Je kent het zonder twijfel wel: je opent een site en er verschijnt een pop-up of je privacy cookies wilt accepteren. Je klikt maar op het groene vinkje om verder te kunnen gaan zonder die hele lap tekst te hoeven lezen. Je hebt misschien geen idee waar je ‘ja’ op hebt gezegd en dit is dan ook precies wat bedrijven willen, zegt een Brits expert.
Talloze sites gebruiken cookies; kleine tekstbestandjes die door de website die je bezoekt op de harde schijf van je computer worden gezet. Je kunt geen site bezoeken zonder dat er een pop-up verschijnt. Voor ons als gebruikers misschien irritant, maar voor bedrijven zijn cookies tegenwoordig bijna onmisbaar.
Cookies hebben verschillende functies voor een bedrijf. Een van die functies is het bevorderen van gebruiksvriendelijkheid, door bijvoorbeeld je inloggegevens op te slaan. Zo zorgen ze ervoor dat je sneller terug zult komen om hun site te bekijken. Want je zal niet snel weer die slechtwerkende site aanklikken, toch? En wat doe je als je tijdens een snelle surfactie je inloggegevens niet meer weet? Dan is de kans groot dat je dan maar weer een andere site opzoekt. Maar de belangrijkste functie is dat ze de gebruikers van hun site dankzij cookies kunnen onderscheiden. Zo zien de bedrijven wat voor sites je vaak bezoekt of op welke onderwerpen je googelt. Ze gebruiken deze informatie om je aangepaste advertenties voor te kunnen schotelen. Zo hebben bedrijven meer kans dat jij iets tegen komt wat je leuk vindt en hier op klikt, wat hen weer geld oplevert. Toeval is het dus niet wanneer er reclames verschijnen van dat paar sneakers of dat leuke shirt dat je net nog online bekeek!
Cookies zijn voor bedrijven dus erg waardevol, voor hen reden genoeg om ervoor te zorgen jij ze allemaal accepteert. Voorheen kreeg je daarom een pop-up om alle cookies in één keer aan te vinken en als je dit weigerde kreeg je bij veel sites geen toegang tot de webpagina. Dit is anderhalf jaar geleden veranderd: de privacy toezichthouder van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) stuurde een brief naar grote mediabedrijven dat ze hiermee moesten stoppen. De uitbaters mogen je dus niet meer weigeren voor hun site wanneer je niet akkoord gaat met de cookies. Nu krijg je de keuze om specifiekere cookies aan te vinken, of juist niet. Je krijg heel veel keuzes. Zo veel, dat je bijna door de bomen het bos niet meer ziet.
‘’Dit doolhof van verschillende keuzes wordt niet onbewust gecreëerd’’, zegt User Experience (UX) expert Harry Brignull op zijn site (darkpatterns.org). Hij noemt dit een reactie op het fenomeen Dark Pattern Design. Deze term bedacht hij in 2010 en dit is tegenwoordig een onmiskenbare truc van bedrijven. Ze hopen dat je door alle opties het overzicht verliest en ‘dan maar’ op de grootste en meest opvallende ‘alles accepteren’ knop drukt. Is dat een goede truc of is dat misleiding? Voor velen zal dit gedrag als een schande klinken, maar dit is een manier geworden waarop steeds meer bedrijven blijven groeien. ‘’Het is een ontwerp gemaakt om gebruikers te misleiden om dingen te doen die ze misschien niet willen doen, maar waarvan het bedrijf wel profiteert’’, meldt Harry Brignull.
Brignull geeft op zijn site verschillende voorbeelden hoe het Dark Pattern Design wordt gebruikt en waarschijnlijk zul je hier wel een paar van herkennen. Denk bijvoorbeeld aan de extra kosten die op het laatste moment bij je bestelling opgeteld worden. Of nadat je een ‘gratis’ spelletje hebt gedownload, je pas echt kan gaan spelen wanneer je toch nog geld overmaakt. Allemaal slimme trucs van bedrijven om je te misleiden.
Een andere term die Brignull gebruikt is Roach motel, een design dat het makkelijk maakt om in een situatie te komen maar moeilijk om er uit te komen. Dat is precies wat bedrijven doen door hun cookie-instellingen zo uitgebreid en onoverzichtelijk mogelijk te maken. Je krijgt een lijst vol met hele specifieke en onduidelijke aanpassingen die niet te begrijpen zijn, tenzij je er genoeg tijd in steekt. Maar daar heb je natuurlijk nu geen zin in! Duidelijker is die felgroene ‘alles accepteren’ knop, dus druk je daar maar op. Als je de instellingen later wilt aanpassen, is dit niet in één klik te regelen. Je moet langs talloze stappen voordat je er weer vanaf bent.
Bedrijven hebben dus groot belang bij het gebruik van cookies op hun sites. Hiermee brengen ze de zoekopdrachten van hun publiek in kaart en schotelen ze je aangepaste advertenties voor. Dit, zodat je dat paar sneakers bij hen koopt. Ze gebruiken je gegevens dus om mee te verdienen. De instellingen van deze cookies maken ze expres zó uitgebreid en onduidelijk, dat je het overzicht verliest en alle instellingen accepteert. En dit allemaal voor de verdiensten van het bedrijf!