Als een hond of kat thuis hebt, weet je bij thuiskomst dat tenminste één levend wezen blij is met je komst als je met gesnor of geblaf wordt verwelkomd. Huisdieren hebben positieve effecten op mensen. Deze wetenschap kan dan ook goed ingezet worden bij ouderen, vooral bij dementerende mensen. Maar waarom zijn huisdieren dan bijna nergens toegestaan bij verzorgingshuizen?
Volgens politici in Nederland zouden huisdieren vaker welkom moeten zijn in een zorginstelling. Dat was de strekking van de motie van kamerlid Femke Merel Arissen (Partij van de Dieren). Een huisdier bij je houden is goed voor jouw lichaam en geest, vindt ze. Volgens Arissen knappen ouderen ervan op als ze het huisdier mogen houden. Door haar motie die kamerbreed is aangenomen, wil de Tweede Kamer het eenvoudiger maken voor mensen om hun huisdier mee te nemen naar een zorginstelling. Volgens de Tweede Kamer zeggen instellingen hier veelal nog te vaak nee tegen. Wel heeft de Kamer besloten dat de instellingen zelf beslissen of bij hen de huisdieren welkom zijn.
Uit wetenschappelijke onderzoeken van bijvoorbeeld de NENKO is dan ook gebleken dat dieren een positief effect hebben op mensen, zeker op ouderen. Verder tonen die onderzoeken aan dat het goed is voor de welzijn van de bewoners; zo zouden cliënten zich minder snel eenzaam voelen. Daarnaast maak je gemakkelijk een gesprek met elkaar door even over het dier te praten. Hierdoor leg je meer contacten in de instelling, maar ook buiten op straat tijdens het uitlaten. In Nederland hebben veel mensen een huisdier, volgens de statistieken heeft de helft van de Nederlandse huishoudens een huisdier. Als je dat in cijfers ziet zijn dat zo’n 25 miljoen huisdieren.
Hoe staan een verpleeghuis tegenover huisdieren bij hun cliënten?
Bij Libertas Leiden zijn huisdieren welkom als de bewoner zelf voor zijn huisdier kan zorgen. Volgens Diana, werknemer bij dit verpleeghuis, zijn er niet veel huisdieren bij de bewoners. “Het is wel zo dat een verzorgingshuis van tegenwoordig heel anders is dan een bejaardenhuis van vroeger. Tegen de tijd dat mensen in een verzorgingshuis komen, zijn ze al zo slecht dat zij meestal zelf voor huisdieren zorgen niet meer kan. Dus met andere woorden, huisdieren zijn toegestaan als je er zelf voor het diertje kan zorgen”, vertelt zij.
Er zijn ook nadelen bij het houden van huisdieren volgens verzorgingshuis Libartas in Leiden, zoals het uitlaten bij een hond of het bezoek van een dierenarts en de kosten voor een behandeling van het huisdier. Ook wie het voer moet halen en betalen is een punt dat een goede regeling vraagt. Tenslotte moet er goed nagedacht worden over wie de zorg van het dier overneemt als de patiënt overlijdt. Huisdieren zijn om deze redenen vaak niet welkom in de instelling. Toch beseffen zorginstellingen wel degelijk dat dieren een positief effect op ouderen hebben. Zo haalt Libertas Leiden regelmatig de boerderij naar haar eigen binnentuin tijdens de zogenaamde “Boerderijdag”. De binnentuin staat dan vol met konijnen, kippen en een geitje. De bewoners mogen heel de dag met de dieren knuffelen, hen eten geven en aaien. “Zo hebben we een beperkte mate toch dieren”, stelt Diana vast.
Andere optie dan een huisdier in het verzorgingshuis
Bij dementerende ouderen en mensen met Alzheimer werken de effecten op huisdieren ook erg goed, zo blijkt uit onderzoek met robottherapie van AFEDAZ (Asociación de Familiares de Enfermos de Alzheimer Zaragoza) en UNAMIQO (UNAMIQO ROBOTICS SL) uit 2018. Tijdens de sessies werd gebruik gemaakt van robotkatten, die net als echte katten reageerden op aaien met ‘echt’ snorren en ook ‘echt’ aanvoelden. Door deze katten te gebruiken tijdens therapie probeerden de onderzoekers alle vormen van dementie en Alzheimer te analyseren en in kaart te brengen. Uit de resultaten van het onderzoek van AFEDAZ en UNAMIQO bleek ten eerste dat de deelnemers de robotkatten als echt ervaarden. Ten tweede ging bij de mensen die meededen aan het onderzoek het gevoel van blijheid en vreugde heel erg omhoog, zodat zij de rol van verzorgende overnamen en echt voor de kat wilden zorgen. Ten derde nam het gevoel van eenzaam zijn af bij de deelnemers. Bovendien bleek het ook sociaal makkelijker om te kunnen praten met anderen over de kat.
Als laatste werkte het heel motiverend voor patiënten die moeilijk konden bewegen om toch alle kracht te gebruiken om de kat te aaien. Hierdoor konden ze beetje bij beetje steeds meer bewegen. De robotkat zou ook handig voor instellingen, omdat die geen eten nodig heeft of verschoond te worden. Als mensen allergieën hebben voor de vacht is daar ook al een oplossing voor, namelijk de robot(zee)hond. Het gaat puur om het aaien en knuffelen om deze effecten uit het onderzoek te bereiken. Maar echte dieren als zorgmaatjes is ook een goed alternatief, zoals bijvoorbeeld bij stichting Blijf.
Stichting Blijf koppelt hun contacthonden aan zorgmedewerkers en maakt er zorgduo’s van. Robin van Veen, voorzitter van het bestuur, vertelt meer over de effecten van contacthonden. “Wij zetten contacthonden in voor ouderen met dementie en dat doen wij omdat honden heel veel waarnemen wat wij niet waarnemen. De zintuigen van honden zijn heel anders dan die van hun baasjes. Daardoor reageren de honden soms op een situatie anders dan hoe mensen daarop zouden reageren. Een voorbeeld daarvan is iemand die agressief gedrag vertoont, wordt dan benaderd door een hond. Dan weten wij als zorgmedewerkers dat de persoon niet agressief is, maar dat er slechts gedrag vertoont wordt wat wij uitleggen als agressief gedrag. Nou dan kom je uiteindelijk tot de conclusie dat er iets anders aan de grondslag ligt en kan je tot een oplossing komen. En wat wij weten en merken is dat honden binnenkomen op gevoelsniveau en bij het proces van dementie, zeggen ze wel eens dat het gevoel doorloopt daar waar het verstandelijk niveau je in de steek laat. Dus de combinatie van de inzet van honden en de observatiekracht van mensen op zowel de hond als op de mensen met dementie daar ontstaat heel veel meerwaarde en daar is ons programma op opgebouwd.” Momenteel heeft de stichting twaalf zorgduo’s bij tien verzorgingshuizen, maar in de toekomst is dit een hele mooie optie voor veel meer verzorgingshuizen.
Er zijn dus meer opties dan een huisdier meenemen naar een verzorgingshuis, wat vaak nog niet mag. En deze opties maken misschien meer kans in de toekomst. Want gezien alle positieve effecten zou het invoeren van robotkatten en -honden of meer zorgduo’s van Stichting Blijf wel eens een heel mooi alternatief kunnen bieden voor dementerende ouderen!