RESEARCH
Uit onderzoek van het NRC blijkt dat grote mondiale sportbonden (FIFA, UEFA, NHL, NFL, AFL) wetenschappelijk onderzoek over hersenschade beïnvloeden. Onafhankelijke wetenschappers worden consequent tegengewerkt en eigen onderzoeken gebeuren met een geheimhoudingsplicht (Endedijk & Steenbergen, 2020a).
Uit diverse onderzoeken blijkt dat koppen slecht voor de hersenen is. Bij elke kopbal krijgen hersenen een optater. Dit is niet alleen te zien op MRI-scans, maar ‘veelvuldige’ koppers presteren eveneens slechter bij geheugentests (Quest, 2019).
De KNVB opent een speciale polikliniek voor voetballers die een flinke hersenschudding oplopen in het veld. Neuropsycholoog Erik Matser is blij met deze ontwikkeling en zegt dat ‘’dit veel eerder had gemoeten’’. De NOS spreekt met drie amateursporters met hersenproblemen door hersenschuddingen in hun sport (NOS, 2018).
De Engelse ex-voetballer Alan Shearer gaat in een documentaire op zoek naar het verband tussen voetbal en dementie. Hij stelt hiervoor zijn hersenen beschikbaar (Metro, 2017).
Ex-Eredivisiekeeper Joey Didulica heeft blijvend hersenletsel aan zijn carrière overgehouden, door botsingen met bal en tegenstanders. Hij vraagt zich af of hij ooit dement wordt en zou willen dat er beter onderzoek naar hersenschade in het voetbal wordt gedaan (Kras, 2020).
Het Amsterdam UMC is sinds 2018 betrokken bij de speciale polikliniek van de KNVB. Ook doen zij onderzoek naar de relatie tussen hersenschade en sport. Neuroloog Jort Vijverberg zegt hierover: “De KNVB, waarmee we in gesprek zijn, vindt dat je geen hoofd- en hersenletsel kunt oplopen als je op de juiste manier kopt. Zo stellig kan ik niet zijn. Hoe goed getraind je ook bent, uiteindelijk heeft koppen impact op je hoofd. De vraag is alleen in welke mate. Daar doen we nu onderzoek naar. Bij de hersenbank hopen we hiervoor een donorprogramma te openen voor Nederlandse sporters die na hun dood hun hersenen beschikbaar willen stellen. Die gaan we, met de CTE-bril op, onderzoeken. Daarvoor moet je veel data verzamelen. In Groot-Brittannië en België zijn inmiddels de koprichtlijnen aangepast naar aanleiding van een Schotse studie. Die wees uit dat de hersenen van overleden profvoetballers beduidend meer afwijkingen vertoonden die wijzen op Alzheimer, Parkinson en andere motorische zenuwziektes, dan het brein van niet-voetballers. Het probleem is alleen dat veel van deze oud-voetballers waarschijnlijk al CTE-symptomen vertoonden, wat de aanleiding voor de familie was om toestemming te geven voor autopsie. Zoiets vertekent, in ons onderzoek willen we dat uitsluiten.” (Amsterdam UMC, 2020)
Artikel NRC
Eerdere berichtgeving van het NRC en twee overleden spelers van het WK-elftal van 1966 die kampten met dementie, zorgt ervoor dat er in Engeland een discussie is ontstaan over onderzoek naar hersenschade. David Beckham, Wayne Rooney, Frank Lampard en Jürgen Klopp zijn drie prominente figuren die oproepen tot meer onderzoek. Judith Gates, echtgenote van een oud-voetballer die dementie heeft, heeft zelf een onafhankelijk onderzoek naar hersenschade geïnitieerd. Van de elf spelers uit het WK-elftal van 1966, kampen er zeker vijf met een vorm van dementie. De Daily Mail is een campagne begonnen om het taboe van hersenschade in het voetbal aan te pakken, met als gezicht oud-voetballer Chris Sutton. Hij heeft een plan van zeven punten gepresenteerd. Het belangrijkste punt: meer geld voor onderzoek, financiële steun voor slachtoffers en het beperken van kopballen tijdens trainingen, op alle niveaus. Er zou maximaal twintig keer per trainingssessie gekopt mogen worden, waarna spelers minimaal 48 uur niet meer mogen koppen.
