Ruim de helft van de Nederlandse studenten heeft last van mentale druk tijdens de studie en dit krijgt steeds meer aandacht in Nederland. Hoe investeren hogescholen in het mentaal welzijn van de studenten?
[aesop_chapter title=”Het hoger beroepsonderwijs gaat aan de bak met het mentale welzijn van de studenten” bgtype=”img” full=”on” img=”https://svjmedia.nl/josseluiken/wp-content/uploads/sites/744/2023/11/IMG_20231031_153342-scaled-e1698941584145.jpg” video_autoplay=”play_scroll” bgcolor=”#000000″ revealfx=”fromleft” overlay_revealfx=”fromright”]
Het is een uitdaging om de juiste hulp aan de student te kunnen bieden en mee te nemen in het schoolcurriculum. Hogescholen zijn zich bewust van de mentale problemen waar studenten mee te maken hebben. Het Trimbos-instituut en het RIVM hebben in 2023 onderzoek gedaan naar de mentale gezondheid van studenten in het hoger beroepsonderwijs (hbo) en zijn gekomen met een adviesrapport. Dit moet de hogescholen helpen om het preventief aanbod af te stemmen op de behoeften van de studenten.
Er is een preventief aanbod nodig voor de mentale klachten die spelen onder de Nederlandse studenten. De klachten zijn herleidbaar naar een te hoge studiedruk. Dries Booten, studieloopbaanbegeleider en coördinator studentenwelzijn van de opleiding vaktheraphie aan de hogeschool Utrecht, denkt dat er iets in de basis moet veranderen binnen de hogescholen om klachten te voorkomen. “Onze studenten lopen achterstanden op en raken het overzicht kwijt met nog meer stress tot gevolg.”
Volgens Booten is het schrikbarend dat 49,9 procent van de studenten in Nederland last heeft van mentale klachten. “We leven in een hele prestatiegerichte maatschappij. Daarbij is het van belang dat je als hogeschool kijkt naar het aanbod vanuit de opleiding. Zijn de opdrachten in combinatie met de toetsing realistisch? Waardoor blijft het studeren leuk en wat maakt dat de student zich thuis voelt. Dat zijn voor mijn idee punten die belangrijk zijn om mee te nemen binnen het onderwijsaanbod.”
Helft van de Nederlandse studenten heeft mentale problemen
Het RIVM meldt dat in 2023 maar liefst 52,4 procent van de Nederlandse studenten last heeft van mentale problemen. Het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) bevestigd dat een grote oorzaak van het probleem studiestress is. Uit het onderzoeksrapport van het CBS blijkt namelijk dat studenten aan het hbo (hoger beroepsonderwijs) in 2022 heel vaak gestrest zijn geweest gedurende de coronapandemie. Dit met 49.9 procent van de Nederlandse studenten.
Voor de coronapandemie waren er al mentale problemen zichtbaar. In 2016 is voor het laatst de psychische gezondheid van Nederlanders gemeten. Toen bleek dat 52,2 procent van de mensen in Nederland met een leeftijd tussen de 19 en de 24 jaar last heeft gehad van een verminderde mentale gezondheid. In 2020 is er wederom een onderzoek uitgevoerd om te pijlen hoe het er voorstaat met de mentale gezondheid van de Nederlanders tussen de 18 en de 24 jaar. Er is een stijging van 6,7 procent zichtbaar.
.
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/josseluiken/wp-content/uploads/sites/744/2023/11/grafieken-achtergrondartikel.png” panorama=”off” align=”center” lightbox=”on” captionsrc=”custom” caption=”De grafieken tonen aan dat meer dan de helft last heeft van mentale en/of psychische problemen.” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Uitblinken zonder reflectiemoment
Hogescholen hebben vernieuwing nodig in het onderwijsaanbod. Zo geven studenten aan in het onderzoek van het Trimbos-instituut het gevoel te hebben dat uit te moeten blinken en er weinig tijd is voor een reflectiemoment of pauze. Het rapport ‘Handreiking prestatiedruk en stress onder studenten in het hoger onderwijs’, wat het Trimbos-instituut heeft gepubliceerd, biedt hogescholen een duidelijke richting om studenten op mentaal gebied te ondersteunen. In het rapport komen tips naar voren die toepasbaar zijn binnen het curriculum.
