt blijven hangen, terwijl degenen die ze sturen meteen weer verder gaan met hun leven. “Voor jongens die er niet zo goed mee om kunnen gaan, kan het echt wel vervelend zijn.” Kian heeft via andere voetballers gemerkt dat reageren op negatieve reacties meestal niets oplevert. “Ik heb misschien wel eens de neiging gehad ergens op te reageren, maar ik denk dat ik dat nooit heb gedaan. Wat mensen vaak ook willen, is dat je ze juist aandacht geeft. Soms hoor je ook dat andere spelers op iets negatiefs reageren, en dan is het daarna van, ‘oh hé, tof dat je reageert man’. En dan is het helemaal omgedraaid.” Hij deelt lachend een anekdote: “Ik heb wel eens een gast in mijn DM gehad die zei: ‘thanks dat je mijn toto hebt verneukt’. Hierna hoorde ik even niks van hem, tot hij een maand later weer verscheen met de vraag of hij een gesigneerd shirt mocht hebben, volledig met adres erbij.”
Bescherming
Een aantal teamgenoten van Kian heeft bepaalde instellingen ingeschakeld voor hun Instagram-posts, waardoor alleen geselecteerde mensen berichten kunnen achterlaten of in sommige gevallen zelfs helemaal niemand. Kian heeft de optie om reacties uit te schakelen overwogen, maar heeft dat vooralsnog niet gedaan. “Soms zeggen mijn ouders ook dat het misschien wel handig is om de reacties gewoon uit te zetten. Misschien dat het ooit nog komt, maar voor nu heb ik daar geen behoefte aan.”
Bij Ajax krijgen spelers vanaf 16 jaar begeleiding in de omgang met media en zo heeft ook Kian dat in het verleden gevolgd. Hier leren de jonge spelers om te gaan met de media en wordt er onder andere advies gegeven over wat beter niet te doen op sociale media. “Vroeger heb ik daar wel veel aan gehad,” vertelt Kian. “Ook is er eventueel nog een mental coach waarmee je zou kunnen praten als je daar behoefte aan hebt.”
…
In 2023 lanceerde Ajax een campagne om aandacht te vragen voor de strijd tegen social hate. Hierbij speelde het eerste elftal zonder de gebruikelijke spelersbedrukking op de shirts, maar met drie witte puntjes in plaats daarvan. De puntjes vertegenwoordigden volgens Ajax het wereldwijde symbool van stilte, maar staan ook voor het icoon op sociale media om bijbehorende accounts waar haatreacties vandaan komen te rapporteren. De club probeerde hiermee bewustwording te creëren over de impact van online haat. Kian reageert positief op dit soort initiatieven, maar denkt dat er ook op grotere schaal actie ondernomen moet worden. “Ik denk dat er gewoon een hardere aanpak moet komen,” zegt hij. Hij noemt het voorbeeld van Vinícius Júnior, de Braziliaanse speler die bij Real Madrid herhaaldelijk racistische opmerkingen moest verduren, zowel in stadions als online. “Sommige mensen hebben daar flinke celstraffen voor gekregen. Zulke dingen helpen denk ik wel wat meer. Het is wel wat extreem, maar ik denk niet dat die mensen het nog een keer zouden doen.” Door striktere regelgeving kunnen online daders ervan weerhouden worden om verder te gaan in hun gedrag, denkt hij.
Wie zijn de haters?
Op sociale media komen de meest extreme reacties voorbij, en het is soms opvallend wie zich daar negatief uitlaten. “Soms zie je wel profielfoto’s bij die mensen die haatreacties plaatsen,” vertelt Kian. “Dan zijn het soms gewoon volwassen mensen van veertig of vijftig, met kinderen. Voor hetzelfde geld worden hun kinderen gepest, en dan vinden ze dat erg. Maar zelf doen ze er wel aan mee. Ik kan er niet heel veel meer van maken.” De online anonimiteit maakt het makkelijk voor mensen om kritiek te uiten die ze in het echt waarschijnlijk niet zouden durven geven. Zoals Kian eerder zei; “Ik denk niet dat er mensen zijn die het recht in mijn gezicht zouden zeggen.”
Daarbij heerst de opvatting dat voetballers als Kian, vanwege hun hoge salaris, maar tegen een stootje moeten kunnen. “Mensen vinden ook altijd dat voetballers heel veel betaald worden natuurlijk,” zegt Kian. “Dan is vaak het argument dat we ermee moeten dealen.”
De rol van media
Op de vraag of bepaalde media soms bijdragen aan de haat op sociale media geeft Kian knikkend antwoord. “Mensen zijn vaak wel snel beïnvloed,” zegt hij. “Stel je voor dat iemand een mening heeft; dan zullen heel veel andere gasten daarin meegaan. Omdat zo iemand dat zegt. Dus het zou best kunnen dat mensen dan meedoen.”
Ondanks dat Kian zelf erg nuchter blijft over de negatieve reacties die hij krijgt, ziet hij het algemene probleem flink in. “Ik denk niet dat het probleem per se groter wordt gemaakt dan het al is, maar ik denk wel dat het probleem groter gemaakt zou moeten worden. Er mag wel meer aandacht naartoe. Soms zie je tegenwoordig voorbijkomen dat er mensen worden opgepakt en dat is wel iets goeds, dan weten mensen ook steeds meer dat ze niet alles kunnen zeggen.”