Dit weekend bleek bovendien uit wetenschappelijk onderzoek van de Liverpool Hope University dat bijna zestig spelers in wedstrijden op het derde niveau in Engeland meer dan twintig keer kopten in een wedstrijd. De onderzoekers noemen dat, ‘’buitengewoon verontrustend”. Spelers die zoveel koppen, faalden voor het merendeel in cognitieve tests die bedoeld zijn om een hersenschudding te meten. Dat verklaren de onderzoekers. Maar omdat het om kopballen gaat, worden zulke tests niet afgenomen tijdens een wedstrijd. Spelers voetballen dus verder terwijl hun hersenen steeds een beetje schade kunnen oplopen.
Het onderzoek kwam in de week dat de Professional Footballers’ Association (PFA), de vakbond van voetballers in het Verenigd Koninkrijk, in beweging is gekomen. Het stelde vorige week een ‘werkgroep’ in, die oud-spelers met een degeneratieve hersenziekte moet ondersteunen. Dit weekend kwam de vakbond met een tweede eis: koppen tijdens trainingen moet worden verminderd.
De KNVB liet via bondsarts Edwin Goedhart weten dat er geen ‘’wetenschappelijk bewijs is dat koppen een oorzaak kan zijn van hersenschade’’. Ook is een onderzoek van de bond naar hersenletsel door kopballen vertraagd door corona en het faillissement van Voetbal TV. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Amsterdam UMC. Het idee was om het aantal kopballen te registreren bij KNVB-elftallen (deel 1) en bij duels in het amateur- en profvoetbal (deel 2) en daar analyses van te maken. Het eerste deel van het onderzoek wordt naar verwachting, en volgens planning, afgerond in het voorjaar van 2021.
Het tweede deel kan dus niet worden uitgevoerd en het is onzeker of dit in de toekomst wel kan gebeuren (Endedijk & Steenbergen 2020).
–
De FA heeft vandaag bekendgemaakt zo snel mogelijk te willen starten met testen waarbij een extra wissel mag worden toegepast wanneer er een vermoeden is van een hersenschudding bij een speler. Dit mag tot op hedens nog niet, waardoor spelers vaak onnodig doorgaan (NOS, 2020a).
Artikel Trouw
In de jeugdcategorie 8-12 jaar wordt er bij Ajax alleen nog maar met schuimballen op de training gekopt. Een woordvoerder van de club laat weten dat Ajax ‘’wetenschappelijk onderzoek op dit gebied volgt’’. Vanaf 16 jaar wordt het koppen echt grondig onderdeel van de training, hiervoor is dat niet.
PSV laat de jeugd tot 14 jaar op trainingen met kleinere en lichtere ballen koppen, Feyenoord is er nog niet mee bezig. “Maar we houden continu in de gaten wat het beste, veiligste en meest verantwoorde is qua trainingen met de (jongste) jeugd. Overigens wordt er op de jongste leeftijden niet of nauwelijks getraind op koppen. Het draait daar veel meer om spelplezier, techniek en spelinzicht (Graat, 2020).”
De KNVB laat via Goedhart weten dat wetenschappelijke onderzoeken naar hersenschade door koppen niet onomstreden zijn. Het alternatief van oefenen met lichtere ballen noemen zij wel een goede ontwikkeling (Butter & Hommes, 2020).
–
Tijdens een wedstrijd tussen Arsenal en Wolverhampton Wanderers kwamen David Luiz (Arsenal) en Raul Jimenez (Wolves) hard met de hoofden in botsing. Jimenez moest er gelijk af en het blijkt dat de Mexicaan een schedelbreuk heeft opgelopen, waar hij inmiddels met succes aan geopereerd is. David Luiz speelde nog een halfuur door met een tulband, waar wel bloed uit liep, voordat hij in de rust gewisseld werd. Het is niet bekend of hij klachten heeft overgehouden (Voetbal International, 2020a).
Naar aanleiding van de ophef over het doorspelen van David Luiz, pleit Arsenal-trainer Mikel Arteta voor een tijdelijke wissel bij hoofdblessures. Nu moeten doctoren binnen een minuut beslissingen nemen over ‘’iemands leven’’ en dat is niet wenselijk. Hij gaf Luiz rust in de daaropvolgende wedstrijd van donderdag en ook het volgende weekend kon de verdediger niet spelen (Voetbal International, 2020b).
