Vaak associëren we eenzaamheid met ouderdom, maar het zijn tegenwoordig juist ook de jongeren die zich eenzaam voelen. Onder andere de coronacrisis heeft een negatieve impact gehad op de gevoelens van eenzaamheid onder jongeren. Maar hoe wordt eenzaamheid door een jongere ervaren?

“Mijn leven bestond op een gegeven moment uit opstaan, naar school gaan en weer naar huis gaan. Daartussen had ik geen sociaal leven. Dat vond ik heel lastig”, vertelt Erik Bukkems (24). Erik is een lange tijd eenzaam geweest – en nog steeds af en toe. Hij is niet de enige jongere die gevoelens van eenzaamheid ervaart; eenzaamheid onder jongeren is namelijk een steeds vaker voorkomend probleem.

“Door mijn autisme voelde ik me anders dan de rest”

Autisme, taalontwikkelingsstoornis en Pfeiffer

Erik: “In mijn jeugd is de eenzaamheid al ontstaan. Ik heb autisme en een taalontwikkelingsstoornis. Hierdoor ben ik naar het speciaal onderwijs gegaan. Daar begon het al. Ik woonde in een klein dorp in de buurt van Eindhoven en dan ga je met een speciaal busje iedere ochtend naar school in de grote stad. Aan het eind van de middag word je weer teruggebracht en dan merk je dat je de enige in het dorp bent die naar het speciaal onderwijs gaat. Dat is toch anders dan bij andere leeftijdsgenoten. Op het speciaal onderwijs had ik wel een beste vriend, maar hij kwam uit een dorp aan de andere kant van Eindhoven. Dan kan je niet makkelijk afspreken. Dus als ik thuiskwam, had ik niemand om iets mee te doen. Later merkte ik ook steeds meer dat ik me door mijn autisme anders voelde dan de rest. Daardoor had ik niet echt aansluiting bij leeftijdsgenoten. Op mijn vijftiende heb ik de overstap naar het reguliere onderwijs gemaakt. Dat was fijn, omdat ik daar wat vrienden begon te maken, maar toen had ik de pech dat ik Pfeiffer kreeg. Daardoor heb ik een lange tijd weinig energie gehad en heb ik vaak op bed gelegen. Ik denk dat de leeftijd rond je vijftiende juist een cruciale leeftijd is voor vriendschappen; dan ga je voor het eerst op stap en naar de kroeg. Dat heb ik allemaal gemist. Om dan later nog aansluiting te krijgen, was heel lastig. Dit alles zorgde ervoor dat ik flink wat eenzaamheid heb ervaren.”

Verhoogd risico

Uit onderzoek van Movisie blijkt dat sommige groepen meer risico lopen op eenzaamheid. De risicogroepen zijn bijvoorbeeld jongeren met ADHD, autisme, gedragsproblemen of lichte of zware verstandelijke en fysieke beperkingen. Maar dit geldt ook voor kinderen van ouders met een lagere sociaaleconomische status en van ouders die in armoede leven. Verder is bekend dat volwassenen met een migratieachtergrond en een LHBTI-achtergrond zich vaker eenzaam voelen. Ditzelfde geldt voor mensen met gezondheidsklachten, een beperking en langdurige psychische problemen. Dat zou dus ook goed voor jongeren kunnen gelden.

Sociale en emotionele eenzaamheid

Er zijn verschillende soorten eenzaamheid. De meest voorkomende soorten zijn sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid is het missen van een sociale band met mensen waarmee je je identificeert; zoals vrienden, kennissen of collega’s. Je hebt het gevoel dat deze mensen ontbreken, dat ze niet beschikbaar zijn of je ervaart jezelf anders dan anderen. Als je niemand hebt om mee af te spreken, kan je je sociaal eenzaam voelen. Emotionele eenzaamheid is als iemand een hechte, intieme band mist met iemand. Je kan hierdoor gevoelens van verdriet en leegte ervaren. Het betekent bijvoorbeeld dat je jouw verhaal niet kwijt kunt bij je partner of vrienden. Je vindt het lastig om jezelf te zijn als je bij hen in de buurt bent, dus zelfs met andere mensen om je heen kun je je eenzaam voelen. Zonder deze verbinding kan je je emotioneel eenzaam voelen.

