Research Achtergrondverhaal Cardiale Screening

RESEARCH

Een Europees voetbalteam stelde spelers beschikbaar om te participeren aan een onderzoek waar hun hartactiviteit gemonitord werd. Uit het onderzoek blijkt dat vooral spelers uit het basiselftal een significant verhoogde hartactiviteit hebben de dag na een wedstrijd. Spelers van het reserveteam hebben dit als ze zijn ingevallen. Tijdens trainingen is de verhoogde hartactiviteit minder (Muñoz-López & Naranjo-Orellana, 2020).

Een onderzoek bij een semiprofessioneel vrouwenteam uitkomend op het Spaanse tweede niveau, toont aan dat de hartactiviteit voorafgaand aan een ‘spannende’ wedstrijd significant lager is dan voor een ‘niet spannende’ wedstrijd. Wanneer de hartactiviteit lager is, kan het hart hoge inspanningen minder goed opvangen (Ayuso-Moreno, Fuentes-García, Collado-Mateo, & Villafaina, 2020).

In Amerika werd er onderzoek gedaan naar de relatie tussen een hersenschudding en hartactiviteit. Een groep voetballers op universitair niveau werden drie maanden gemonitord. Een enkel geval kreeg een hersenschudding in die periode, en zijn hartactiviteit werd zeven dagen later ook een stuk lager. Bij de rest bleef de hartactiviteit stabiel. Toen de symptomen van de hersenschudding bij de enkele atleet afnam, werd de hartactiviteit ook weer stabiel (Anderson et al., 2020).

Tussen 1996 en 2016 werden Engeland 11.168 adolescente voetballers (jonger dan 35) die op hoog niveau actief waren gescreend met betrekking tot hun cardiale functies. Bij 42 voetballers (0,38 procent) werden hartproblemen gedetecteerd die geassocieerd worden met onverwachtse cardiale dood. 30 van de 42 ondergingen een operatie en konden verder gaan met voetbal, 12 moesten stoppen. Hiernaast werden er 225 voetballers (2 procent) met hartafwijkingen geïdentificeerd. Van de groep atleten zijn er 23 overleden, waarvan 8 (35 procent) doden te maken hadden met hartfalen. Cardiomyopathie – een aandoening van de hartspier (De Nederlandse Hartstichting, z.d.) – was de oorzaak van 7 van deze 8 doden (88 procent). 6 van de 8 doden gerelateerd aan hartfalen (75 procent) hadden geen hartafwijkingen tijdens de screening. De gemiddelde tijd tussen de screening en plotselinge dood door hartfalen was 6,8 jaar. De kans op plotselinge door hartfalen onder gescreende atleten was dus 1 op de 14.794 persoon-jaren, wat zich vertaalt naar 6,8 per 100.000 atleten (Malhotra et al., 2018).

In Italië is het verplicht voor competitieve sporters om jaarlijks een screening te ondergaan waar wordt gekeken naar hart- en vaatziektes en andere medische aandoeningen. Een gezondheidscentrum besloot om in 2018 deze screenings bij te houden en de resultaten te publiceren. 5910 atleten, waarvan 3627 (61 procent) man was, met een gemiddelde leeftijd van 15,4 jaar werden getest. Bij 88 (1,5 procent) hiervan werden hartproblemen vastgesteld, met een aantal van 18 (0,3 procent) waar de kans op plotselinge dood aanwezig was. In totaal werden er 32 (0,5 procent) atleten permanent of tijdelijk gediskwalificeerd van het sporten (Vessella et al., 2019).

De British Heart Foundation is van mening dat het preventief screenen van atleten kan helpen met het vaststellen van hartproblemen. Zij benadrukken hiernaast ook atleten om bewust te zijn van hartproblemen in de familiehistorie, zeker als een familielid van onder de 50 hieraan plotseling is gestorven (Coleman, 2020).

Een onderzoek uit 2007 stelt dat screenen niet altijd de oplossing is. Het is wetenschappelijk niet aangetoond dat dit hartfalen vermindert. Het is volgens hen wellicht beter om atleten bewust te maken van wat te doen bij koorts en een virus (wat in combinatie met sporten een hartstilstand kan veroorzaken). Ook de familiegeschiedenis en het belang hiervan moet aan atleten bewust worden gemaakt (Bredeweg, Takens, & Nieuwland, 2007).

