Asielaanvraag in Nederland
Haar aankomst in Nederland op 18 oktober 2022 bracht echter geen onmiddellijke opluchting. Hayam en haar dochter werden geconfronteerd met een langdurig en verwarrend proces waarin ze veel moesten wachten en er weinig duidelijkheid was. “Bij aankomst op de luchthaven werden we direct naar het kantoor van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) gebracht. Het is een kleine kamer met drie of vier stoelen. Het grote glazen raam in het kamertje keek uit op het gebied waar reizigers hun paspoorten laten stempelen bij binnenkomst in Nederland. We trokken de gordijnen dicht omdat mensen naar ons keken alsof we iets verkeerds hadden gedaan en alsof we gearresteerd waren. De medewerker was aardig en vroeg of we iets te drinken wilden hebben. Ik vroeg om een glas water en mijn dochter vroeg om koffie. Na een tijdje verontschuldigde de medewerkster zich voor het feit dat er op dat moment niemand beschikbaar was om onze asielaanvraag te behandelen. We moesten de volgende ochtend om 8 uur terugkomen.”
Na het nieuws te hebben gekregen, werden ze naar een van de beveiligingsmedewerkers van de luchthaven gebracht. “De beveiligingsmedewerker was een korte, slanke vrouw met een strenge blik. Ze beantwoordde onze vragen boos, keek minachtend en mompelde Nederlandse woorden die we niet begrepen. Na ongeveer 30 minuten lopen liet ze ons achter op een onbekende plek. Helaas kreeg ik diezelfde dag om 18.00 uur mijn menstruatie en had ik geen toegang tot maandverband of tampons omdat onze bagage door de IND was ingenomen. Hierdoor bracht ik het grootste deel van de nacht staand door, bang om te gaan zitten en mijn kleren vies te maken.”
De volgende ochtend gingen ze om 8 uur terug naar het kantoor van de IND om met de asielprocedure te starten. Toen ze daar aankwamen, werden ze in een auto gezet en naar het detentiecentrum van Schiphol gebracht. “Hoewel de medewerkers vriendelijk waren, brachten we daar twaalf dagen door zonder telefoon of computer. In detentie kregen we dagelijks slechts een uur om naar de tuin te gaan. Vaak vroeg ik of ik de lift mocht gebruiken vanwege mijn slechte knieën, maar dit werd geweigerd. Hierdoor had ik alleen de keuze om de trap te nemen of vanaf mijn raam toe te kijken hoe mensen een uur lang een luchtje schepten op de binnenplaats.”
Nieuwe uitdagingen
In het detentiecentrum verbleven Hayam en Hager 12 dagen voordat ze werden overgeplaatst naar een azc in het noorden van Nederland. “Het azc waar wij naartoe werden gestuurd, was minstens 164 kilometer verwijderd van de plek waar mijn zoon woont. Vanaf het azc duurde het ongeveer 3 uur en 45 minuten om hem te bezoeken, en voor het kaartje betaal ik ook nog eens 50 euro per persoon. Ondanks de medische controle die ik in detentie heb gehad en het feit dat al mijn gezondheidsproblemen bekend waren, werden we naar een azc gestuurd dat erg ver verwijderd was van alle belangrijke plekken zoals mijn huisarts, supermarkt, apotheek en andere diensten. Om naar het ziekenhuis te gaan, moest ik ongeveer 40 minuten lopen. Het medische systeem in Nederland heeft mij daarnaast geschokt. Wat ik ook mankeerde, ik kreeg altijd hetzelfde advies: neem paracetamol en drink water.”
Het leven in het asielzoekerscentrum bracht nieuwe uitdagingen met zich mee voor Hayam. Ondanks haar sterke verlangen om te integreren in de Nederlandse samenleving en de taal te leren, werden haar inspanningen herhaaldelijk belemmerd door de bureaucratische beperkingen van het systeem waarin ze terecht was gekomen. Zo moest ze bijvoorbeeld een lange en complexe asielprocedure doorlopen. Dit proces begon met een uitgebreide aanvraag bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), gevolgd door meerdere interviews waarin ze gedetailleerde informatie moest geven over haar achtergrond en de redenen voor haar asielverzoek. Om aan te tonen dat Hayam wegens gegronde redenen gevlucht is en daarom in aanmerking komt voor een verblijfsvergunning, moest ze allerlei documenten overhandigen, zoals geboorteaktes, identiteitsbewijzen en bewijzen van vervolging of bedreiging in haar thuisland. Het liefst met ooggetuigenverslagen.