Rianne Schorel, ex-topvoetbalster, moest haar carrière beëindigen nadat zij een hersenschudding opliep tijdens een wedstrijd. Zij pleit voor betere behandeling van hersenschudding en hersentrauma in het voetbal en hoopt dat er verdere maatregelen komen, bijvoorbeeld het afschaffen van het koppen na een lange bal van de keeper. Samen met haar zus heeft ze bovendien ‘Move The Brain’. ‘’ Met speciale behandelplannen richten we ons op het resetten en trainen van het brein, om mensen met blijvend hersenletsel zo goed mogelijk te kunnen laten functioneren in de maatschappij en zoveel mogelijk hun leven terug te geven. We denken en werken mee aan wetenschappelijke antwoorden en sportieve aanpassingen.’’ (De Telegraaf, 2020)
Column Carragher
Oud Liverpool-verdediger en Engels International Jaime Carragher, vertelt in een column over zijn ervaringen met hoofdblessures. Ooit werd hij het slachtoffer van een serieuze herenschudding en de dokter raadde hem aan om het zeven dagen rustig aan te doen en niet te voetballen. Carragher ging derhalve tegen zijn advies in en speelde zes dagen later alweer de volgende wedstrijd. Hij zegt dat de beslissing hierover niet bij spelers moet liggen, omdat deze ‘’altijd willen voetballen’’.
Op het gebied van dementie door voetbal, zegt Carragher dat toekomstige generaties hierover beter geïnformeerd moeten worden. Dan kunnen zij zelf de keuze maken, die oudere generaties nooit konden maken.
Hij pleit er ook voor om regels niet aan te passen. Volgens hem is koppen een essentieel onderdeel van voetbal bij volwassenen. In de jeugd hoeft er volgens hem niet eindeloos getraind te worden op koppen en ook het oefenen met een lichtere bal is een goede oplossing (Carragher, 2020).
–
Jimenez is inmiddels ontslagen uit het ziekenhuis en maakt volgens de arts uitstekende progressie in zijn herstel. Nuno Esprito Santos, coach van de Wolves, zegt dat ze bij de club vreesde voor zijn gezondheid en is blij met zijn voorspoedige herstel. Ook pleit hij voor de invoering van de wisselmogelijkheid (Sky Sports, 2020).
Artikel NU.nl
De internationale wielerunie heeft een protocol ten opzichte van hersenschuddingen ingesteld. ‘’Indien er duidelijke tekenen van een hersenschudding zijn, moet de diagnose eerst nog bevestigd worden door de wedstrijddokter. Als die tekenen er niet zijn, kan de renner verder gemonitord worden door de medische staf. Maar na de wedstrijd, en ook een dag later, moet de renner een medisch onderzoek ondergaan”
De UCI schrijft in het protocol dat renners die een hersenschudding hebben gehad tussen de 24 uur en 48 uur complete rust moeten nemen. Na het verdwijnen van de symptomen mogen ze een week niet koersen. Junioren mogen twee weken lang niet aan een competitie deelnemen. Ook moeten de teams alle gevallen melden bij de medisch directeur van de UCI.
“Om dit probleem aan te pakken, raadt het nieuwe UCI-protocol aan dat trainers, sportdirecteurs, mecaniciens én renners een opleiding krijgen om de tekenen van een hersenschudding te kunnen herkennen.” (NU.nl, 2020)
–
Jan Vertonghen, de Belgische verdediger van Tottenham Hotspur, viel in 2019 uit met een hoofdblessure in de halve finale van de Champions League tegen Ajax. Hij zegt dat hij hier maar liefst 9 maanden last van heeft gehad, wat zich ook vertaalde naar zijn prestaties. Toch speelde hij door (Voetbal International 2020c).
De FIFA en de IFAB staan vanaf 2021 testen toe waarbij met een experimentele wissel bij spelers met een hoofdblessure. Deze extra wissel kost trainers dus geen wisselmogelijkheid en is bedoeld om dokters meer minder druk op te leggen met het geven van een snelle diagnose, die eventueel schadelijk kan zijn voor de spelers. Bonden en landen die mee willen doen aan de testen kunnen zich aanmelden (Voetbal International, 2020d).
