Een conceptalbum is een bijzondere vorm van muzikale expressie waarin een artiest niet slechts een reeks losse nummers presenteert, maar een samenhangend verhaal of thema uitwerkt dat als geheel wordt ervaren. In een tijd waarin streamingdiensten het luisteren naar losse nummers en playlists stimuleren, lijkt er minder ruimte voor albums als één geheel. Toch blijven conceptalbums populair en weten ze een breed publiek te boeien.
In de jaren zeventig ontwikkelde het conceptalbum zich tot een vernieuwend medium binnen de muziekwereld. Artiesten gingen verder dan het schrijven van losse nummers en kozen ervoor om met hun albums een verhaal te vertellen of een sterk thema te presenteren. Frank Klunhaar was muziekproducer in die tijd en barst van de verhalen over samenwerkingen met grote bands als Genesis en Black Sabbath en heeft geproduceerd voor onder andere De Dijk. Hij heeft het proces van het maken van een conceptalbum van dichtbij meegemaakt. ‘Een conceptalbum is niet alleen een verzameling nummers, maar een totaalconcept waarin productie, arrangementen en de artiest samenkomen,’ aldus Klunhaar.
Het conceptalbum bied muzikanten de mogelijkheid om niet alleen muzikaal, maar ook artistiek en visueel een statement te maken. Artiesten als David Bowie en Madonna wisten dit volgens Klunhaar meesterlijk toe te passen: ‘Deze artiesten hebben hun concepten steeds vernieuwd, wat ze iconisch en tijdloos maakt.’ Het conceptalbum is volgens hem niet slechts een product, maar een unieke ervaring waarin muziek, verhaal, kunst en visie samensmelten.
‘Something/Anything?’ – Todd Rundgren
…is het favoriete conceptalbum van producer Frank Klunhaar
“Ik vind dit een heel bijzonder album omdat hij alle instrumenten zelf bespeelt. Hij is de studio ingegaan, hij is gaan drummen, gaan gitaarspelen, hij kon zingen noem maar op. Dus hij heeft een heel album geproduceerd waar hij alle instrumenten bespeelde op hele bijzondere manier“
Fotoreportage: conceptalbums in platenzaken
Langspeelplaten worden steeds populairder. In de winkels door heel Nederland werken vaak mensen met een groot passie en verstand van muziek. Wat is hun favoriete conceptalbum en waarom?
Tekst gaat verder onder de fotoreportage
Fotoreportage
“Het is allemaal niet al te serieus, het is simpel en grappig. Als ik het opzet hoor je nooit iemand klagen”
‘Brat’ van Charli XCX
Velvet music breda
Fotoreportage
‘Hij is niet alleen een ontzettend sterke storyteller, hij combineert ook humor, cabaret en theater in dit album’
‘the great adventures of slick rick’ – slick rick
plaatboef Utrecht
Fotoreportage
‘Dit Duitse album komt uit de jaren ’70 maar dat zou je absoluut niet zeggen. Ze waren de voorlopers op de wat meer technologische muziek. Alles in dit album is in een “snelweg” thema’
‘autobahn’ – kraftwerk
city records amsterdam
Tijdperk van versnippering
Streamingplatforms zoals Spotify en Apple Music hebben het luistergedrag in de muziekwereld ingrijpend veranderd. Uit onderzoek van Audio Monitor blijkt dat 54% van de luistertijd wordt besteed aan losse nummers, terwijl playlists goed zijn voor 28%. Slechts 18% van de tijd wordt gebruikt om volledige albums te luisteren. Playlists domineren, en snelle muziekconsumptie is de norm geworden. Tegelijkertijd zijn lp’s weer enorm in populariteit gestegen, en artiesten kiezen er nog steeds voor om hun muziek als albums uit te brengen in plaats van losse nummers. Zowel makers als luisteraars hechten dus nog steeds waarde aan het grotere geheel en de creatieve vrijheid die een album biedt.
Deze verbondenheid met het album als kunstvorm zorgt ervoor dat er altijd een publiek blijft dat albums als een compleet verhaal waardeert. Finn Hiemstra, groot muziekliefhebber en host van de podcast Muziek voor Gevorderden van Omroep Leeuwarden, ziet conceptalbums dan ook niet zomaar verdwijnen. ‘Er is nog een hele grote groep mensen die écht houdt van albums als een compleet verhaal, en die blijft bestaan.’ Volgens hem ligt de kracht van een goed conceptalbum in het vermogen om luisteraars emotioneel te betrekken. ‘Tijdloze muziek raakt mensen op emotioneel niveau. Het is een combinatie van sterke teksten, muzikale kwaliteit en een verhaal dat mensen blijft aanspreken.’
