De helft van de hbo studenten had last van stress in het studiejaar van 2023. Het Trimbos instituut ziet de ernst van de situatie en adviseert de hogescholen om hulp te bieden en het welbevinden op te nemen in het schoolcurriculum. Carmen Visscher besloot dat het tijd werd om actie te ondernemen na haar tentamen.
De stress route van deeltijdstudent Carmen Visscher: Van tentamen naar psycholoog
Tijdens haar eerste studiejaar kwam zij erachter dat zij last heeft van faalangst. Dit maakte Carmen Visscher, deeltijdstudent aan de hogeschool Utrecht, gestrest tijdens haar tentamen. Net zoals andere studenten aan het hoger beroepsonderwijs merkt Visscher op dat stress niet het enige is waar zij last van heeft. Zij werd getipt door de examinator om langs te gaan bij de studentendecaan. Door de faalangst is zij snel afgeleid en wilde het tentamen niet meer lukken.
Driekwart van de Nederlanders heeft te maken gehad met examenstress. Dit is een van de vaak voorkomende oorzaak bij studiestress. In een korte periode vallen meerdere examens vaak samen. Dit kan ertoe lijden dat de studiedruk van de studenten flink wordt opgevoerd.
Visscher dacht hier geen last van te hebben. Totdat zij met het handen in het haar in de examenzaal zat. “In principe ging het maken van het tentamen prima, maar het duurde voor mij ‘gewoon’ heel lang. In de ruimte was mijn concentratie ver te zoeken. Het lezen van de vragen en nadenken over de antwoorden ging niet. Er waren overal geluiden en ik was continu afgeleid door andere mensen.”
Om je beter te kunnen concentreren adviseert Lyceo, onderwijs ondersteuningsplatform, om tijdens het examen een moment te creëren waarbij jezelf op sluit in je eigen lichaam om de concentratie te herpakken.
Geen concentratie
“Dat was het teken dat er wat moest gebeuren. Ik heb toen aan de examinator gevraagd of ik mijn oordopjes mocht indoen. Hij zei: ‘Ja, maar neem in de toekomst even contact op met de decaan van jouw opleiding. Die kan jou begeleiden en adviseren bij belemmeringen tijdens je studie.’ Dat bleek de juiste route, want naast niet kunnen concentreren had ik onderliggend ook nog van iets anders last.”
Het normaal is dat het stressniveau van studenten omhooggaat bij een drukke periode en het maken van een tentamen. Als de spanning te hoog wordt, dan kan het een belemmering vormen voor de studie.
“Ik heb altijd al moeite gehad met het presenteren voor een groep mensen. Daar krijg ik veel spanning van en ik denk: ‘Als ik nou gewoon vaak genoeg presenteer tijdens de opleiding, dan raak ik er vanzelf minder gestrest van.’ Niets blijkt minder waar, want ik krijg nog steeds heel veel last van stress. Dit uit zich in zweten, trillen en hartkloppingen. Het blijkt niet te liggen aan gewenning voor het presenteren. Ik ben toch bij mezelf nagegaan van ‘ja, waar komt het dan door en wat kan ik daaraan doen?’”
“Als eerst ben ik naar mijn studieloopbaanbegeleider gegaan. Dat is de docent die je gedurende de studie begeleidt op persoonlijk vlak. Hem heb ik mijn problemen voorgelegd en gevraagd of ik er ondersteuning voor kan krijgen. In eerste instantie ging dit alleen om het concentratieprobleem tijdens het tentamen. Toen wist ik nog niet dat faalangst ook een rol speelde in mijn probleem.”
Wanneer je veel stress ervaart tijdens je studie kun je altijd contact opnemen met de hogeschool of universiteit om hulp te krijgen. Op jouw onderwijsinstelling is een studieadviseur of studieloopbaanbegeleider om persoonlijke begeleiding te bieden. De Slb’er is voor Visscher het eerste aanspreekpunt waar zij terecht kan met haar obstakels.
“Graag wilde ik een uitzondering. Bijvoorbeeld een rustige plek om mijn examens te maken. Mijn studieloopbaanbegeleider zei: ‘Tja, je hebt dan toch een indicatie nodig van zoiets als ADHD. Pas dan kan er wat geregeld worden.’ Naar aanleiding van dit gesprek, heb ik een gesprek ingepland met de decaan van mijn opleiding.”
Meer studenten krijgen advies of hulp met hun psychische klachten. Volgens het Trimbos is het contact krijgen met de hulpbronnen eenvoudiger geworden sinds de coronapandemie van 2021.
“Met de decaan heb ik een gesprek gehad over de angst voor het presenteren en dat ik graag de examens in een rustige ruimte wil maken. Met hem was het gesprek vrij oppervlakkig. We hebben het bijvoorbeeld niet over mijn gevoelens gehad. Naar aanleiding van dit gesprek heeft hij mij verwezen naar de schoolpsycholoog. Die zou voor een indicatie van het probleem zorgen. Dat heb ik nodig voor de regeling die ik zou willen.”
