Homoacceptatie in het Nederlandse voetbal: ‘Het is onmogelijk om jezelf te kunnen zijn’
Met 1,2 miljoen amateurvoetballers en 7 miljoen supporters is Nederland een van de dichtstbevolkte voetballanden ter wereld. Voetbal is in ons land razend populair. Maar als het gaat om de acceptatie van LHBTI+’ers, en in het bijzonder homo’s, loopt de voetbalgemeenschap hopeloos achter. Een gay voetbalsupporter en een gay amateurvoetballer vertellen over de huidige situatie in de voetbalwereld.
De huidige status van homoacceptatie wordt uitstekend geïllustreerd met het volgende voorbeeld: de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB) organiseerde de zogenoemde OneLove-actie. Aanvoerders in het betaald voetbal kregen een aanvoerdersband in de regenboogkleuren om daarmee een signaal af te geven tegen discriminatie en racisme in het voetbal. Het eerste actieweekend in oktober 2022 werd afgeblazen door de ophef die ontstond toen de aanvoerders van Feyenoord en Excelsior aangaven niet mee te willen doen. In het weekend van 18 en 19 maart 2023 was er een nieuwe OneLove-actie, nu vanwege de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie. Ook amateurclubs werden door de KNVB aangespoord mee te doen en ontvingen regenboogvlaggen. De twee aanvoerders van Feyenoord en Excelsior droegen de regenboogband ook dit keer niet.
Deze situatie is tekenend voor de huidige staat van homoacceptatie in het Nederlands voetbal. De homoacceptatie is vergelijkbaar met een voetbalteam dat zich afwachtend opstelt: tot concrete, breed gedragen verandering komt het eigenlijk niet.
‘Ik ben met de dood bedreigd’
Roze supporter Sebas Maasland
Een vriendelijker klimaat in het stadion voor LHBTI+’ers. Dat is de wens van Feyenoord-supporter Sebas Maasland (27). In 2021 richt hij samen met twee anderen supportersvereniging ‘Roze Kameraden’ op. Sinds de oprichting wordt hij met de dood bedreigd en vreest hij voor zijn veiligheid in het stadion.
Hoe is het om uit de kast te komen als voetbalsupporter en vervolgens te worden bedreigd door clubgenoten?
‘We spelen als homo-voetballers liever in één team’
Scott Schuurman (Gay Soccer Amsterdam)
Als 16-jarige voetballer bij een amateurvereniging in Zwolle durft Scott niet uit de kast te komen. Vrienden en familie wisten het al, maar in zijn voetbalteam voelt het niet veilig om te vertellen dat hij gay is. Omdat hij niet zichzelf kan zijn, stopt hij met voetbal. Scott (nu 28) is dankzij Gay Soccer Amsterdam inmiddels weer aan het voetballen. Deze groep mannen vormt samen een voetbalteam dat wekelijks samen speelt. Als gays spelen ze liever niet bij een reguliere amateurvereniging.
Hoe is het om homo te zijn als voetbalspeler in het amateurvoetbal?
De voetbalcultuur
De voetbalwereld is een machocultuur waarin al snel iemand voor homo of flikker wordt uitgemaakt. Homo als scheldwoord ligt bij voetbalsupporters vooraan in de mond. Als de scheidsrechter fluit, wordt hij al gauw uitgemaakt voor ‘vuile flikker’, of erger. Ook bij interlands worden er hele teams voor homo uitgemaakt, zoals tegen Duitsland: ‘Alle Duitsers zijn homo’. In de voetbalwereld wordt homo of flikker bij iedere wedstrijd wel als scheldwoord gebruikt. De homofobe grappen aan de tafel van Vandaag Inside met Johan en Derksen en René van der Gijp, passen in deze macho-cultuur. Het besef dat dit gescheld, maar ook deze ‘grappen’, kwetsend zijn voor veel gays lijkt er niet te zijn. Homo zijn in de voetbalwereld is mede daardoor nog steeds een taboe. Gays durven niet openlijk voor hun geaardheid uit te komen. In het Nederlands betaald voetbal is tot op heden nog nooit een voetbalspeler uit de kast gekomen. En wanneer je als supporter openlijk gay bent, word je nota bene bedreigd door je eigen clubgenoten.
Reactie supporters
Scott Schuurman, voetballer bij Gay Soccer Amsterdam, weet er alles van. ‘Het Nederlandse voetbal kent een cultuur waarin het onmogelijk is voor homoseksuele mannen om zichzelf te kunnen zijn.’
Nederlandse profvoetballers zijn het met Schuurman eens. In een onderzoek van het Mulier Instituut, in opdracht van onder andere de John Blankenstein Foundation (foundation die zich inzet voor acceptatie van LHBTI+’ers in de sport, genoemd naar de openlijke homoseksuele scheidsrechter John Blankenstein), geven zij de homoacceptatie binnen het voetbal een flinke onvoldoende (4,6), De profs zien de belemmering voor homoacceptatie vooral bij de reactie van supporters (52%), de cultuur (42%) en de publieke opinie (28%).