Faalangst en prestatiedruk kunnen nog een extra belemmering zijn voor de studenten die al last hebben van stress , laat Carmen Visscher, student aan het hbo, weten: “Tijdens een examen wat ik moest maken kon ik mij moeilijk concentreren en raakte ik erg gestrest. Bij belangrijke presentaties kreeg ik hartkloppingen en begon ik erg te zweten. Uit gesprekken met de studentenpsycholoog bleek dat er bij mij ook nog faalangst heerst.”
Volgens het rapport van het Trimbos-instituut is het van belang om ervoor te zorgen dat er een open verbinding ontstaat tussen studenten en de onderwijsinstelling om prestatiedruk en stress te bespreken. Hierdoor zullen zij sneller de stap zetten om hulp te zoeken.
Studiedruk als stoorzender
Volgens Jolien Dopmeijer, onderzoeker naar mentaal welzijn onder studenten en schrijver van het rapport ‘Harder Better Faster Stronger?’, liggen de problemen in dit geval bij de prestatiedruk en stress. Studenten leggen een parcours af met eindeloze obstakels. De obstakels waarover wordt geschreven zijn studieprogramma’s met piekmomenten, veel onduidelijkheid over toetsing en onduidelijke roosters.
Bij prestatiedruk heeft de student het gevoel om te moeten presteren. Zij hebben sterk het idee te moeten voldoen aan een verwachting waar zij nauwelijks aan kunnen voldoen. Stress wordt gezien als een symptoom en wordt ongezond wanneer er angst, rusteloosheid of een gespannen gevoel bij komt kijken. Tijdelijke stress kan als positief ervaren worden. Bij langdurige stress kunnen negatieve effecten de overhand nemen, zoals bij Visscher is gebeurd.
Bijdragen aan de oplossing
Volgens Kim van Roon, studentenpsycholoog uit Delft, krijgt zij slechts het topje van de ijsberg te zien binnen het studentenwelzijn: “Op mijn werklocatie zie ik gemiddeld 100 leerlingen per jaar. Dat zijn zo’n vier studenten per week die een traject volgen van vijf tot zes sessies voor hun mentale problemen.” Dit zijn slechts de studenten die verder hulp hebben gezocht.
De onderwijsinstelling kan bijdragen aan het creëren van vaardigheden die essentieel zijn om te kunnen studeren in het hoger onderwijs. Denk dan aan leren plannen, verantwoord omgaan met digitale middelen en richting kunnen geven aan je loopbaan en motivaties. Ook is het van belang om onderwijsprofessionals als rolmodel in te zetten. Bijvoorbeeld de studieloopbaanbegeleider (slb’er) die het gesprek over mentaal welzijn opent.
Van Roon denkt dat goede hulp vanuit de medewerkers en slb’er al een hoop kan schelen: “Ik kom medewerkers tegen die weten hoe zij de studenten op mentaal vlak kunnen begeleiden. Toch is dat nog niet altijd vanzelfsprekend. Vooral de nieuwe mentoren die wij zien. Zij zouden beter moeten worden ingelicht over psychische zaken bij studenten.”
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/josseluiken/wp-content/uploads/sites/744/2023/11/IMG_20231017_163130-scaled-e1698941712396.jpg” panorama=”off” align=”center” lightbox=”on” captionsrc=”custom” caption=”De studente is in de bibliotheek opzoek naar boeken over mentale zelfhulp.” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
De deskundigheid als hulpmiddel
Op de hogescholen wordt er gebruik gemaakt van de deskundigheid van de studentenpsychologen. Van Roon is naast haar eigen praktijk ook werkzaam op De Haagse Hogeschool. Zij vertelt: “We zijn bezig om het thema mentaal welzijn en vooral sociaal welzijn onder onze studenten nog veel meer op de kaart te zetten. We proberen de initiatieven te bundelen. Dit is verwerkt in een begeleidings- en coachingslab voor docenten. Dus als er vragen zijn over studenten dan kunnen wij kijken wat nodig is voor de docent.”
Daarmee kan de student volgens de studentenpsycholoog beter begeleid worden. De Haagse Hogeschool heeft ook een e-learning module beschikbaar gesteld voor preventieve doeleinden. Deze kunnen de mentoren meenemen in hun programma tijdens de studieloopbaanmomenten. Dat komt volgens Van Roon nog niet echt van de grond. “Het is erg moeilijk om hogeschool breed iets uit te dragen en te informeren.”