‘The Dark Side of the Moon’ – Pink Floyd
…is het favoriete conceptalbum van podcastmaker Finn Hiemstra
“Het is één groot verhaal, alles loopt in elkaar over. Het voelt alsof je naar één nummer luistert, en dat maakt het zo perfect“
Muziekjournalist Veronica Simmelink schrijft veel over cultuur, kunst en popmuziek. Daarnaast schrijft ze ook geregeld albumrecensies voor OOR. Ze ziet albums als een unieke kans voor artiesten om zich volledig te laten zien. Vooral conceptalbums kunnen deze diepere verbinding tussen artiest en luisteraar versterken door een duidelijk thema of een samenhangend verhaal te presenteren. ‘Mensen waarderen een artiest met een duidelijke visie. Als er een sterk verhaal of consistent thema is, worden luisteraars nieuwsgierig en willen ze dat ontdekken.’
Toch erkent Simmelink dat de huidige muziekmarkt het niet altijd makkelijk maakt voor conceptalbums om succes te behalen. ‘Een conceptalbum is moeilijker te marketen in een tijd waarin artiesten vaak singles maken voor snelle streams. Maar als een artiest al een trouwe fanbase heeft, kan een sterk conceptalbum echt tot een hoger niveau worden gebracht.’
Volgens Simmelink ligt de kracht van een conceptalbum in de bewuste keuzes die de artiest maakt. Elementen zoals de volgorde van nummers en het overkoepelende thema zorgen ervoor dat het album meer is dan alleen muziek. ‘Als luisteraar respecteer je het creatieve proces meer als je een album als geheel bekijkt.’
‘El Mal Querer’ – Rosalía
…is het favoriete conceptalbum van muziekjournalist Veronica Simmelink
“Dit is een van mijn favoriete conceptalbums ooit. Het is gebaseerd op een boek, en de hoofdstukken van het album volgen de structuur van het verhaal. Het is zo goed in elkaar gezet.”
Tekst gaat verder onder de fotoreportage
Fotoreportage
‘Alles aan dit album draagt bij aan het concept, aan het thema. De muziek, de lyrics, de techonologische geluidjes, maar ook de LP zelf is helemaal in stijl’
‘ok computer’ – radiohead
Variaworld utrecht
Fotoreportage
‘Ik heb het een tijdje best moeilijk gehad, ik zat in een depressie. Dit album heeft me er doorheen geholpen’
‘Grace’ – jeff buckley
variaworld Utrecht
Fotoreportage
‘Dit zou dus muziek moeten voorstellen die bij de de destijdse nieuwe Volkswagen zou moeten horen. Maar hoe ga je een LP afspelen in een Volkswagen? Juist daarom vind ik dit album zo grappig’
‘De nieuwe volkswagen transporter’
dig it! recordstore utrecht
Jezelf als concept
Naast conceptalbums zijn er ook artiesten die zichzelf neerzetten als een concept, of een kunstwerk. Frank Klunhaar noemt David Bowie als een voorbeeld: ‘Het album Hunky Dory veroorzaakte destijds veel opschudding.’ Bowie werd op dit album afgebeeld op een opvallend vrouwelijke manier, wat perfect aansloot bij het muzikale concept erachter. Bowie creëerde met zijn werk een reeks alter ego’s en conceptuele personages, waarmee hij zijn muziek en optredens een extra laag van theatrale expressie en mystiek gaf. Een van zijn bekendste alter-ego’s was Ziggy Stardust, een fictieve rockster, een buitenaards wezen dat naar de aarde kwam om liefde en kunst te verspreiden. ‘Hij wist zijn imago en muziek volledig af te stemmen op het tijdsbeeld van toen. Hij heeft een bijzonder lange carrière gehad, wat bewijst dat deze conceptuele aanpak zeker werkt,’ aldus Klunhaar.
In Nederland bewijst de uit Maarssen afkomstige Stefan Brugts, beter bekend onder zijn artiestennaam Hadess, hoe krachtig dit principe is in de hedendaagse underground scene. Zijn rauwe mix van hiphop, trap metal en grunge vormt een perfecte reflectie van zijn persona. Stefan heeft namelijk niet alleen conceptalbums gemaakt, maar ook een concept van zichzelf gecreëerd. ‘Het is geïnspireerd door wat er in mijn hoofd zit en hoe ik in het leven sta, maar dan duizend keer versterkt,’ legt hij uit. Op het podium en in de studio transformeert hij in Hadess, een intens en duister figuur die zich verdiept in thema’s zoals horror, agressie en rauwe emoties. Buiten de spotlights is hij echter heel anders: rustig, aardig en down-to-earth. ‘Veel mensen zeggen na een gesprek met mij: “Oh, je bent eigenlijk heel normaal.” Dat vind ik juist mooi; het bewijst dat mijn persona werkt.’
Naast zijn krachtige persona spelen ook zijn conceptalbums een belangrijke rol. Elk album weerspiegelt een fase in zijn leven. Zijn debuut ging over een duivels kind, het tweede belichaamde de kilte van een Hannibal Lecter-figuur en het derde album is meer losgeslagen en impulsief, geïnspireerd door het feestleven van een chaotisch, destructief karakter. ‘De sound van mijn albums groeit mee met mijn eigen leven,’ zegt hij.
