Beeld: Jelmer Witteveen (via DALL-E)
Je kunt dit artikel zowel lezen als beluisteren. Klik op de player hieronder om het artikel te beluisteren.
In de Verenigde Staten luiden verschillende songwriters de noodklok. Zij zien hun inkomsten al jaren dalen in een industrie waar de omzet alleen maar stijgt. Ook in Nederland klinken bezorgde geluiden.
Een songwriter spreekt in een artikel van het Amerikaanse tijdschrift Rolling Stone al over de begrafenis van het beroep, die er binnenkort aan zit te komen. Een ander zegt dat de begrafenis al is geweest en dat er geen middenklasse meer bestaat bij de songwriters. Zo zegt songwriter Evan Bogart, die onder andere schreef voor Rihanna en Beyoncé, dat er een enorme kloof zit tussen beginnende songwriters en de songwriters die alle hits krijgen.
Hoe kan het dat de songwriters het zo slecht hebben in een tijd waarin de muziekindustrie juist opbloeit? Volgens songwriter Radboud Miedema heeft het vooral te maken met het streamingtijdperk waarin we leven. “Vroeger, toen er nog veel fysieke albums verkocht werden, maakte het niet uit of je een single of een album maakte. Er werd toen gewoon pro rata uitbetaald.” In de tijd waar Miedema op doelt, werd bij elke verkochte CD of LP een bedrag verdeeld over alle schrijvers van de liedjes op dat album.
Tegenwoordig wordt de meeste muziek geconsumeerd via streamingdiensten en moet je volgens Miedema als songwriter daarom anders te werk gaan. Het draait nu met name om de singles. Miedema: “En dan met name singles die airplayinkomsten genereren.” Met airplay bedoelt hij dat je single op de radio wordt gedraaid. Voor elke keer dat een liedje op de Nederlandse radio wordt gedraaid, krijgen de auteursrechthebbenden tussen de 7 en 10 euro, terwijl er met één stream op Spotify slechts eenderde van een eurocent wordt verdiend. Miedema vervolgt: “Waar het vroeger ging om 14 of 15 liedjes, zijn het nu 3 singles die de kar moeten trekken. Daar moet je dan de gelukkige voor zijn.”
Profiel: Radboud Miedema
Radboud Miedema (43) is naast songwriter ook producer, publisher, artiest en manager. Al vroeg in zijn muzikale carrière kwam hij erachter dat het podium niet voor hem was, waarna hij vooral voor andere artiesten begon te schrijven. Dit leverde hem een aantal grote successen op. Zo schreef en co-produceerde hij onder andere de hit Reality van de Belgische DJ Lost Frequencies, die meer dan 500 miljoen keer is gestreamd op Spotify. |
In de muziekindustrie heeft er dus een verschuiving plaatsgevonden van album naar single, waardoor je als songwriter minder liedjes overhoudt die geld kunnen opleveren. Daarnaast is er nog een reden dat de inkomsten van songwriters door de jaren heen zijn gedaald: het aantal songwriters dat aan een liedje meeschrijft, is door de jaren heen gestegen. Hierdoor worden de royalties gedeeld door meer personen. Waar in de jaren ‘70 bijna de helft van de liedjes werd geschreven door slechts één liedjesschrijver, schrijven er tegenwoordig gemiddeld meer dan 4 songwriters mee aan een hit. Het nummer CUFF IT van Beyoncé werd zelfs geschreven door acht verschillende songwriters. In de jaren ‘10 van deze eeuw werd slechts vier procent van de nummer #1 hits in de Billboard Hot 100 geschreven door één songwriter.
“Als pure songwriter is het best wel lastig”, zegt Radboud. “Als ik kijk naar mijn royalty-inkomsten uit songwriting, dan zou ik daar van kunnen leven. Maar dan draai je wel met een aantal hits in je catalogus. Reality is een soort evergreen geworden en dan zie je als hij (Lost Frequencies, red.) weer een nieuwe hit scoort zoals afgelopen jaar, dat de inkomsten aan de streamingkant bij mij ook weer stijgen.”
In zijn carrière heeft Radboud gezien dat bij streaming het meeste geld gaat naar de houders van de masterrechten en niet zozeer naar de auteursrechthebbenden. “Dat is waar de noodklok wordt geluid.”
Naast Radboud maakt ook songwriter Wessel van Deursen (25) zich zorgen. Van alleen songwriting, zou hij niet kunnen rondkomen. “Dat komt doordat de verdiensten van songwriting heel erg long-term zijn”, zegt Van Deursen. “Als ik nu een liedje schrijf en dat liedje komt uit, dan zie ik daar pas over één, twee of soms drie jaar de resultaten van.” Daarbij vindt de songwriter dat de inkomstenconstructie van royalties heel vaag is: “Als ik een liedje schrijf voor een artiest, weet ik niet hoeveel geld ik daarvan krijg. Ik weet ook niet goed hoeveel ik verdien aan een liedje dat bijvoorbeeld 10 miljoen keer is gestreamd. Die verdeelsleutel is erg vaag en kun je nergens goed terugvinden. Ik kan wel aan mijn publisher vragen hoeveel zij denken dat ik eraan ga verdienen, maar ook dat is lastig.”
