Zitten zakkenrollers nu zonder werk?

In iedere laag van de maatschappij wordt de invloed van het coronavirus gevoeld en ook in de criminaliteit heeft het zijn impact. Waar de meeste vormen van criminaliteit na een korte coronadip terug zijn op het oude niveau, is er één vorm die lastig uit te voeren is in de anderhalvemetersamenleving: zakkenrollen. Er heeft een flinke daling plaatsgevonden in het aantal geregistreerde zakkenrollerijen de afgelopen maanden, zo blijkt uit de meest recente cijfers van de politie. Welke impact heeft deze coronacrisis op de wereld van het zakkenrollen en richt deze blijvende schade aan op deze vorm van criminaliteit?

Al jaren is het aantal zakkenrollerijen in Nederland aan het dalen. In het jaar 2013 werden er nog ruim 40.000 incidenten geregistreerd, vorig jaar waren dat er nog maar iets meer dan 12.000. Maar nu corona het land in zijn greep heeft, daalt het aantal zakkenrollerijen nog steviger. In april dit jaar, toen Nederland vol in de intelligente lockdown zat, werden er slechts 230 zakkenrollerijen geregistreerd bij de politie, het laagste aantal sinds het begin van het registreren van zakkenrollerijen in 2012. Na april is het aantal zakkenrollerijen weer langzaam gaan stijgen, maar de cijfers zijn nog lang niet op hetzelfde niveau als een jaar eerder. Zakkenrollers zijn in de coronacrisis dus een stuk minder actief geweest dan voorheen. Vergaren deze criminelen hun ‘inkomsten’ in deze periode dan in een ander gebied van de criminaliteit?

Filosoof en criminoloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam Marc Schuilenburg (49) denkt niet dat er een algehele verschuiving naar een andere vorm van criminaliteit plaatsvindt. “Dat zie je bijna nooit in de criminologie. Het is niet zo dat de crimineel morgen gelijk iets anders gaat doen als er een mogelijkheid vervalt voor hem. Maar je ziet wel aanwijzingen dat er andere vormen van diefstal plaatsvinden, bijvoorbeeld bij boerenbedrijven waar ze GPS-systemen van landbouwvoertuigen stelen. Je ziet ook dat in een aantal landen de wietteelt enorm aan het toenemen is, zoals in Albanië, waarvandaan groepen criminelen vaak naar Nederland komen om te zakkenrollen. Zij kunnen nu niet naar Nederland, dus dan zoeken ze daar hun heil in andere vormen van criminaliteit.”

Jaime van Gastel (47), ook wel bekend als de Boevenspotter, maakt YouTube video’s over het oppakken van zakkenrollers. Hij speurt al sinds 1996 als hobby op zakkenrollers en fungeert op die manier als helpende hand voor de politie. Van Gastel ziet met eigen ogen verschuivingen plaatsvinden in de zakkenrollerwereld. “Je ziet ze natuurlijk een stuk minder in Amsterdam dan voor de coronacrisis. Maar dat is niet het enige; in de coronatijd heb ik gemerkt dat er veel meer vrouwelijke zakkenrollers aan het werk zijn dan in de afgelopen drie tot vier jaar. Waar mannelijke zakkenrollers vooral actief zijn op straat, zijn vrouwelijke zakkenrollers altijd al veel meer actief geweest in modewinkels. Omdat het nu moeilijker is om op straat te rollen, moeten de zakkenrollers de winkels ingaan om nog buit te maken. Dat is zeker een trend die nu speelt: vrouwen vallen nou eenmaal minder op als zakkenroller in een winkel en zo kunnen ze alsnog hun slag slaan. Ik heb sinds het begin van de coronacrisis al een stuk of zes vrouwelijke zakkenrollers kunnen pakken.”

Ook de werkwijze van sommige zakkenrollers is volgens Van Gastel gewijzigd: “De zakkenrollers die vooral afhankelijk waren van het stelen van de portemonnees van toeristen, focussen zich nu meer op de ‘kaarttruc’, een slinkse manier om telefoons en andere waardevolle bezitten te jatten. Bij deze methode worden mensen, vaak zittend op het terras, gevraagd om hulp. Hierbij wordt een plattegrond tevoorschijn gehaald en gevraagd waar ze zich nu bevinden. Terwijl de terrasganger de kaart leest, grist de dief de waardevolle spullen van tafel.”

De coronacrisis heeft dus duidelijk impact op zakkenrollers. Maar zullen de zakkenrollerijen na de coronacrisis weer herstellen naar het oude niveau? Schuilenburg denkt van wel: “Je ziet met name dat de criminaliteit afneemt in gebieden waarin je kunt verklaren dat de gelegenheid ook afneemt. Dit noemen we in de criminologie de gelegenheidstheorie. Heel simpel gezegd betekent het wanneer er bijvoorbeeld ergens weinig toezicht is, dat daar de criminaliteit zich sneller ontwikkelt. Je ziet nu bijvoorbeeld ook dat woninginbraken enorm zijn afgenomen. Dat komt omdat er heel veel mensen thuis zijn, dus het toezicht op de woning is enorm gegroeid. Bij zakkenrollen is dat hetzelfde verhaal: er zijn minder mensen op straat, maar uiteindelijk zullen die na de crisis weer terugkeren. De criminaliteit schuift dan mee, omdat de gelegenheid daar weer terug is.”