De geopolitieke strijd van China wordt ook in Groningen gevoerd

Spionage, censuur en intimidatie. De beschuldigingen aan het adres van het Groningen Confucius Instituut zijn niet mals. ‘’Eerst gebeurde het altijd onder de tafel, nu is het uit’’ aldus Elyse, student bij de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Wat is er aan de hand? En heeft China te veel invloed in ons onderwijs?

Het leek toen nog een goed idee, de oprichting van het Confucius Instituut in Groningen (GCI). Het instituut heeft een samenwerkingsverband met de RUG en zou een waardevol centrum moeten zijn voor Chinese taal en cultuur, bedoeld om een brug te slaan tussen Nederland en China. Ruim een decennia later is de situatie veranderd. China is zijn machtspositie in het buitenland aan het versterken en de Confucius Instituten spelen daar een rol in. Zo noemde Li Changchun, een voormalig leider van de CCP, de instituten een belangrijk propagandamiddel.

Kantelpunt

Volgens critici dus tijd om afscheid te nemen. Een van deze personen is Elsye (25). Zij komt uit Hong Kong en studeert al vier jaar bij de RUG en heeft de situatie de afgelopen jaren achteruit zien gaan. ‘’De banden tussen de universiteit en China zijn steeds hechter geworden. Ik merk ook dat er meer Chinese studenten komen. Er waren altijd wel problemen, maar de grote protesten in Hong Kong van 2019 waren echt een kantelpunt.’’ 

Sinds die protesten hebben Hongkongers, zelfs in het buitenland, het een stuk zwaarder. De Chinese regering heeft namelijk als reactie op die protesten de nationale veiligheidswet erdoorheen gedrukt. Deze wet is behoorlijk ambigu. Op die manier kan alle kritiek op China onder het mom van nationale veiligheid als illegaal worden bestempeld. Elyse:‘’Als we kritiek uiten en onze persoonlijke informatie wordt bekend, dan kan het zo zijn dat er jaren van rechtszaken ons te wachten staat als we terugkeren naar Hong Kong. in het slechtste geval komen we Hong Kong niet meer in.’’ Om die reden blijven veel studenten liever anoniem of stil, uit angst om verklikt te worden door studenten die uit het vasteland van China komen. Elyse: ‘’Ik zag de zorgen van sommige mensen toen ik probeerde met hen een pro-Hong Kong bijeenkomst te organiseren. Ze zijn bang dat hun informatie openbaar wordt gemaakt en proberen zoveel mogelijk anoniem te blijven. Ik zou zeggen dat dat zelfcensuur is.’’

Toenemend nationalisme 

Hoe komt het dat sommige Chinese studenten bereid zijn om zich in het buitenland tegen de vrijheid van meningsuiting te keren? Volgens Robin*, een anonieme medewerker van de RUG die ook uit Hong Kong komt, heeft dit te maken met de nationalistische golf die heeft plaatsgevonden in China. ‘’In 2008 leed het westen onder een grote crisis terwijl China alleen maar rijker werd. China heeft een gecontroleerde economie, dus ze hebben minder last van de economische schommelingen. Dit gaf veel Chinezen het gevoel dat hun systeem superieur is. De studenten hebben hebben van kleins af aan dit soort propaganda gehoord.’’ Om die reden zegt Robin dat studenten nu meer dan vroeger gemotiveerd zijn om het imago van China te beschermen: ‘’Toen er in 2019 een lezing gegeven werd over de protesten in Hong Kong, zag ik al Chinese studenten op het internet elkaar aanjagen om ernaartoe te gaan om zo sympathie voor de demonstranten te bestrijden. Dit was gewoon een informatieve discussie over wat er daar gebeurd. Toch hebben helaas sommige studenten het gevoel dat dit iets is waarvoor ze tegen moeten vechten.’’

”Het is voor studenten waarschijnlijk niet mogelijk om lidmaatschap te weigeren”

Niet alleen het Confucius Instituut speelt een belangrijke rol in het onderwijs. China heeft ook veel studentenverenigingen over de wereld. In Nederland is dit de ACSSNL. Hiervan zijn er maar liefst zeventien en zijn in bijna elke stad met een universiteit of hogeschool. Deze worden gefinancierd door de Chinese ambassade. Officieel is het niet verplicht voor studenten uit China om hier lid van te worden, maar in de praktijk is weigeren lastig. Robin: ‘’Het is voor studenten waarschijnlijk niet mogelijk om lidmaatschap te weigeren. Als ze dat wel dat doen, dan zullen ze op z’n minst in de gaten gehouden worden.’’ Deze studentenorganisaties, zijn volgens de medewerker ook belangrijke antennes voor China waarmee ze hun eigen mensen in gaten kunnen houden. Dit wordt ook bevestigd in een kritisch Clingendael rapport dat vorig jaar gepubliceerd werd over de Chinese invloed in het onderwijs. ‘’In activiteiten gericht op Chinese studenten roept de ambassade op tot vaderlandsliefde, bevordert kennis over, en steun voor Chinees beleid, en perkt de vrije meningsuiting in. De ACSSNL is daarbij zowel een belangrijk doelwit als een instrument.’’ aldus het kennisinstituut.

Petitie

Reden genoeg voor Elyse om iets tegen de groeiende invloed van China te doen. Samen met een groep studenten startte ze een petitie tegen het Confucius instituut. Hierin wordt opgeroepen om de samenwerking met het GCI te beëindigen ‘’Doordat onze groep kleiner is dan de ACSSNL, hebben we eerst studentenpartijen benaderd waarvan we wisten dat die ook tegen het instituut waren. Eerst Lijst Calimero en toen de Vrije Student. Toen zij de media hebben benaderd is er snel veel aandacht gekomen voor de petitie.’’ aldus Elyse. Zo heeft demissionair onderwijsminister van Engelshoven op de ophef gereageerd en noemde onder meer de situatie erg zorgelijk. ‘’Er is nu meer aandacht voor de invloed van China op Nederland in het algemeen. Eerst gebeurde het altijd onder de tafel, nu is het uit.’’ vervolgt ze. 

Of binnenkort het doek echt valt voor het Confucius Instituut in Groningen is nog maar de vraag. Vorig jaar werd het contract met het instituut geruisloos verlengd met 5 jaar. In het tweede deel van maart wordt de samenwerking GCI besproken in de universiteitsraad en zal de petitie overhandigd worden. Voorstanders van de petitie hopen dat het contract alsnog tussentijds verbroken kan worden. De Universiteit in Leiden verbrak in 2019 al wel haar banden met het Instituut.

Ook Robin hoopt in ieder geval dat Groningen zo snel mogelijk stopt met de samenwerking en maakt een vergelijking met het thuisland: ‘’Het is naïef om China als een onschuldige partij te behandelen. In het westen geloven we wat in de contracten staat en houden we ons aan de afspraken. Als Hongkongers weten we onderhand dat China dat niet doet.’’

*Robin is een gefingeerde naam. De echte naam is bij ons bekend.