Sinds de coronapandemie hebben veel jongvolwassenen last van depressieve klachten en eenzame gevoelens. Esther Spaargaren (22) is éen van de jongeren die tijdens de coronapandemie in een depressie zat. Volgens Spaargaren heeft de coronapandemie niet zozeer haar depressie veroorzaakt, maar eerder getriggerd. Maar wat is dan wel dé oorzaak van de “depressie epidemie”?
Depressie epidemie
Uit onderzoek van het Amsterdam UMC blijkt dat eén op de zeven Nederlandse jongeren tussen 15 en 25 jaar, kampt met depressieve klachten die gepaard gaan met paniekaanvallen, slaapproblemen en mindere (school)prestaties. Het onderzoek is gedaan in opdracht van twintig gezondheidsfondsen onder ruim 2100 jongeren, gemeten aan de hand van een steekproef gedaan in de periode april-mei en november- december 2020. Verder geeft één op de twaalf jongvolwassenen aan dat ze door hun psychische klachten worden beperkt in hun dagelijks leven.
Esther zag door de pandemie haar klachten als depressiviteit, somberheid en eenzaamheid toenemen. ‘De pandemie heeft niet mijn klachten veroorzaakt, maar ervoor gezorgd dat deze naar de oppervlakte kwamen toen alles wegviel wat voor mij vertrouwd en veilig was’. Wel heeft de pandemie volgens haar ervoor gezorgd dat ze zich depressiever dan ooit tevoren heeft gevoeld. ‘Ten tijde van de pandemie viel niet alleen mijn school en het uitgaansleven weg, maar ook mijn vertrouwen in de toekomst. Ik zag in twee jaar al mijn plannen voor later in het water vallen’.
Coronacrisis
Waardoor het komt dat er zoveel jongeren tijdens de coronapandemie last hadden en hebben van een depressie, is nog niet helemaal duidelijk. Wel meende onderzoekers Anke Witteveen, Marit Sijbrandij en Pim Cuijpers, dat het hoge aantal depressieve jongeren mede komt door het isolement als gevolg van de pandemie. De coronapandemie is volgens de onderzoekers slechts “het topje van de ijsberg” als het gaat om de oorzaak van het gestegen aantal depressieve jongeren en volwassenen. Uit hun onderzoek naar de geestelijke gezondheidzorg en de impact van COVID-19, is gebleken dat niet alleen in Nederland het aantal depressieve jongeren is toegenomen. Zo hebben zij onderzocht dat wereldwijd psychische klachten en stoornissen als angst en depressie sinds de coronapandemie met een kwart zijn toegenomen.
In Nederland ging het tijdens de coronapandemie vaak over het beschermen van de volksgezondheid. Zo werden er onder dat nom maatregelen zoals afstand houden afgekondigd om kwetsbare mensen te beschermen. Tegelijkertijd gingen er vanwege deze maatregelen vele jongeren er psychisch gezien onderdoor. Nu de coronamaatregelen in Nederland zijn opgeheven en onderzoek is gedaan naar de werking van deze maatregelen, is ook nog eens gebleken dat veel mensen zich niet hebben gehouden aan de regels die de overheid opstelde waardoor het virus gewoon via de achterdeur, landen als België en Duitsland, het land binnenkwam.
In plaats van dat de maatregelen ervoor hebben gezorgd dat kwetsbare Nederlanders beschermd werden, hebben de coronamaatregelen er uiteindelijk voor gezorgd dat onder andere jongvolwassenen veel dingen ineens niet meer mochten doen. Zo lag het uitgaansleven plat en waren de scholen gesloten. Voor jongvolwassenen viel hierdoor enig sociaal contact weg waardoor zij enkel op hunzelf waren aangewezen. Veel jongeren verloren hierdoor grip op de maatschappij en de controle over gebeurtenissen wat uiteindelijk een trigger voor het ontstaan van een depressie was.
Krappe arbeidsmarkt
De oorzaak van het hoge aantal depressieve jongeren in Nederland, is volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) van het miniserie ‘Volksgezondheid Welzijn en Sport’ (VWS), niet zozeer te danken aan het isolement als gevolg van de maatregelen, maar eerder aan het falende gezondheidssysteem dat wij in Nederland hanteren. Met het “falende gezondheidssysteem” wordt mede het commercieel maken van de zorg bedoelt. Daarnaast hebben de krapte op de arbeidsmarkt en het hoge verzuim ten tijde van de coronapandemie ervoor gezorgd dat wachtlijsten bij onder andere de GGZ enorm hoog zijn. Dit leidt volgens het IGJ uiteindelijk tot meer problemen bij jongeren die psychische hulp nodig hebben.