Artiesten verdienen naast inkomsten uit royalties ook geld aan optredens, een industrie waarin het een stuk duidelijker is hoeveel je verdient. Omdat songwriters niet op het podium staan, is rondkomen voor hen een stuk moeilijker. Radboud: “Ik heb heel lang nog een andere baan gehad. Daardoor heb ik tot Reality kwam een vast salaris gehad. Toen ik wist dat er door die hit veel geld vrijkwam, kon ik mijn vaste baan opzeggen.“
| Geld verdienen aan royalties, hoe zit dat? Klik op de afbeelding hieronder.  |
Van Deursen maakt zich vooral zorgen om beginnende songwriters: “Als je net begint met songwriting, moet je echt ontzettend veel uren maken en liedjes schrijven om een catalogus op te bouwen, allemaal onbetaald. Op zich is het niet erg om carrière te maken en je naam te laten groeien, maar die eerste jaren is het echt op een houtje bijten. En dan is het in zekere zin echt een mazzeltje als er net een liedje wordt uitgekozen, maar die zekerheid heb je gewoon niet.”
De problemen waar songwriters als Radboud en Wessel tegenaan lopen, vinden plaats op wereldwijde schaal. In 2021 schreef onderzoeksbureau MIDiA samen met ABBA-veteraan Björn Ulvaeus een rapport waarin stond dat songwriters de afgelopen jaren door het streamingtijdperk hun inkomen hebben zien verkleinen. Zij stelden onder andere dat de carrières van songwriters opnieuw moeten worden vormgegeven, waarbij er beter moet worden gekeken naar een voorspelbaar inkomen en een versnelling van de ontwikkeling van de carrières.
Van Deursen en Miedema vinden ook dat er structurele veranderingen moeten komen. Ze zijn het met elkaar eens dat die verandering moet plaatsvinden aan de kant van de masterrechten. Van Deursen: “We moeten naar een tijd toe waarin songwriters ook een deel van de masterrechten hebben. Al is het maar één of twee procent. Daar wordt op zo’n andere manier geld verdient. Ik denk dat dat voor songwriters heel fair zou zijn, want zonder songwriter is de song er niet.” Volgens Miedema ligt daar de kern van dit verhaal: “Zonder ons valt het hele model uit elkaar.”
Profiel: Wessel van Deursen
Wessel van Deursen (25) is freelance songwriter, producer en (live-)muzikant. Als freelancer schrijft hij Nederlandstalige muziek. Zijn grootste hit is Mijn Kleine Presidentje van Jaap Reesema, waarvan de Spotify-teller nu staat op bijna 15 miljoen streams. Daarnaast schreef hij nummers voor Snelle en produceerde hij voor zangeres Emma Heesters. Beeld: eigen foto |
Maar waar de één geld verdient, moet een ander geld verliezen. Een logische verliezer zou in dit geval een platenlabel kunnen zijn, dat soms wel 75% van de masterrechten in handen heeft. Verdienen zij op dit moment niet te veel? Wessel: “Als je in mijn hoofd kijkt, zeg ik: ‘dat weet ik niet’, maar als je in mijn hart kijkt, zeg ik: ‘ja’. Met mijn hart ben ik elke dag bezig met het maken en perfectioneren van muziek waar ik voor leef. Die muziek maak ik samen met de artiesten. Labels verkopen die muziek en verkopen daarmee iets wat ze niet zelf hebben gemaakt. Aan de andere kant: als ik alleen maar met artiesten zou werken die niet bij een label zitten, zou het echt een lastig verhaal worden. Als ik bijvoorbeeld 1000 euro vraag voor een productie, is dat voor een artiest best een bedrag om zo even op te hoesten. Een label berekent dat soort kosten in bij hun investering in een artiest en kunnen op die manier mij uitbetalen.”
Beide songwriters geven aan dat er momenteel in de muziekindustrie een beweging gaande is die pleit voor een regeling waarbij de songwriter een aandeel krijgt in de masterrechten. “Al is die beweging nog erg marginaal”, zegt Van Deursen. Er zitten wel haken en ogen aan zo’n regeling. Als je alle 8 songwriters van Beyoncé’s CUFF IT één of twee procent van de masterrechten wilt geven, is dat moeilijk uit te leggen aan een label.
Wat het nog lastiger maakt is dat er weinig wetten zijn die de songwriter beschermen. Het is volgens Wessel vaak vechten tegen de labelbazen; een strijd waar songwriters vaak niet goed in zijn. Wessel: “Het zijn gewoon vakidioten die gewoon liefde hebben voor muziek en niet zo bezig zijn met het geld.” Zelf werkt Wessel sinds kort met een manager. Hij denkt dat die wel eens een verschil zou kunnen maken.
Voor platenlabels lijkt dit onderwerp een gevoelige kwestie te zijn. Voor dit artikel is contact gezocht met meerdere platenmaatschappijen, zoals Sony Music, Warner Music, Universal Music, Cloud 9 en 8ballmusic. Bijna alle gevraagde labels geven per mail of telefonisch aan niet te willen reageren op dit onderwerp. Universal Music en Warner Music hebben helemaal geen reactie gegeven.
Hoewel er een beweging is gestart, is een permanente oplossing nog niet in zicht. Van Deursen heeft nog wel een ander idee: “een soort vakbond voor songwriters, die het management doet voor heel veel songwriters.” Het zou volgens de songwriter een stichting kunnen zijn die de belangen behartigt voor songwriters aan de kant van de masterrechten, zoals Buma-Stemra dat nu doet voor de auteursrechten. Van Deursen: “Daar kun je best een keer met wat vrienden in de kroeg een plannetje voor uitschrijven op een bierviltje.”
In die kroeg zou toekomstmuziek kunnen worden geschreven.