Het begon allemaal toen de Britse premier David Cameron de Britten een EU-referendum beloofde, mits de conservatieve partij de verkiezingen van 2015 zou winnen.
Nadat de conservatieve partij de verkiezingen op 7 mei 2015 won beloofde Queen Elisabeth in haar troonrede op 27 mei 2015 dat er voor eind 2017 een EU-referendum zou worden gehouden. De uitslag van het referendum was dat 51,9 procent van de stemmers ( oftewel 17,4 miljoen Britten) was voor de brexit. Een woordje dat werd bedacht door de Brit Peter Wilding waarbij men niet gedacht had dat het werkelijk werd. Inmiddels zijn we drie jaar, drie kabinetten, twee opgestapte premiers en een hoop opgestapte ministers verder. Maar nog steeds is er geen brexit en heeft men geen idee wat de uiteindelijke gevolgen voor de handel tussen Groot- Brittannië en Nederland zijn. Voor dit economisch onderzoek ga ik mij dan ook bezig houden met de volgende hoofdvraag: wat zijn de mogelijke gevolgen voor de handel tussen Groot-Brittannië en Nederland in het geval van een brexit?.
Deal of No deal
Uit onderzoek[1] bleek dat de Brexit hoe dan ook slecht is voor de economische groei en de handel voor Nederland.[2] Maar er zit een nuance in. Als het Verenigd Koninkrijk (VK) de EU met een harde Brexit verlaat, een No-deal, zullen de gevolgen erger zijn. Als het VK de EU met een deal verlaat zijn de gevolgen minder erg. Dit is onder andere te zien aan het aantal douaniers die nodig zijn om producten te controleren die van het VK naar Nederland komen. Aangezien na de Brexit het VK niet meer in de EU zit worden alle producten die binnen komen gecontroleerd of ze wel aan de EU- normen voldoen. Het aantal douaniers dat hier voor nodig is, zal met een No-deal fors stijgen. Met een deal zal het nog te overzien zijn. voor dit onderzoek focus ik mij op de gevolgen na een No-deal[3].
Economische gevolgen
Het vertrek van het VK uit de Europese Unie gaat Nederland over het algemeen harder raken dan andere EU-landen. Dit komt omdat Nederland na Duitsland de grootste export partner van het VK is. Door teruglopende handel kan het economisch verlies voor Nederland oplopen tot 1,2 procent van het bruto binnenlands product in 2030, oftewel 10 miljard euro. Mogelijk leidt minder handel ook tot minder innovatie. Daardoor kan de 10 miljard euro 65 procent hoger uitvallen. Dit concludeert het Centraal Planbureau in een studie naar de kosten van een zogeheten brexit[4]. Verdere gevolgen van de brexit zijn sectorspecifiek. Zo is de ene sector minder vatbaar voor gevolgen dan de andere sector. Een aantal sectoren die de gevolgen van de brexit hoe dan ook zullen merken zijn de sectoren ‘chemie, kunststof en rubber’, ‘elektronische apparatuur’, ‘motorvoertuigen en onderdelen’, ‘voedselverwerkende industrie’ en ‘metaal en mineralen’ en landbouw(samen 12% van het Nederlandse bbp).
Met een No-deal zullen zij een productieverlies leiden van ongeveer 5% van het bbp. Met een deal zal dit verlies 40% omlaag worden gebracht wat neer komt op 3%. Uit een onderzoek van de Universiteit van Wageningen naar de ‘brexit en de agrarische handel met het VK’[5] bleek dat een tiende van de Nederlandse agrarische export bestemd is voor het VK. Na de brexit zal het VK moeten bepalen of zij tarieven voor de agrarische export uit de EU wil invoeren en hoe hoog die dan moeten zijn.
Als het VK kiest voor de optie geen of weinig handelstarieven voor de import van landbouwproducten, dan zal dit betekenen dat – waar voorheen alleen EU-lidstaten zonder grensbelemmeringen konden importeren – nu alle landen in een situatie van geen of weinig handelstarieven verkeren. Op basis van de eventuele tarieven die het VK na een brexit gaat instellen voor agrarische producten en de prijsverhouding tussen Nederlandse producten en die uit derde landen, kan worden bepaald of Nederlandse exporteurs agrarische producten goedkoper kunnen aanbieden dan concurrenten uit derde landen[6]. Als dit niet het geval is dan zullen in het meest negatieve scenario derdewereldlanden alle producten goedkoper leveren dan Nederland en valt, als gevolg daarvan, alle agro-export naar het VK weg. Zo ver zal het waarschijnlijk niet komen, maar ook een relatief meevallende daling van, zeg, 5% zal voor een exportdaling van ruim 400 miljoen euro zorgen. Om dit gat te dichten zal naar alternatieve markten moeten worden gezocht.[7]
In het kort: Tegenwoordig kunnen producten tussen Nederland en het VK vrij verhandeld worden. Dit heet het vrij verkeer van personen, diensten en goederen. Doordat Nederland geen importtarieven hoeft te betalen om te handelen met het VK en landen als de VS en China wel, is Nederland een goede handelspartner. Dit komt omdat het VK een vrijhandelsverdrag heeft binnen de EU. Na de brexit is het aan het VK of zij al dan niet importtarieven hanteren . Als het VK geen importtarieven hanteert is elk land gelijk en verkeerd elk land in de positie om te kunnen handelen met het VK. Het gevolg hiervan is dat Nederland te maken krijgt met concurrentie. Deze concurrentie kan bijvoorbeeld komen uit China. Dit is zo omdat men in China de producten goedkoper kan produceren en het vervolgens goedkoper kan verhandelen.