Sebas Maasland, bestuurslid van gay supportersvereniging De Roze Kameraden: ‘Buiten de voetbalvelden is in Nederland één op de tien mannen gay, maar van de meer dan duizend betaald voetbalspelers is er zogenaamd geen één homo. Dat wil zeggen; niet openlijk. Dat laat zien hoe moeilijk het is in de Nederlandse voetbalcultuur om jezelf te zijn.’
Nachtmerrie
De NOS sprak voor de podcast ‘De Schaduwspits’ een gay voetballer die in de Eredivisie actief is, maar anoniem wilde blijven. En recent deed een profvoetballer uit de Engelse competitie eveneens anoniem zijn verhaal. Hij schreef een open brief via de Justin Fashanu Foundation (Justin Fashanu was de eerste voetballer wereldwijd die openlijk gay was). In de brief schrijft deze anonieme profvoetballer hoe moeilijk het voor hem is in de huidige voetbalcultuur zichzelf te zijn: ‘Elke dag kan een absolute nachtmerrie zijn. Het beïnvloedt mijn mentale gezondheid steeds meer. Ik voel me gevangen en mijn angst is dat het onthullen van de waarheid over wie ik ben het alleen maar erger zal maken.’
Kleedkamercultuur
Rens Cremers, onderzoeker van het Mulier instituut, zegt in weekblad de Groene Amsterdammer van januari 2023 wel te weten hoe dat komt: ‘De masculiene voetbalcultuur en negatieve reacties van supporters leiden ertoe dat het voor LHBTI+’ers vrijwel onmogelijk is om zichzelf te zijn op het veld of in een stadion. De sportcultuur wordt van oudsher door witte, heteroseksuele mannen bepaald’, vertelt hij. ‘Het is voor die groep moeilijk om zich voor te stellen dat stereotyperende kleedkamerhumor en spreekkoren kwetsend zijn. Voor LHBTI+’ers of mensen met een migratieachtergrond is het vaak veel meer dan een grapje. Het zegt iets over sociale hiërarchie: wie staat boven wie. De interactie tussen kleedkamercultuur en supporterscultuur maakt het voor homomannen heel lastig om open te zijn over hun seksuele voorkeur.’
Uit het onderzoek onder Nederlandse profvoetballers blijkt dat zij vooral de positieve aandacht van clubs en de KNVB nodig vinden (60%), maar ook homoseksuele (oud-)profvoetballers die hun verhaal delen (54%).
Wat doet voetbalbond KNVB?
In 2020 ontwikkelde voetbalbond KNVB ‘Ons voetbal is van iedereen’; een driejarig aanvalsplan voor Nederlandse amateurclubs tegen racisme, discriminatie en homofobie. In 2023 blijkt dat de geplande drie jaar niet genoeg is. De invoering van het aanvalsplan is met een jaar verlengd.
In het kader van ‘Ons voetbal is van iedereen’ verscheen er onder meer een open brief in de media en er werd een instructievideo verspreid onder amateurverenigingen. Met de overheid werkt de KNVB op middelbare scholen samen aan zogenoemde Fair Play-workshops. Die bestaan onder meer uit een game en een groepsgesprek. De workshops maken jongeren bewust van verschillende vormen van discriminatie.
In de afgelopen jaren heeft de KNVB ook vijftig zogenoemde procesbegeleiders voor diversiteit & inclusie opgeleid. Zij helpen en trainen amateurclubs om racisme en discriminatie tegen te gaan. De procesbegeleiders vormen een zeer diverse poule van professionals qua samenstelling en afkomst en volgden onder meer trainingen bij de Anne Frank Stichting.
Speciale Discriminatie App
In Engeland bestaat sinds 2013 een app om discriminatie in het voetbal te melden. Met de app zijn mensen die zich schuldig maken aan discriminatie beter op te sporen. In haar aanvalsplan kondigt de KNVB aan ook een soortgelijke app in Nederland te willen introduceren. De app moet het melden van discriminatie makkelijker maken. Ook kan de bond via de app data verzamelen en in de stadions direct optreden tegen discriminerende uitingen.
Anoniem melden
De KNVB gaat gebruik maken van de bestaande app ‘Meld Discriminatie Nu’, die volledig geschikt wordt gemaakt voor het voetbal. Voetballers en begeleiders kunnen in de app zowel anoniem als persoonlijk melding maken van discriminatie. Dit kan via het invullen van een vragenformulier, het achterlaten van een ingesproken bericht of het uploaden van foto’s en video’s.
De toekomst: wat moet er gebeuren?
Dit vindt: