De Amsterdamse Nieuwmarkt is normaal gesproken afgeladen met toeristen en volle terrassen, maar vandaag is het er stil. Niet alleen de Nieuwmarkt maar heel Amsterdam is veranderd in een spookstad. Het enige wat je hoort is het gesuis van de wind, gebrom van een paar voorbijrijdende auto’s en het gekraak van enkele fietsen. Het is 6 mei 2020 en de wereld wordt in zijn greep gehouden door een pandemie, Covid-19. In verschillende delen van de wereld wordt een nationale lockdown gehouden om verspreiding van de influenza te voorkomen, zo ook in Nederland.
Het CDC (Centers for Disease Control and Prevention) onderzocht in 2007 het mogelijke gedrag van mensen ten tijde van een pandemie op basis van een simulatie. De simulatie was gebaseerd op de SARS-influenza. Uit het onderzoek bleek dat de meeste respondenten aangaven het openbaar vervoer te mijden en 20 tot 30 procent geheel binnen zou blijven om besmetting te voorkomen.
Nu hebben we daadwerkelijk te dealen met een pandemie en zijn de straten van Amsterdam bijna geheel leeg. Een stad die normaal gesproken gevuld wordt met toeristen, muzikanten en straatartiesten. Wat voor invloed hebben de lege straten op straatartiesten en muzikanten? Valt er nog iets te verdienen? Om hierachter te komen gaat journalist Nan Cao Blokhuis de straat op.
Het is mei en het is een mooie zonnige lentedag. Het plein op de Nieuwmarkt is leeg en stil. Plots schalt er een luide stem over het lege plein. Het blijkt een man van middelbare leeftijd die wordt vergezeld door een man en een vrouw. De man zwaait druk met zijn handen en vertelt luidt over De Waag, het 15e-eeuws gebouw op de Nieuwmarkt dat oorspronkelijk een stadspoort was. Nu is het een restaurant met terras welke normaal gesproken vol zit met toeristen. Nu liggen de terrasstoeltjes opgestapeld over de tafels heen. Er is geen toerist te bekennen.
Uit cijfers van het CBS blijkt dat in Amsterdam in 2019 ruim 9 miljoen toeristen kwamen, waarvan het grootste deel uit het buitenland. Er zijn nog geen officiële cijfers die kunnen aantonen hoe sterk het toerisme precies is afgenomen tijdens de coronacrisis. Wel heeft de organisatie NBTC Holland Marketing, die Nederland promoot voor toerisme en zakelijke bijeenkomsten, een rapport op gesteld om hier een indicatie van te maken. Uit dit rapport blijkt dat het aantal bezoekers op www.holland.com in de week van 5 mei 2020 met 66% is teruggelopen. Ook blijkt uit het rapport van dat de bezettingsgraad van hotels in Amsterdam in april 2019 zo’n 85,7% was en in april 2020 slechts 7,4%.
Op de achtergrond is het geronk van een politieauto te horen. Daarnaast rijden er twee politiescooters het plein op en lopen er twee mannen in blauwe uniformen langs. Het aantal politieagenten om de lockdown te handhaven lijkt ver buiten proporties tegenover de enkele burgers die zich op straat bevinden.
Wanneer je vanaf de Nieuwmarkt naar de Dam toe fietst klinkt vanuit de verte al een echo van gepraat en muziek. Hoewel het lang niet zo druk is als normaal op de Dam zijn er hier meer mensen dan op de Nieuwmarkt. “Klik, klik” een paar verdwaalde toeristen nemen foto’s van de kransen die gister tijdens de dodenherdenking voor het Nationaal Monument op de Dam zijn gelegd.
Drie levende standbeelden staan over de Dam verspreid. Allen zijn in het zwart gehuld met een masker op verkleed als Magere Hein. “DING, DONG, DING, DONG” je oren suizen door het galmen van de kerkklokken die nu extra hard klinken over de bijna geheel lege Dam. De levende standbeelden worden door enkele omstanders op de foto gezet, maar niemand komt dichtbij. Wil je als journalist een vraag stellen dan moet je betalen voor het antwoord. Magere Hein: “Elke twintig cent telt al helemaal nu er bijna geen toeristen zijn. Zonder toeristen is Amsterdam niets waard. Je mag blij zijn wanneer je op een dag twintig euro verdient in deze tijden.”.
Er zijn geen harde cijfers over hoeveel een straatartiest gemiddeld verdient op een dag. Dit komt onder andere doordat er veel verschillende plekken zijn waar je als straatartiest aan de slag kunt. Ook heeft de act effect op de inkomsten. Straatartiest Dirk-Jan van der Schaaf werd in 2010 geïnterviewd door de Volkskrant. Hij staat met zijn act op de Dam. Dirk-Jan geeft aan dat een show van een half uur twintig tot honderd euro kan opleveren, maar dat wanneer het regent hij soms ook drie weken geen inkomsten heeft als straatartiest. Ook levend standbeeld Eveline Beuman werd in 2017 geïnterviewd door VICE waarbij ze aangaf als levend standbeeld twintig tot vijfendertig euro per dag te verdienen.
Luide muziek klinkt door de speakers van een stereo. Rondom de stereo staat een groepje mensen te dansen. Ze bewegen vrij in het rond en geven een sfeerimpressie van de jaren ’60. Voor het Koninklijk Paleis staat een politiebusje met zes agenten die op de bus leunen en van het zonnetje lijken te genieten.
Een stel bestaande uit een blondine en een in polo geklede man loopt langs. Ze worden vergezeld door een schoothondje. Magere Hein lijkt tot leven te komen, springt van zijn zetel af en begint met zijn handen de vacht van het hondje te aaien. Vervolgens wordt het hondje opgepakt en drukt hij hem dicht tegen zich aan. Het stelletje kijkt een beetje verbaasd met opgetrokken wenkbrauwen. Er verschijnt een ongemakkelijk lachje op hun gezicht. Ze maken echter wel een praatje met Magere Hein: “Normaal gesproken wanneer het hier zo ontzettend druk is maken mensen slechts een foto en gaan dan heel snel weer weg.”. Na het praatje klinkt er gerinkel van muntjes die in het bakje van Magere Hein worden gegooid.
Aan de rand van het plein zit een straatmuzikant. Een in zwart gehulde man met cowboyhoed en klarinet. Hij mist een aantal tanden en zegt dat hij geen Nederlands spreekt. Hij zit op een stoeltje met op anderhalve meter van hem vandaan een centenbakje op pootjes wat veel weg heeft van een campingkrukje in miniatuur. Het centenbakje is leeg. Man met de klarinet: “Ik spreek geen Nederlands, wel Russisch en Servisch. Ik verdien vijftien tot twintig euro per dag als ik geluk heb. Ik woon nu zeven jaar in Nederland.”. De man met de klarinet verduidelijkt dit door zeven vingers in de lucht te steken, waarbij zijn pink een beetje gebogen staat. Het Nederlands komt er wat gebrekkig uit, maar de woorden die hij spreekt zijn verstaanbaar. De kerkklokken galmen nog steeds over het plein heen. Wanneer de kerkklokken zijn opgehouden klinkt er muziek uit zijn klarinet. Een jongen loopt op hem af en werpt mutjes in het bakje. De man met de hoed knikt vriendelijk.
Straatmuzikant Annelies Jonkers speelt op een autoharp. Zij zegt positieve reacties te krijgen op haar spel tijdens de coronacrisis: “Eerst waren het vooral de toeristen die stil bleven staan en liepen Amsterdammers vaak haastig door. Nu zijn er geen toeristen, maar alle Amsterdammers die langslopen lijken het veel rustiger aan te doen en blijven dus vaker staan om een praatje te maken. Ze vinden het vaak heel leuk dat ik nog speel en een beetje vrolijkheid op straat breng.”. Wel zegt Annelies dat ze aan het begin van de coronacrisis niet kon rondkomen als straatmuzikant: “In het begin was er bijna niemand op straat en mensen hadden ook geen cash bij zich. Toen deed ik het echt voor mijn plezier, om nog een klein beetje sfeer op straat te maken.”.
Toch lijken de inkomsten voor de straatartiesten weer bij te trekken ten opzichte van het begin van de lockdown. Magere Hein: “In deze tijden staan we gemiddeld met slechts drie standbeelden op de Dam en minder muzikanten en straatartiesten. Normaal gesproken staat de Dam helemaal vol met gemiddeld tien levende standbeelden. De concurrentie tijdens de lockdown is dus veel minder.”. Annelies Jonkers stelt ook dat er een stuk minder straatmuzikanten op straat zijn, waardoor de concurrentie minder is.
Achter Magere Hein zijn inmiddels kinderen aan het rondrennen en grote zeepbellen aan het blazen. De klanken van de man met de klarinet zijn op de achtergrond te horen.