Politieke gevolgen
Verder zal Nederland, als de brexit dan zo ver is, de ‘invloed in de EU kwijt raken’.[8] Dit schreef Peter van Ham, senior research fellow aan het Clingendael instituut, in een artikel in de Volkskrant. Hij onderbouwde zijn stelling met het volgende argument: “Na een brexit zal de Frans-Duitse as de beslissingen nemen in de EU. Het Verenigd Koninkrijk lag namelijk vaak dwars, met steun van veel kleine EU landen, waardoor de kleinere EU landen, zoals Nederland, meer invloed hadden. Met een brexit zou dit verdwijnen.[9] Adriaan Schout, Senior Research Fellow en Coördinator Europe aan het Clingendael instituut, schreef een soortgelijk artikel in de NRC ‘Frans-Duitse EU-tandem zet Nederland voor het blok’[10] waarin hij toevoegt dat Duitsland, dat vaak als een bondgenoot in de EU wordt gezien, vaker voor Frankrijk koos. Hiermee lijkt het erop dat een verdere segregatie( scheiding/ uiteenvallen) van Europa niet tegengehouden kan worden.[11] [12]
Nieuwe mogelijkheden
Naast het feit dat de brexit negatieve gevolgen voor Nederland met zich mee brengt biedt de brexit ook kansen. Zo is René Buck, CEO van Buck Consultants International, van mening dat er genoeg ruimte is voor optimisme. Zo zei Buck het volgende: “Het is natuurlijk zo dat een harde brexit overall slecht nieuws is, maar in sommige sectoren ontstaan kansen. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de financiële sector, dan zie je dat er al een paar banken naar ons land zijn verhuisd vanwege de brexit. In de financiële dienstverlening zien we daarnaast ook tradingplatforms en scheepvaartverzekeringsbedrijven naar Nederland komen. Kortom: tegenover rampspoed staan ook positieve signalen.”[13] Naast de genoemde voorbeelden is er ook het European Medicines Agency (EMA) dat zich nu vanuit Londen in Amsterdam gaat vestigen. Kortgezegd een brexit is niet alleen negatief voor Nederland maar biedt ook kansen op financieel gebied.
Als Nederlandse ondernemingen door middel van innovatie en slimme strategieën in kunnen spelen op de situatie (hoogstwaarschijnlijk chaos en ingewikkelde oplossingen en debatten over mogelijke invoerrechten) die na de brexit ontstaat. Als Nederland dit goed doet zal Nederland zomaar met de financiële sector en banken in de kopgroep van Europa terecht kunnen komen, als deze kopgroep wordt gemeten naar innovatieve kracht en het creëren van toegevoegde waarde voor consumenten van financiële producten en diensten. Niet alleen de ondernemer in de financiële sector gaan erop vooruit, maar ook de beroepsgroepen die de Nederlandse financiële sector ondersteunen (accountants, advocaten.) Er zal bijvoorbeeld meer vraag zijn naar advocaten na de brexit. Zij zullen immers Britten in Nederland moeten ondersteunen nu het vrij verkeer van personen weg dreigt te vallen.[14]
De brexit is inderdaad voor de financiële sector van Nederland voordelig, maar dat neemt niet weg dat andere sectoren aan de brexit veel banen verliezen. Ik moet maar zien of de banen die ontstaan doordat instellingen en bedrijven zich vanuit Engeland in Nederland gaan vestigen zoals het EMA het tekort opvullen dat ontstaan is door de brexit. Bij dit punt blijft de vraag of de positieve gevolgen de negatieve gevolgen tenietdoen. Zolang men dit nog niet weet lijkt het er op dat de negatieve gevolgen leidend zijn als het gaat om de brexit.