Naast dat de privatisering van de geestelijke gezondheidzorg ervoor heeft gezorgd dat er veel jongvolwassenen zijn die wachten op psychische hulp, is volgens het IGJ ook te wijzen naar het steeds ingewikkelder worden van de maatschappij. ‘Veel jongeren ervaren op een steeds jongere leeftijd al een hoge druk om te presseren. In een vroeg stadium van hun jeugd kan dit al een basis vormen voor psychische klachten in de toekomst’, aldus een woordvoerder van jongerenorganisatie Young Impact.
Druk vanuit de maatschappij
Dat de hoge druk vanuit de maatschappij een mogelijke oorzaak is voor de “depressie epidemie” vindt ook Esther Spaargaren aannemelijk: ‘vanuit de maatschappij wordt er al vroeg op gehamerd om succesvol te zijn en te studeren. Daarnaast komt er ook bij kijken dat het voor veel leeftijdsgenoten heel lastig is geworden om nog enig vertrouwen te hebben in een fijne en zorgeloze toekomst. Dit komt onder andere door de hoge “gedwongen” studieschulden, de woningcrisis en de kilmaatcrisis die een fijn toekomstperspectief teniet doen. De coronapandemie is voor mij slechts de druppel geweest die de emmer liet overlopen en niet de oorzaak van mijn depressie’
Dat het aantal depressieve jongeren nou net tijdens de coronapandemie is gestegen, heeft ook volgens Jean Twenge -zij leidde een onderzoek naar de oorsprong van een depressie- vrijwel niks met elkaar te maken. Uit haar onderzoek blijkt dat het eerder gaat om het idee dat je geen controle meer hebt over gebeurtenissen, dan dat je ook daadwerkelijk die controle verloren bent. ‘Het gevoel van controle (of het gebrek ervan) staan dan ook nauw met elkaar in verband. Mensen die geloven dat ze macht hebben over hun eigen lot zijn minder snel geneigd depressief te worden dan mensen die hier niet in geloven. De stijging lijkt dus meer te maken te hebben met de manier waarop jonge mensen de wereld zien dan hoe de wereld eigenlijk is’, aldus Twenge.
Afgaand op de theorie van Twenge, gaat het er om dat jongvolwassen bijvoorbeeld de drang voelen om iets te doen aan klimaatverandering, maar uiteindelijk weinig controle en grip hebben op de uiteindelijke afspraken of doelen. Dit gedrag heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat jongvolwassenen hun doelen wel persoonlijk maakte, maar lieten afhangen van zogenoemde externe factoren.
Intrinsieke motivatie
Jezelf motiveren en niet afhankelijk zijn van externe factoren -wat ook wel de “zelfdeterminatie-theorie” genoemd wordt- leidt volgens onderzoekers naar de theorie tot meer inzet, doorzettingsvermogen, interesse én bevrediging bij het uitvoeren van activiteiten. Niet zelf opgelegde doelen en externe druk, zoals gebeurtenissen waar je geen invloed op hebt (corona, klimaatcrisis, oorlog Oekraïne en de woningciris), kunnen de motivatie voor activiteiten aantasten. Hierdoor verschuift de motivatie van een persoon naar de zogenoemde “externe locus of causality”. Ofwel de overtuiging dat iemands gedrag niet zal leiden tot een belangrijke verschaffing die beschikbaar is in de omgeving en daarom niet onder zijn controle staat.
Vertaald: een persoon zal zich uiteindelijk minder gemotiveerd voelen voor een bepaalde activiteit, maar juist gecontroleerd en belemmerd door externe factoren. Dit leidt uiteindelijk tot een verlies van waardering en interesse in de activiteit “an sich”, maar ook in dingen om hen heen. Dit blijkt uit een onderzoek naar de oorzaken van stress en depressie.
Topje van de ijsberg
De coronapandemie heeft de “depressie epidemie” dus niet veroorzaakt, maar eerder blootgelegd. Dit concludeerde Twenge naar aanleiding van haar onderzoek naar het ontstaan van een depressie. Volgens haar draait het dus eerder om het verlies van controle en het afhankelijk zijn van externe factoren. Wel erkent zij dat de coronapandemie en andere heftige gebeurtenissen ervoor kunnen zorgen dat depressieve klachten onder jongeren kunnen toenemen.
Volgens Esther is de “depressie epidemie” een teken dat het noodzakelijk is om al op jonge leeftijd in te zetten op het voorkomen van depressieve klachten. Zo kan er volgens haar al op de middelbare school, of zelfs op de lagere school, aandacht besteed worden aan sociale media, omgaan met druk vanuit de maatschappij en het volwassen worden.