Een sportershart verschilt van het hart van een ‘normaal persoon’. Een sportershart pompt veel meer bloed door het menselijk lichaam en een verdikte hartspier kan wijzen op een risicovolle aandoening. Een verdikte hartspier kan echter ook gewoon het resultaat zijn van veel sporten. Het cijfer waar Nederlandse artsen in het algemeen van uitgaan is één hartstilstand per vijftigduizend sporters per jaar. Omdat topsporters hun hart zwaar beproeven, is screening gewenst (Kreulen, 2018).

Er is een verband tussen een coronabesmetting en aandoeningen aan het hart, het virus tast de hartspier aan. In combinatie met eerdere hartproblemen is het voor sporters handig om onderzoek naar hun hart te laten doen na een coronabesmetting. Verder onderzoek naar de relatie tussen corona en hartaandoeningen worden gedaan (Visser 2020).

Ronald Koeman werd in mei met spoed geopereerd aan een hartinfarct, waarschijnlijk opgelopen door een te intensieve wielertocht (RTL Nieuws, 2020).

Het RIVM onderzocht in 2009 of het nodig was om een verplichte keuring voor sporters die zijn aangesloten bij een vereniging in te stellen, zoals in Italië gebeurt. Vanwege de kleine schaal waarin hartproblemen voorkomen en de kosten die verplicht onderzoek met zich meebrengt, wordt dit afgeraden. Een vrijwillige keuring is wel een optie, al spoort de keuring niet altijd de problemen op. Ook kunnen er ‘foutpositieven’ voorkomen. Er werd uiteindelijk geconcludeerd dat er meer onderzoek naar plotseling hartfalen bij sporters moet worden gedaan en dat er een registratie van die doden moet komen (Engelfriet, van Gils, & Smit, 2009).

NRC-artikel

In Nederland is het NOC-NSF in samenwerking met het Amsterdam UMC, waar Harald Jørstad als eerste afgestuurde (twee jaar geleden) sportcardioloog een werkgroep leidt, een grootschalig onderzoek naar hartproblemen bij sporters gestart. Jørstad onderwerpt op dit moment tweehonderd olympische en paralympische topsporters aan uitgebreide hartonderzoeken op topsportcentrum Papendal. Het doel is om dit in de toekomst uit te breiden naar achthonderd topsporters.

Eerste resultaten hebben aangetoond dat een meerderheid van de topsporters een litteken op het hart heeft. Doorgaans zijn cardiologen bang voor zo’n litteken, omdat dit kan wijzen op hartritmestoornissen. ‘’Waar we een paar jaar geleden concludeerden dat het hart te veel belast werd, zeggen we nu: er is geen aanwijzing dat dit het voorportaal is van een hartziekte. We gaan deze man of vrouw niet onterecht een negatief sportadvies geven.” Ook de sporters zelf zouden zich gerustgesteld voelen als ze veel getest worden en dit niet gecombineerd wordt met te snelle diagnoses.

De testresultaten worden onderverdeeld in drie categorieën: groen (niks aan de hand), groen met follow-up (doorgaan met sporten, maar controles bij een sportcardioloog en soms aanpassingen in training of medische hulpmiddelen) of rood (stoppen met topsport). Van de tweehonderd sporters die Jørstad tot nu toe gescreend heeft, viel niet een in die laatste categorie. Nog voordat sporters daarin belanden, neemt hij soms al extra maatregelen, ‘’om te voorkomen dat het hart op de verkeerde manier wordt belast” (Steenbergen & Pinedo, 2020).

–

Een Amerikaans onderzoek wijst erop dat het preventief screenen van een groep atleten niet gewenst is, omdat onder andere familiegeschiedenis en andere gezondheidsonderzoeken een grote groep al ‘screent’. Ook brengen screenings niet altijd problemen naar voren bij mensen die uiteindelijk toch plotseling sterven door hartfalen. Kortom wegen de kosten niet op tegen de baten (Maron et al., 2015).

Het Belgische KCE concludeert dat de wetenschappelijke kennis van dat moment een bewijs is dat preventieve screening bij jonge sporters niet noodzakelijk is (Desomer et al., 2015).