Bij Erik was het een combinatie van sociale en emotionele eenzaamheid: “Ik voelde me sociaal eenzaam, omdat ik natuurlijk geen contacten had. Daardoor voelde ik me ook emotioneel eenzaam, want als je geen contacten hebt, heb je ook geen mensen waar je een diepere connectie mee hebt om bijvoorbeeld inhoudelijke gesprekken mee te voeren.”

Corona

Met name de coronacrisis heeft een negatieve impact gehad op de gevoelens van eenzaamheid onder jongeren. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat in 2019, vóór de coronacrisis, 8,2% van de jongeren (15-25 jaar) zich sterk emotioneel eenzaam voelde. In 2021 was dit aandeel gestegen naar 13,5%. Dit is de leeftijdsgroep die de sterkste toename laat zien. De jongeren die zich sterk sociaal eenzaam voelden, is licht gestegen; van 10,1% in 2019 naar 10,6% in 2021.

Ook na de crisis heeft corona nog een impact; uit onderzoek van GGD GHOR blijkt dat een deel van de jongeren worstelt met de gevolgen van de coronaperiode. Ze vinden het moeilijk om de draad weer op te pakken. De grootste reden hiervoor is het gebrek aan sociale contacten gedurende een lange periode.

Actie

“Door corona ben ik me gaan beseffen dat ik iets wilde doen aan mijn eenzaamheid. Waar andere leeftijdsgenoten blij waren om na de coronacrisis eindelijk weer dingen te mogen doen, was het voor mij heel confronterend; ik wilde ook leuke dingen doen, maar had geen vrienden om dit mee te doen. Ik was er klaar mee en wilde het zo niet langer, dus ik besloot dat het tijd was voor actie: ik benaderde het Eindhovens Dagblad om mijn verhaal te delen. Aan de ene kant om mezelf te helpen, maar ook om iets voor anderen te kunnen betekenen.”

“Ik kreeg heel veel reacties. Op Kerstavond kwam het artikel online en op Tweede Kerstdag zat ik al bij mensen thuis te rummikuppen. Ik kreeg heel veel uitnodigingen van mensen om iets te doen met hen. Dat was heel fijn. Maar er waren ook veel mensen die zich herkenden in mijn verhaal. Het idee dat ik niet alleen was, daar haalde ik heel veel steun uit.”

Eindhoven Maatjes

“Ik ging overal op af waar ik nieuwe mensen kon ontmoeten. Toen kwam ik al snel bij een aantal mensen uit die ook eenzame gevoelens hadden. We zijn toen samen gaan zitten en hebben gekeken wat we konden doen om eenzaamheid bij mensen aan te kunnen pakken. Zo is het idee van Eindhoven Maatjes ontstaan. We merkten dat er best wel behoefte was om op een laagdrempelige manier nieuwe mensen te ontmoeten. Eindhoven Maatjes is een initiatief dat verschillende activiteiten organiseert, zodat we mensen met elkaar in contact kunnen brengen. Iedereen is welkom.”

“Ik haal heel veel zingeving uit Eindhoven Maatjes; het iets voor een ander betekenen, zorgt ervoor dat ik mezelf minder eenzaam voel. Ik zie bij deelnemers dat er ook echt vriendschappen ontstaan. Mensen spreken buiten onze activiteiten om met elkaar af en dat is supertof om te zien! Daar haal ik zelf ook weer energie uit.”

Erik heeft een plek in een oude basisschool waar hij een paar lokalen heeft omgetoverd tot ontmoetingsplekken voor de deelnemers van Eindhoven Maatjes. Van een ‘camping’ tot aan een ruimte waar kerststukjes worden gemaakt.

Eriks advies aan andere eenzame jongeren:

Dataverantwoording 
Het CBS heeft in 2019 en 2021 onderzoek gedaan naar eenzaamheid. Aan bijna zevenduizend mensen van vijftien jaar of ouder zijn door middel van een enquête vragen gesteld over eenzaamheid. Er zijn stellingen voorgelegd over sociale en emotionele eenzaamheid. Er is gekeken naar het aantal procent in verschillende leeftijdsgroepen dat zich sterk eenzaam voelde in 2019 en 2021. Hierbij is de emotionele eenzaamheid geanalyseerd, omdat hieruit bleek dat de jongeren (leeftijdsgroep 15-25 jaar) de sterkste toename lieten zien (5,3%) vergeleken met de andere leeftijdsgroepen.