Luister, de zee vertelt

Dit is de vraag die schrijfster en ontdekkingsreiziger Arita Baaijens wilt beantwoorden tijdens het project Taal voor de Toekomst. De zee heeft geen mond waaruit woorden kunnen vloeien, maar misschien zou de zee wel kunnen spreken? Baaijens gebruikt Artificial Intelligence om hypothetische antwoorden van de zee te genereren. Een filosofisch project met als doel de Nederlandse taal te verwilderen en daarmee het Nederlandse natuurbeleid positief te beïnvloeden. Niet alleen om klimaatverandering in een rem te zetten, maar gewoon, omdat de natuur waardevol is.

In april van dit jaar is het project van start gegaan. Baaijens werkt samen met woordkunstenaars, bestuurders, zelflerende taalmachines en de zee aan een nieuwe manier van denken. Die manier zou de afstand van de westerse mens tot de natuur verkleinen, met een natuur-inclusiever natuurbeleid als resultaat. De bedoeling is dat de zee en de rest van de natuur ook een stem krijgt, wanneer er beslissingen over gemaakt worden. “Het klinkt een beetje soft, maar het is eigenlijk heel normaal dat al die levende creaturen ook recht van bestaan hebben,” legt Baaijens uit.

Om de nieuwe manier van denken te vinden, gebruikt het project Artificial Intelligence; twee zelflerende taalmachines. De ene moet de zee voorstellen, deze is volgestopt met poëzie, muziek, literatuur en zee-gerelateerde woorden. De ander is de beleidsmaker en leert enkel beleidstaal. De twee machines krijgen dezelfde vragen voorgeschoteld en dan wordt er gekeken naar de verschillende antwoorden. Baaijens kan de machines een temperatuur geven, hoe hoger, hoe verwilderder de taal wordt. Wanneer er vragen gesteld worden aan de AI-zee, geeft het een lange reeks aan woorden.

Natuurlijk zijn de antwoorden niet écht van de zee zelf, maar de gedachte dat het zo zou kunnen zijn, zorgt voor veel lof. “Ik merk het aan de gesprekken die eruit voortvloeien, de reacties die ik krijg, de vragen die binnenkomen en de ontboezemingen die mensen sturen over de zee en wat die zee voor hen betekent. Mensen raken zeer ontroerd door die antwoorden van de AI-zee, dus naar mijn idee resoneert het al,” vertelt Baaijens tevreden.
Zoals in grafiek 1 te zien is, is het aantal leden bij natuurorganisaties gestagneerd en zelfs lichtjes gedaald tot 2016. In grafiek 2 is te zien dat de meeste burgerinitiatieven voor de natuur en het landschap in de jaren 2006 tot 2017 verminderd zijn. Enkel afval van anderen opruimen is sterk gestegen.

Door de mensen te laten ‘praten’ met de zee, kunnen ze zich meer betrokken gaan voelen. Desalniettemin zal het nog een uitdaging worden om het hele Nederlandse denken te veranderen. “Ik denk dat de echte invloed beperkt zal zijn, zo gemakkelijk worden mensen niet overtuigt. Dat neemt zeker niet weg dat het een erg interessant onderzoeksonderwerp is, zowel wetenschappelijk als kunstzinnig,” legt Marc Brysbaert uit, taalpsycholoog aan de Universiteit van Gent. “Iets wat je gemakkelijk in de taal kunt uitdrukken, zul je ook gemakkelijker over nadenken. Toch heeft taal een beperkte invloed op het denken. Het is zeker niet zo dat je niet kunt nadenken over dingen die je niet in woorden kunt uitleggen,” aldus Brysbaert.

Dataverantwoording

De gebruikte data is verkregen via Compendium voor de Leefomgeving. Voor de data van grafiek 1 zijn de absolute getallen van lidmaatschappen van natuurorganisaties gebruikt.
De data van grafiek 2 is verkregen via een enquête. In deze enquête konden de respondenten aangeven welke activiteiten zij doen voor natuurbehoud en -beheer. De gegevens zijn afkomstig van diverse organisaties (landschapsbeheer (o.a. jaarverslagen), NEM, waarneming.nl, Stichting de Noordzee en Wageningen University & Research)