Diego Maradona is overleden aan een hartstilstand (Voetbal International, 2020).

In de familie Koeman spelen hartproblemen bij de mannen een rol. Erwin Koeman wilde een preventieve check doen, die werd uitgesteld door corona. Toen zijn broer in mei een hartinfarct kreeg, drong de ernst nog erger bij Erwin door en vond de check uiteindelijk plaats. Uit de preventieve screening kwamen geen eigenaardigheden voort. Toch wilde Erwin ook van binnenin een check laten doen en liet hij een CT-scan maken. Hieruit bleek dat zijn aderen dichtgeslibd waren en moest er een openhartoperatie aan te pas komen (van Zuiden, 2020).

Het Internationaal Olympisch Comité moedigt bonden aan om hun atleten te screenen, omdat het aantoonbaar kan helpen om gezondheidsproblemen tegen te gaan. Zij gaan echter niet op de stoel van de bonden zitten en laten de keuze aan hen over (IOC, 2009).

De FIFA pleit ervoor dat voetballers aan het begin van hun carrière en daarna jaarlijks gescreend worden (FIFA, z.d.)

Ook de UEFA pleit hiervoor (UEFA, 2014).

Voorafgaand aan het EK 2008 werden alle voetballers ook door de UEFA gescreend (UEFA, 2007).

Ook is het voor deelnemers aan UEFA-competities (Champions League, Europa League) verplicht om een screening te ondergaan (UEFA, 2017).

Bij de KNVB is het verplicht voor KNVB-selecties om eens per twee jaar een sportkeuring te ondergaan (KNVB, 2010).

Clubs met wat minder budget, leveren kritiek op dit beleid van de KNVB. Zij vinden dat de bond of de overheid clubs moet faciliteren om spelers (met name jeugd) te screenen. Bondsarts Edwin Goedhart wijst op het ontbreken van wetenschappelijk bewijs op het gebied van screenen en spreekt over ‘schijnveiligheid creëren’ (Kappé, van der Maten, & Poldermans, 2018).

Bij gesteggel tussen Ajax en de familie Nouri over een schadevergoeding moet waarschijnlijk binnenkort een rechter aan te pas komen, laat Edwin van der Sar weten (NOS, 2021).

In 2017 deed een groep cardiologische experts onderzoek naar het cardiologisch screenen onder atleten. Er werd geconcludeerd dat de screening zich verder moet ontwikkelen, omdat het voor verschillende sporten, rassen en sekse nog te onduidelijk is hoe een normale screening eruit zou moeten zien. Wel wordt het belang van screening benadrukt, omdat een hartstilstand de voornaamste reden van overlijden voor jonge atleten is (Sharma et al., 2017).

VOORSTEL PRODUCTIE

 Na de research besluit ik mij te gaan richten op ‘hartfalen onder voetballers’. Het valt mij op dat er wisselende inzichten zijn hoe dit probleem aangepakt moet worden. Deze verschillende denkvormen uiten zich vooral in het belang van het vooraf screenen van sporters, ergo voetballers. Ik wil in mijn productie met tekst verschillende voor- en tegenstanders van het screenen van voetballers op hartproblemen aan het woord laten.

Ik wil sowieso een cardioloog spreken. Het liefst ook een sportcardioloog, omdat deze nog meer expertise over mijn onderwerp hebben. Hiernaast vind ik ook dat het RIVM aan het woord moet komen, omdat hun onderzoek nu redelijk gedateerd is. De KNVB zou hiernaast een toevoeging zijn, om te kijken hoe het is gesteld met screening in het Nederlandse voetbal.

Hiernaast wil ik via een podcast(serie) het persoonlijke verhaal van een voetballer met hartproblemen aan bod brengen, om ook in te kunnen spelen op de emoties van de lezer.

Ik wil de productie gaan maken voor VICE Sports Nederland. Wereldwijd zijn vele sportredacties van VICE opgeheven, maar de Nederlandse tak weet zich te onderscheiden met originele verhalen die het randje opzoeken. Ik denk dat de manier van schrijven goed bij mij past en ook de bijbehorende podcastserie ‘De Wereld van VICE Sports’ biedt mogelijkheden voor mijn crossmediale doelen.