Gedurende de procedure werd ze daarnaast geconfronteerd met de eis om altijd beschikbaar te blijven voor de IND, wat haar bewegingsvrijheid beperkte. “We moesten ons bijvoorbeeld regelmatig melden bij de vreemdelingenpolitie en het was verplicht om elke verandering in mijn persoonlijke situatie, zoals de overplaatsing naar het asielzoekerscentrum in het noorden, onmiddellijk door te geven.”
In het azc in het noorden waren er bovendien beperkingen op het gebied van toegang tot sociale voorzieningen en overheidsdiensten. “Ik heb formulieren moeten invullen om in aanmerking te komen voor een advocaat of zorg, maar de formulieren waren complex, waardoor het moeite kostte om ze goed te begrijpen en alles correct in te vullen. Daarnaast kreeg ik telkens te horen dat de Nederlandse lessen enkel toegankelijk waren voor mensen met een verblijfsvergunning. De enige optie was een vrijwilliger die eens per week les gaf.”
Na een tijdje begon Hayam te beseffen dat sommige medebewoners zonder verblijfsvergunning wel de kans kregen om Nederlandse lessen te volgen.
Hayam’s situatie werd steeds zwaarder, onder andere door de afstand tot haar zoon en financiële problemen door gebrek aan werk. Ze vroeg een overplaatsing naar een ander azc aan. Bijna werden ze naar Arnhem geplaatst, een plek die vrijwel even afgelegen was als het azc in het noorden. Dankzij de hulp van een jonge vrouwelijke medewerkster werd dit voorkomen. Uiteindelijk werden Hayam en haar dochter overgeplaatst naar Utrecht, een plek dichter bij haar zoon en de toekomstige school van haar dochter.
Plan Einstein
Bij Plan Einstein voelde Hayam zich voor het eerst echt gezien en ontdekte ze mogelijkheden voor haar en haar dochter. Momenteel is ze druk bezig met Engelse en Nederlandse lessen, wat haar enorm motiveert. Ze neemt regelmatig deel aan de diverse activiteiten en geniet ervan dat ze haar zoon nu vaker ziet omdat ze dichter bij hem woont. Het vinden van werk is voor Hayam nog steeds een uitdaging, maar ze merkt dat er bij Plan Einstein genoeg vrijwilligers en medewerkers zijn die mee willen kijken. Zo heeft ze een baan aangeboden gekregen waarbij Nederlands niet per se vereist is, zodat ze ook kan werken omdat ze nog voornamelijk Engels spreekt.
“Ik heb opgemerkt dat bij Plan Einstein de integratie van abc-bewoners wordt bevorderd. Er is weinig criminaliteit en de activiteiten maken het wachten op een verblijfsvergunning draaglijker. Ik merk dat mijn medebewoners deze positieve ervaringen delen. Toch zie ik nog veel kansen voor verdere verbeteringen. Plan Einstein is een succes, maar ik geloof dat er meer aandacht moet worden besteed aan de talenten van abc-bewoners. Velen zitten binnen te wachten of werken onder hun niveau. Ik ben ook van mening dat veel abc-bewoners kunnen bijdragen aan het verminderen van de krapte op de arbeidsmarkt, mits ze worden blootgesteld aan passende banen.”
Recentelijk heeft Hayam te horen gekregen dat ze geen recht heeft op een verblijfsvergunning, waarna ze in hoger beroep is gegaan bij de rechter: “Mijn advocaat zal ons antwoord uiterlijk woensdag 12 juni naar de Immigratie- en Naturalisatiedienst sturen. Daarna wachten we op de beslissing van de IND, die uiterlijk op 30 juni volgt.”