Een mogelijke oplossing
Om dit stuk niet al te negatief af te sluiten, heb ik ook onderzoek gedaan naar de mogelijke oplossingen van dit never ending brexit probleem. Zo kwam uit een onderzoek genaamd “brexit means brexit, op weg naar een nieuwe relatie met het VK” naar voren dat Theresa May een ‘alomvattend, krachtig en ambitieus vrijhandelsakkoord’ (FTA) met de EU nastreefde. Dit akkoord moet de weg openen naar zo vrij mogelijke handel in goederen en diensten tussen het VK en de EU. Om dit te bereiken moeten de EU en het VK wederzijds voordelige douane-overeenkomsten afsluiten en gebruikmaken van elementen uit huidige interne marktregelingen, waaronder zo vrij mogelijke handel in financiële diensten.[1] Helaas is May opgestapt en is het maar de vraag of Johnson dit plan ook na gaat streven.
Tot slot
Nederland zal hoe dan ook de gevolgen ondervinden. De agrarische sector gaat door de brexit achteruit doordat zij minder goederen kunnen exporteren naar het VK, het bbp dat volgens experts gaat dalen omdat Nederland de 100 miljard die wij momenteel naar het VK expoteren niet meer vol kunnen maken, de positie van Nederland in Europa die gaat veranderen en het vrij reizen van personen dat na de brexit op 31 januari niet meer mogelijk is. Over de ernst van deze gevolgen valt tot dan toe alleen nog maar te speculeren aangezien het de eerste keer in de geschiedenis is dat een land uit de Europese unie stapt. Hoe dan ook zullen er oplossingen, zoals de FTA moeten komen die er voor zorgen dat de gevolgen voor de Nederlandse economie klein blijven.
Literatuurlijst.
1 Van Hecke, S. (2016). Na de Brexit-bom: quo vadis Europa?. Gids op Maatschappelijk Gebied, 107(7), 38-44.
2 Rosenberg, L. (2019). Hoe ontstond brexit? Droegen deze factoren ook bij aan het dalend vertrouwen in andere EU-landen? (Bachelor’s thesis).
https://www.cpb.nl/publicatie/nederlandse-kosten-brexit-door-minder-handel
3 https://www.brexitloket.nl/experts-aan-het-woord/voor-de-douane-is-er-alleen-een-harde-brexit, 2bollen, j, meijerink , g, & Romagosa, h r. (2016, 9 juli). Nederlandse kosten brexit door minder handel. Geraadpleegd op 9 januari 2020, van https://www.cpb.nl/publicatie/nederlandse-kosten-brexit-door-minder-handel
4 bollen, j, meijerink , g, & Romagosa, h r. (2016, 9 juli). Nederlandse kosten brexit door minder handel. Geraadpleegd op 9 januari 2020, van https://www.cpb.nl/publicatie/nederlandse-kosten-brexit-door-minder-handel
5 bollen, j, meijerink , g, & Romagosa, h r. (2016, 9 juli). Nederlandse kosten brexit door minder handel. Geraadpleegd op 9 januari 2020, van https://www.cpb.nl/publicatie/nederlandse-kosten-brexit-door-minder-handel
6 berkum, s v, & terluin, i. (2017). Brexit en de agrarische handel met het VK (407720). Geraadpleegd van https://edepot.wur.nl/407720
7 van Berkum, S., & Terluin, I. J. (2016). Brexit: verkenning van de gevolgen voor de Nederlandse agrosector. LEI Wageningen UR.
8 https://edepot.wur.nl/407720
9 Peter van Ham, ‘Nederland raakt invloed in EU kwijt na een brexit’, de Volkskrant, 2 maart 2016.
10 Van Ham, ‘Nederland raakt invloed in EU kwijt na een brexit’.
11 Adriaan Schout, ‘Frans-Duitse EU-tandem zet Nederland voor het blok’, NRC Handelsblad, 19 juni 2017.
12 Schout, ‘Frans-Duitse EU-tandem zet Nederland voor het blok’
13 c bakker, E. R. B. (2018). brexit: hoe nu verder? Een onderzoek naar de kwesties die spelen in de Tweede Kamer aangaande de brexitonderhandelingen (3997677). Geraadpleegd van file:///C:/Users/stanz/Downloads/Scriptie%20eindversie.pdf
14 consultancy. (2018, 14 december). Harde Brexit biedt verschillende sectoren grote kansen. Geraadpleegd op 12 januari 2020, van https://www.consultancy.nl/nieuws/21137/harde-brexit-biedt-verschillende-sectoren-grote-kansen
15 Senden, L. A. J. (2017). Brexit means Brexit: Op weg naar een nieuwe relatie met het VK. Adviesraad Internationale Vraagstukken.