Na een deel van het artikel al geschreven te hebben, besluit ik mij toch te gaan richten op het NRC als medium. De eerder verschenen productie over het onderzoek naar screenen in Nederland sluit goed aan bij mijn artikel en ik denk dat het onderwerp ook net wat te complex voor VICE is. Het NRC heeft bovendien net een nieuwe podcastapp gelanceerd, genaamd NRC Audio. In 2021 wil het NRC dan ook nieuwe podcasts gaan maken die achter de betaalmuur in de app komen (NRC, z.d.). Aangezien mijn podcast ook een (wellicht toekomstige) serie betreft, sluit dit goed aan.

GESPROKEN BRONNEN

• Bram Bessem; Sportarts
• Edwin Goedhart; Bondsarts KNVB
• Sanne Stortenbeeker; Cardioloog
• Maarten Moen; Sportarts NOC*NSF
• Ron Beekman; Persvoorlichter RIVM
• Jouke Bakker; Amateurvoetballer

LITERATUURLIJST 

• Anderson, F. L., Hellwinkel, J. E., Montjoy, M., Levi, M., Tu, B., Noble, J. M., … Bottiglieri, T. S. (2020). Change in Heart Rate Variability after Concussion in a Collegiate Soccer Player. Neurotrauma Reports, 1(1), 88–92. https://doi.org/10.1089/neur.2020.0003
• Ayuso-Moreno, R., Fuentes-García, J. P., Collado-Mateo, D., & Villafaina, S. (2020). Heart rate variability and pre-competitive anxiety according to the demanding level of the match in female soccer athletes. Physiology & Behavior, 222, 112926. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2020.112926
• Bredeweg, S. W., Takens, L. H., & Nieuwland, W. (2007). Periodical cardiovascular screening is mandatory for elite athletes. Netherlands Heart Journal, 15(6), 224–225. https://doi.org/10.1007/bf03085985
• Coleman, R. (2020, 18 februari). Study reveals more footballers are suffering from heart problems – is it time for more screening? Geraadpleegd van https://www.roydswithyking.com/study-footballers-suffering-heart-problems-time-more-screening/
• De Nederlandse Hartstichting. (z.d.). Alles over cardiomyopathie (hartspierziekte). Geraadpleegd van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/cardiomyopathie-(hartspierziekte)
• Desomer, A., Gerkens, S., Vinck, I., Léonard, C., Neyt, M., Paulus, D., & van Brabandt, H. (2015). MOETEN JONGE SPORTERS EEN HARTSCREENING ONDERGAAN? (241As). KCE. Geraadpleegd van https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/KCE_241As_hartscreening_sporters_Synthese.pdf
• Engelfriet, P. M., van Gils, P. F., & Smit, H. A. (2009). Preparticipatiescreening om plotse dood te voorkomen: ‘Italian design’ voor Nederlandse sporters? Geraadpleegd van https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/260264001.pdf
• (z.d.). Screening and Prevention – FIFA Medical Platform. Geraadpleegd van https://www.fifamedicalnetwork.com/lessons/sca-screening-and-prevention/
• (2009). The International Olympic Committee (IOC) Consensus Statement on Periodic Health Evaluation of Elite Athletes. Geraadpleegd van https://stillmedab.olympic.org/media/Document%20Library/OlympicOrg/IOC/Who-We-Are/Commissions/Medical-and-Scientific-Commission/EN-IOC-Consensus-Statement-on-Periodic-Health-Evaluation-of-Elite-Athletes.pdf
• Kappé, S., van der Maten, J., & Poldermans, W. (2018, 7 maart). Voetbaljeugdopleidingen spreken zich uit: ‘De KNVB faciliteert niks’. Geraadpleegd van https://onderzoeksredactie.fhj.nl/onderzoek/voetbaljeugdopleidingen-spreken-zich-uit-de-knvb-faciliteert-niks/
• (2010). Preventie acute hartdood. Geraadpleegd van https://knvb-downloadcentrum.sportlink.com/document/Preventie%20acute%20hartdood.pdf?id=1211
• Kreulen, E. (2018, 13 januari). Wat is er nu zo anders aan een topsporthart? Geraadpleegd van https://www.trouw.nl/nieuws/wat-is-er-nu-zo-anders-aan-een-topsporthart~b4815bdb/