Het hebben van een intrinsieke motivatie is volgens onderzoekers naar de “zelfdeterminatie-theorie” noodzakelijk als het gaat om het bestrijden van een depressie. Het minder afhankelijk zijn van externe factoren, zoals bijvoorbeeld gebeurde toen door de coronapandemie het uitgaansleven wegviel, kan ervoor zorgen dat jongeren minder snel depressief worden omdat zij zichzelf ten alle tijden kunnen motiveren en nare gebeurtenissen daardoor makkelijker kunnen relativeren.
Literatuur:
Castagna, G. (2022, 18 januari). 1 op de 7 Nederlandse jongeren heeft depressieve klachten. Trimbos-instituut. Geraadpleegd op 30 maart 2022, van https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/1-op-de-7-nederlandse-jongeren-heeft-depressieve-klachten/
De Vaan, L. (2020, 27 juli). Kinderen en jongeren zijn angstiger en depressiever dan ooit en dit is waarom. Bedrock. Geraadpleegd op 29 maart 2022, van https://www.bedrock.nl/jongeren-depressief/
Fischer, K., Tieskens, J. M., Luijten, M. A. J., Zijlmans, J., Van Oers, H. A., De Groot, R., Van der Doelen, D., Van Ewijk, H., Klip, H., Van der Lans, R. M., De Meyer, R., Van der Mheen, M., Van Muilekom, M. M., Ruisch, I. H., Teela, L., Van den Berg, G., Bruining, H., Van der Rijken, R., Buitelaar, J., . . . Popma, A. (2021). Internalizing Problems Before and During the COVID-19 Pandemic in Dutch Children and Adolescents with and without Pre-Existing Mental Health Problems. MedRixiv. https://doi.org/10.1101/2021.10.05.21264160
Honcoop, J. (2021, 26 mei). Nederlandse jongeren nemen onze samenleving serieuzer dan ooit. Metronieuws.nl. Geraadpleegd op 30 maart 2022, van https://www.metronieuws.nl/lifestyle/2021/05/nederlandse-jongeren-nemen-onze-samenleving-serieuzer-dan-ooit/
Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. (2022, 7 maart). Effecten COVID-19 op hulpvraag, wachtlijsten en continuïteit van de ggz-zorg: risico’s stapelen zich op. Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Geraadpleegd op 30 maart 2022, van https://gj.nl/onderwerpen/coronavirus/documenten/publicaties/2022/03/07/effecten-covid-19-op-hulpvraag-wachtlijsten-en-continuiteit-van-de-ggz-zorg-risicos-stapelen-zich-op
Lee, AL, Ogle, WO, & Sapolsky, RM (2002). Stress en depressie: mogelijke verbanden met neurondood in de hippocampus. Bipolaire stoornissen, 4 (2), 117-128. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1034/j.1399-5618.2002.01144.x?casa_token=dpC_RrjQcHAAAAAA%3ANzpqbeaJd1k_BLG3CvbUF9gJPF61G5G5767MoS0EtdvH2nypih55z2tDNwneX6aH5-H8RXzUC101ng
Levenson, H. 1973. Multidimensional locus of control in psychiatric patients. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 41, 397– 404 https://doi.org/10.1037/h0035357
Plieger, M. M. E. T. (2018, 8 oktober). Feiten en fabels over burn-out. EOS Wetenschap. Geraadpleegd op 30 maart 2022, van https://www.eoswetenschap.eu/psyche-brein/feiten-en-fabels-over-burn-out
Twenge, J. M. (2010). Birth cohort increases in psychopathology among young Americans, 1938–2007: A cross-temporal meta-analysis of the MMPI. Clinical Psychology Review. Geraadpleegd op 30 maart 2022, van http://www-personal.umich.edu/~daneis/symposium/2012/readings/Twenge2010.pdf
Van den Broeck, A., Vansteenkiste, M., De Witte, H., Lens, W., & Andriessen, M. (2009). Self-determination theory: about the quality of work motivation. GEDRAG & ORGANISATIE, 22(4), 316–335 https://biblio.ugent.be/publication/1253936
Voormolen, S. (2022, 21 maart). De coronamaatregelen worden losgelaten. Wat betekent dit voor kwetsbaren? NRC. Geraadpleegd op 30 maart 2022, van https://www.nrc.nl/nieuws/2022/03/21/waarom-de-kwetsbaren-binnen-beter-een-ffp2-masker-kunnren-blijven-dragen-a4103115