VVCS-voorzitter (Vereniging van Contractspelers) Jevgeni Levtsjenko is blij met het experiment. De oud-voetballer denkt dat de voetbalwereld nog beter doordrongen kan zijn van de gevaren en zegt dat een onderzoek onder twintig voetballers en twintig boksers heeft aangetoond dat koppen van een bal meer schade kan toebrengen dan een klap van een bokser. Hij pleit voor verder onderzoek en vindt tevens dat het experiment van de IFAB nog verbeterd kan worden. ‘’Er zijn minimaal tien minuten nodig om te concluderen of een speler een hersenschudding heeft. Het zou ideaal zijn om de onderzochte speler ook toe te staan om weer terug te keren. Nu is dat niet het geval.” De KNVB heeft al laten weten mee te willen doen aan het experiment van de IFAB en FIFA (NOS, 2020b).
Ryan Mason, de ex-voetballer uit de Premier League die zelf enkele jaren geleden moest stoppen na een schedelbreuk, vindt dat er serieuzer gekeken moet worden naar gevolgen van hoofdblessures van voetballers. Hij vindt de tijdelijke wissels een goed idee en gooit op dat voetballers zich beter bewust moeten worden van de risico’s. Misschien moeten zij wel iets ondertekenen, waarmee ze aangeven zich bewust te zijn van de risico’s. Ook denkt hij dat koppen over tien of vijftien jaar wellicht niet meer bestaat in het voetbal (Voetbal International, 2020e).
Raul Jimenez is weer begonnen met lichte fitnessoefeningen (Voetbal International, 2021).
De FIFA heeft toestemming gegeven voor een test met extra wissel bij hoofdletsel tijdens het aankomende WK voor clubs, dat op 1 tot 11 februari gaat plaatsvinden (AD, 2021).
LITERATUURLIJST
- (2021, 8 januari). Test met extra wissel bij mogelijke hersenschudding op WK voor clubs. Geraadpleegd van https://www.ad.nl/buitenlands-voetbal/test-met-extra-wissel-bij-mogelijke-hersenschudding-op-wk-voor-clubs~a4e04dcd/
- Amsterdam UMC. (2020, 30 oktober). Onderzoek naar hersenschade in de sport. Geraadpleegd van https://www.amc.nl/web/nieuws-en-verhalen/actueel/actueel/onderzoek-naar-hersenschade-in-de-sport.htm
- Butter, J. C., & Hommes, K. (2020, 18 juni). Moet koppen verboden worden voor kinderen? ‘Ik zag soms echt sterretjes’. Geraadpleegd van https://www.trouw.nl/sport/moet-koppen-verboden-worden-voor-kinderen-ik-zag-soms-echt-sterretjes~ba8fedf9/
- Carragher, J. (2020, 4 december). Even if football gives me dementia, I will not regret my career. Geraadpleegd van https://www.telegraph.co.uk/football/2020/12/04/even-football-gives-dementia-will-not-regret-career/
- De Telegraaf. (2020, 4 december). ’Eindelijk spreken profs over gevaar van koppen’. Geraadpleegd van https://www.telegraaf.nl/nieuws/1267959661/eindelijk-spreken-profs-over-gevaar-van-koppen
- Endedijk, B., & Steenbergen, E. (2020a, 23 oktober). Hersenschade is er, maar ‘s werelds grootste sportbonden kijken weg. Geraadpleegd van https://www.nrc.nl/nieuws/2020/10/23/sportbonden-zaaien-twijfel-over-hersenletsel-a4017128
- Endedijk, B., & Steenbergen, E. (2020b, 22 november). Engelse topvoetballers willen duidelijkheid: zorgt koppen voor hersenschade? Geraadpleegd van https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/22/engelse-topvoetballers-willen-duidelijkheid-zorgt-koppen-voor-hersenschade-a4020969
- Graat, J. (2020, 27 november). Om het risico op dementie te verkleinen, kopt jeugd Ajax alleen nog met schuimballen. Geraadpleegd van https://www.trouw.nl/sport/om-het-risico-op-dementie-te-verkleinen-kopt-jeugd-ajax-alleen-nog-met-schuimballen~b2e5c0aa/