Het aanbod van de hogescholen
De hogescholen van Nederland hebben gemeen dat ze proberen duidelijk te maken dat er hulp is. De hogeschool van Amsterdam heeft bijvoorbeeld een centraal informatiepunt waar studenten met hun vragen terecht kunnen bij zowel fysieke balies als een online platform. Dit kan over alle studie gerelateerde onderwerpen gaan en is een laagdrempelige en overzichtelijke manier om aan informatie te komen. Ook studenten met mentale problemen en stress klachten kunnen hierbij terecht. Universiteit Twente laat weten een toolkit gemaakt te hebben voor studentenverenigingen waarmee studenten handreikingen krijgen om mentale problemen bij medestudenten te signaleren en begeleiden naar hulp.
Er vindt een verandering plaats binnen het onderwijs denkt Carmen Visscher, deeltijdstudent. Alleen komt dat nog niet helemaal van de grond: “Ik denk dat de opleiding heel goed haar best doet om een aanbod voor studenten met problemen te creëren en binnen het onderwijs minder druk te veroorzaken voor de student.” Toch denk Visscher dat het aanbod niet altijd even goed gecommuniceerd wordt. “Je zult alleen zelf actie moeten ondernemen om met de psychische problemen aan de slag te gaan.”
Om actie te kunnen ondernemen hebben hogescholen hulp nodig van de studieloopbaanbegeleiders en studentendecanen. Volgens Dries Booten, docent vaktherapie, is het bespreekbaar maken van de psychische problemen de eerste stap. “Doordat de student de problemen die leiden tot stress bespreekbaar maakt, lost een deel van het probleem zich op. Met het delen van emoties en belemmeringen worden de gedachten geordend.”
Binnen de opleiding vaktherapie is er namelijk veel aandacht voor het mentale welzijn van de studenten. “Dit doen wij door middel van leerteams. Ook hebben wij studieloopbaan plus instructeurs. Dit zijn afgestudeerde studenten van de opleiding en kunnen zich goed inbeelden hoe de student zich voelt en wat er in deze levensfase op hen afkomt. Bij hen kunnen zij een coaching traject volgen. Onze studenten liepen achterstanden op en raakte het overzicht kwijt.” Naast dat de studenten terecht kunnen bij de slb’er plus, kan de student ook te recht bij het ‘student support center’. Dat is niet echt populair bij de studenten zegt Booten.
Hogeschool Fontys biedt hulp aan hun studenten om klachten te voorkomen. Pieternel Brughuis, studentendecaan van hogeschool Fontys, laat weten de studenten verschillende workshops te bieden die vanuit de school worden georganiseerd. Denk hierbij dan aan workshops zoals; ‘Manage je eigen energie’. Door deze workshop krijg je volgens de hogeschool weer energie voor je studie, wat zou moeten bijdragen aan studiesucces en werkgeluk.
Verantwoording data;
De cijfers die naar voren komen zijn opgehaald van het CBS (centraal bureau statistiek). In de dataset zijn hoogopgeleiden gedefinieerd als student aan het hoger beroepsonderwijs tot en met doctor. De cijfers zijn het totaal van de mannen en vrouwen met een leeftijd tussen de 16 en de 26 jaar oud. De klachten waar de cijfers op gebaseerd zijn, zijn; Stress en mentale gezondheid. De 69.750 jongvolwassenen zijn online en offline geworven door de GGD ‘s in Nederland.
Het Trimbos-instituut heeft voor het CBS een onderzoek uitgevoerd naar de psychische-gezondheid-in-nederland-2010-2022. Dit onderzoek wordt eens in de vier jaar gehouden. Er blijkt uit onderzoek van 2016 dat 52,2 procent van de mensen in Nederland met een leeftijd tussen de 19 en de 24 jaar last heeft gehad van een verminderde psychische gezondheid. Daar zijn de cijfers van 2020 naast gelegd. De cijfers uit dat jaar zijn 58.9 procent. Hieruit kan worden opgemaakt dat er een stijging is van 6.7 procent. De meting waar de cijfers uit naar voren komen worden eens per vier jaar gehouden. Deze cijfers worden opgebouwd door onderzoek met de bevolking van Nederland met de leeftijd van 19 tot en met 24 jaar.