Hadess houdt ervan om te experimenteren binnen de kaders van zijn persona en zoekt daarbij altijd naar nieuwe artistieke uitdagingen. ‘Mijn kracht ligt in het anti-mainstream blijven,’ stelt hij. Dit maakt hem uniek in een niche waar een eigen stijl en oprechtheid belangrijk zijn. Zijn persona en muziek laten zien hoe waardevol het is om trouw te blijven aan jezelf, vooral in een tijd waarin veel artiesten kiezen voor commercie boven concept. Ook Veronica Simmelink begrijpt dat dit heel goed kan werken: ‘mensen waarderen een artiest met een duidelijke visie. Als er een verhaal of consistent thema is, worden luisteraars nieuwsgierig en willen ze dat ontdekken,’ aldus Simmelink.
‘Bae Doven’ – Sor
…is het favoriete conceptalbum van artiest Stefan Brugts
“Hij heeft een plaat gemaakt met heel veel klassieke samples. Hij heeft zelfs een nummer van het album helemaal zelf gedirigeerd. Dat vond ik zo in thema allemaal passen. Het is niet persé een doorlopend verhaal, maar qua thema’s en sound valt alles goed in elkaar. Krijg er een beetje ‘moderne digirent’ vibes van. Dat is iets wat ik nog niet eerder gezien heb”
Tekst gaat verder onder de fotoreportage
Fotoreportage
‘Alles in dit album gaat over eten en dat lijkt heel oppervlakkig. Maar eigenlijk zitten er heel veel verwijzingen en dubbelzinnigheden in. Telkens als je dit album luistert ontdek je weer nieuwe dingen’
‘mm food’ – mf doom
plato zwolle
Fotoreportage
‘Met dit album ben je een avondje in New York’
‘the pulse of new york’ – verschillende artiesten
red light records amsterdam
Complexe onderwerpen
Conceptalbums bieden artiesten de kans om maatschappelijke of politieke thema’s op een diepgaande en vaak verhalende manier te verkennen. Door middel van storytelling kunnen deze albums complexe onderwerpen belichten, zoals onrecht, identiteit of sociale ongelijkheid. Dit maakt ze meer dan alleen een verzameling nummers; het zijn vaak kunstwerken die een krachtige boodschap dragen. ‘Albums zoals Animals van Pink Floyd of What’s Going On van Marvin Gaye blijven actueel omdat ze een krachtig maatschappelijk of politiek verhaal vertellen. Dat houdt ze relevant, zelfs decennia later,’ aldus Finn. De impact van deze albums reikt verder dan alleen het luisteren. ‘Ik denk dat een goed conceptalbum vaak emoties oproept, mensen aan het denken zet of zelfs boos maakt. Dat is hun kracht,’ aldus Finn.
Voor Hadess ligt de kracht van zijn muziek in het normaliseren van emoties die vaak als negatief worden gezien, zoals boosheid en frustratie. ‘Agressie en rauwe emoties missen in veel muziek tegenwoordig,’ zegt hij. Met zijn albums wil hij laten zien dat deze gevoelens niet iets zijn om weg te drukken, maar juist om te omarmen en te uiten. ‘Ik was vroeger vaak boos op de wereld, maar muziek heeft me geleerd om daar iets van te maken,’ legt hij uit.
Hadess laat zien dat conceptalbums niet persé een verhaal nodig hebben om iets te betekenen. Zijn muziek roept sterke emoties op en helpt mensen zichzelf beter te begrijpen. ‘Het gaat er niet om of iets in mijn lyrics echt gebeurd is, maar om hoe mensen zich ermee kunnen identificeren,’ zegt hij. Zo weerspiegelen zijn albums persoonlijke en maatschappelijke thema’s op een manier die ruimte biedt voor interpretatie en emotie.
Een tijdloze kunstvorm
Ondanks de versnippering van de muziekwereld blijven conceptalbums overeind als een tijdloze kunstvorm. Zoals Frank Klunhaar stelt: ‘Conceptalbums blijven relevant als ze mensen raken en een verhaal vertellen dat past bij de tijd.’
Een conceptalbum is meer dan een verzameling nummers; het is een samenhangend werk dat emoties oproept en luisteraars uitnodigt om zich volledig onder te dompelen. Stefan benadrukt: ‘Ik blijf altijd met conceptalbums werken, omdat het een artistieke uitlaatklep is.’ Het is die visie en verbondenheid tussen de nummers die conceptalbums uniek maakt.
Zolang er artiesten zijn die verhalen willen vertellen en luisteraars die een diepgaande ervaring zoeken, zullen conceptalbums blijven bestaan. Ze bieden iets dat losse nummers nooit kunnen evenaren: een krachtig en samenhangend kunstwerk.