- Kras, J. (2020, 30 juli). Bekende keeper heeft hersenletsel door voetbal: “Word ik jong dement?” Geraadpleegd van https://www.welingelichtekringen.nl/sport/1978383/bekende-keeper-heeft-hersenletsel-door-voetbal-word-ik-jong-dement.html
- (2017, 14 november). ‘Hersenletsel is wat anders dan hersenschade’. Geraadpleegd van https://www.metronieuws.nl/in-het-nieuws/sport/2017/11/hersenletsel-is-wat-anders-dan-hersenschade/
- (2018, 20 januari). Hersenletsel na het sporten, door één klap staat je leven stil. Geraadpleegd van https://nos.nl/op3/artikel/2212875-hersenletsel-na-het-sporten-door-een-klap-staat-je-leven-stil.html
- (2020a, 23 november). Voetbalbond FA maakt haast: extra wissel bij vermoedelijke hersenschudding. Geraadpleegd van https://nos.nl/artikel/2357842-voetbalbond-fa-maakt-haast-extra-wissel-bij-vermoedelijke-hersenschudding.html
- (2020b, 21 december). VVCS-voorzitter Levtsjenko: “Koppen schadelijker dan klap van een bokser”. Geraadpleegd van https://nos.nl/artikel/2361495-vvcs-voorzitter-levtsjenko-koppen-schadelijker-dan-klap-van-een-bokser.html#:%7E:text=gisteren%2C%2009%3A34-,VVCS%2Dvoorzitter%20Levtsjenko%3A%20’Koppen%20schadelijker%20dan%20klap%20van%20een,is%20geraakt%20aan%20het%20hoofd
- nl. (2020, 10 december). UCI presenteert maatregelen om veiligheid in koersen te vergroten. Geraadpleegd van https://www.nu.nl/wielrennen/6095897/uci-presenteert-maatregelen-om-veiligheid-in-koersen-te-vergroten.html?redirect=1
- (2019, 13 januari). Voetballers die veel koppen, hebben vaker last van hersenschade. Geraadpleegd van https://www.quest.nl/mens/sport/a26097953/voetballers-koppen-hersenschade/
- Sky Sports. (2020, 8 december). Raul Jimenez: Wolves striker discharged from hospital and now resting at home. Geraadpleegd van https://www.skysports.com/football/news/11699/12155237/raul-jimenez-wolves-striker-discharged-from-hospital-and-now-resting-at-home
- Voetbal International. (2020a, 30 november). Schedelbreuk bij Wolves-spits Jiménez. Geraadpleegd van https://www.vi.nl/nieuws/schedelbreuk-bij-wolves-spits-jimenez
- Voetbal International. (2020b, 2 december). Discussie over hoofdblessures laait op: “Je bent geen macho als je doorspeelt”. Geraadpleegd van https://www.vi.nl/nieuws/discussie-over-hoofdblessures-laait-op-je-bent-geen-macho-als-je-doorspeelt
- Voetbal International. (2020c, 15 december). Vertonghen over veelbesproken Mourinho-wissel: “Het was de klap tegen Ajax”. Geraadpleegd van https://www.vi.nl/nieuws/vertonghen-over-veelbesproken-mourinho-wissel-het-was-de-klap-tegen-ajax
- Voetbal International. (2020d, 16 december). “Spelregelchefs” staan testen met extra wissel bij hoofdblessure toe. Geraadpleegd van https://www.vi.nl/nieuws/spelregelchefs-staan-testen-met-extra-wissel-bij-hoofdblessure-toe
- Voetbal International. (2020e, 25 december). “Koppen bestaat over tien jaar misschien wel niet meer in het voetbal”. Geraadpleegd van https://www.vi.nl/nieuws/koppen-bestaat-over-tien-jaar-misschien-wel-niet-meer-in-het-voetbal
- Voetbal International. (2021, 6 januari). Wolverhampton komt na schedelbreuk met goed nieuws over Jiménez. Geraadpleegd van https://www.vi.nl/nieuws/wolverhampton-komt-na-schedelbreuk-met-goed-nieuws-over-jimenez-