Niet alleen de studenten ervaren stress. Soms kan de wachtrij bij de studentenpsycholoog oplopen tot zes weken. Dit komt door een te hoge werkdruk bij de studentenpsychologen. Visscher heeft naar eigen woorden ‘mazzel’ dat haar intakegesprek online heeft kunnen plaatsvinden.
“De schoolpsycholoog was niet snel beschikbaar. Je moest wel twee tot drie weken wachten voordat je een gesprek kon hebben. Op locatie was het ook nog het lastigst om een afspraak te krijgen in vergelijking tot een afspraak online. Mijn keuze is daardoor voor een online afspraak gegaan. Anders had ik nóg een maand moeten wachten.”
“Met de psycholoog ga je veel meer inhoudelijk op de problemen in. Alle problemen komen op tafel. Ik vond het spannend om mijn verhaal te delen met de psycholoog, spannender dan met de decaan. Nadat het intakegesprek klaar was bij de schoolpsycholoog, vertelde zij mij dat zij niet voldoende kan helpen. Het blijkt dat je maximaal vijf à zes behandelingen mag krijgen vanuit school.”
“De psycholoog kon mij niet binnen de vijf sessies de hulp bieden die ik nodig heb en heeft mij doorverwezen naar de huisarts. Als je te horen krijgt dat je weer ergens heen moet om je verhaal te doen, dan raakt mij dat. Vooral omdat school zo’n lage drempel biedt.”
“Bij de huisarts word ik op een wachtlijst gezet en dat vind ik maar niks. Via de huisarts ben ik bij een psycholoog terecht gekomen die mij wel kan helpen met mijn stress. Tijdens de gesprekken met de psycholoog heb ik het ook over presenteren gehad; Ik zat mezelf voor een presentatie op school helemaal op te vreten. Ik probeerde mezelf te kalmeren door even de gang op te gaan. Naar de WC te wandelen en even rustig te ademen. Maar toch, wanneer de les begon met die presentaties, raakte ik volledig gestrest. Volgens de psycholoog blijkt hieruit dat er bij mij ook faalangst heerst.”
De indicator naar een rustig examen
“Het heeft even mogen duren, maar de hulp waar ik om heb gevraagd heb ik gekregen. Door het traject wat ik heb afgelegd bij de psycholoog heb ik een indicatie gekregen voor faalangst. Dit heeft zij in een brief opgesteld zodat ik die indicatie kan neerleggen bij de decaan.”
“Het blijkt namelijk niet uit mijn cijfers dat ik snel was afgeleid en moeilijk kan concentreren. De indicator van mijn psycholoog is goed gekeurd. Dit heeft voor een aanpassing gezorgd voor tijdens mijn tentamens. Dankzij de decaan en psycholoog mag ik voortaan in een aparte ruimte mijn tentamens gaan maken. In deze ruimte word ik niet gestoord of afgeleid door andere studenten.”
Ondersteuning vanuit school
Voor de periode tussen 2023 en 2027 is er een nieuw studentenwelzijnsprogramma ontwikkeld. Het trimobs-instituut en het Expertisecentrum Inclusief Onderwijs duiden in het programma te werken aan een beter studentenwelzijn.
“Ik denk dat de opleiding goed haar best doet om een aanbod te maken voor studenten met problemen en op deze manier binnen het onderwijs minder druk te veroorzaken bij de student.” Via de decaan heb ik ontdekt dat je school nog bij veel meer problemen kan helpen. Meer dan alleen een studentencafé waar je voor een bakje koffie terecht kunt en over je problemen kunt praten.”
“Het is als student interessant om eens in het aanbod te verdiepen als je ergens meezit. Er is een hele lijst met cursussen waarvoor je jezelf kunt aanmelden. Ik heb ruimte in mijn agenda kunnen maken en ben erg blij dat ik in november kan gaan beginnen met de ondersteuningscursus ‘presenteren vol vertrouwen’.”
Praten over stress helpt
Het kan helpen om als student open te zijn over de stress die je ervaart. Over je gevoelens praten helpt bij het ordenen van je gedachten en jouw gevoelens te uiten.
“Op school heb ik mijn verhaal over de studentenpsycholoog gedeeld in mijn leerteam. Dat is een kleine groep studenten uit mijn klas. Met hen heb je tijdens de studieloopbaanlessen intervisie over de voortgang van je studie. Het is fijn om in een kleine groep over je problemen te kunnen praten. Niet mijn hele klas wist van mijn problemen af en dat wilde ik ook graag zo houden.”
“Het kan heel fijn zijn om te horen dat iemand anders met hetzelfde probleem zit. Anders kun je daar heel alleen in voelen.”