• Malhotra, A., Dhutia, H., Finocchiaro, G., Gati, S., Beasley, I., Clift, P., … Sharma, S. (2018). Outcomes of Cardiac Screening in Adolescent Soccer Players. New England Journal of Medicine, 379(6), 524–534. https://doi.org/10.1056/nejmoa1714719
• Maron, B. J., Levine, B. D., Washington, R. L., Baggish, A. L., Kovacs, R. J., & Maron, M. S. (2015). Eligibility and Disqualification Recommendations for Competitive Athletes With Cardiovascular Abnormalities: Task Force 2: Preparticipation Screening for Cardiovascular Disease in Competitive Athletes. Circulation, 132(22), 267–272. https://doi.org/10.1161/cir.0000000000000238
• Muñoz-López, A., & Naranjo-Orellana, J. (2020). Individual versus team heart rate variability responsiveness analyses in a national soccer team during training camps. Scientific Reports, 10(1), 1–10. https://doi.org/10.1038/s41598-020-68698-5
• (2021, 10 januari). Van der Sar verwacht arbitrage in zaak-Nouri: “Zijn er helaas niet uitgekomen”. Geraadpleegd van https://nos.nl/artikel/2363805-van-der-sar-verwacht-arbitrage-in-zaak-nouri-zijn-er-helaas-niet-uitgekomen.html
• (z.d.). NRC Audio. Geraadpleegd van https://service.nrc.nl/audio
• RTL Nieuws. (2020, 3 mei). Bondscoach Ronald Koeman met spoed geopereerd in ziekenhuis na hartproblemen. Geraadpleegd van https://www.rtlnieuws.nl/sport/voetbal/artikel/5110446/ronald-koeman-bondscoach-ziekenhuis-hartproblemen-hart
• Sharma, S., Drezner, J. A., Baggish, A., Papadakis, M., Wilson, M. G., Prutkin, J. M., … Corrado, D. (2017). International recommendations for electrocardiographic interpretation in athletes. European Heart Journal, 39(16), 1466–1480. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehw631
• Steenbergen, E., & Pinedo, D. (2020, 20 november). Bij de speurtocht naar de geheimen van het sporthart loopt Nederland voorop. Geraadpleegd van https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/20/bij-de-speurtocht-naar-de-geheimen-van-het-sporthart-loopt-nederland-voorop-a4020851
• (2007, 1 december). Heart screening introduced. Geraadpleegd van https://www.uefa.com/insideuefa/protecting-the-game/news/01c8-0f84bc99aa8c-84fc9b97869a-1000–heart-screening-introduced/
• (2014). UEFA Medical Regulations. Geraadpleegd van https://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/Tech/uefaorg/General/02/11/35/23/2113523_DOWNLOAD.pdf
• (2017, 31 december). New UEFA Medical Regulations strengthen player protection. Geraadpleegd van https://www.uefa.com/insideuefa/protecting-the-game/news/0240-0f8e5af2452a-66bfecdddcf0-1000–new-uefa-medical-regulations-strengthen-playe/
• van Zuiden, J. V. (2020, 27 december). Erwin Koeman: “Hartoperatie heeft mij niet veranderd, ook niet in m’n hoofd”. Geraadpleegd van https://nos.nl/artikel/2362150-erwin-koeman-hartoperatie-heeft-mij-niet-veranderd-ook-niet-in-m-n-hoofd.html
• Vessella, T., Zorzi, A., Merlo, L., Pegoraro, C., Giorgiano, F., Trevisanato, M., … Sarto, P. (2019). The Italian preparticipation evaluation programme: diagnostic yield, rate of disqualification and cost analysis. British Journal of Sports Medicine, 54(4), 231–237. https://doi.org/10.1136/bjsports-2018-100293
• Visser, E. (2020, 2 oktober). Corona is ook een gevaar voor het sportershart. Geraadpleegd van https://www.volkskrant.nl/wetenschap/corona-is-ook-een-gevaar-voor-het-sportershart~b0ee9b57/
• Voetbal International. (2020, 25 november). Diego Maradona (60) overleden. Geraadpleegd van https://www.vi.nl/nieuws/diego-maradona-60-overleden