Multimediaal Verhaal

Ook dit jaar maakte de binnenstad van Amsterdam plaats voor de jaarlijks terugkerende lichtkunstwerken van het Amsterdam light festival. Waar veel musea en kunstinstellingen zich nog strikt aan de coronamaatregelen moeten houden kan het ALF zich vrij in de buitenlucht exposeren. Omdat dit het 10^e jaar is dat het festival plaatsvindt zijn er 5 jubileum werken van voorgaande jaren op de route geplaatst. Wat is juist nu het belang van kunst zo duidelijk in het zicht plaatsen na twee jaar corona? We lopen met lichtkunstenaar Cas Aerts door de binnenstad om deze vraag te beantwoorden.

Geschiedenis Amsterdam Light Festival

Het Amsterdamse lichtfeest vindt zijn oorsprong in de in 2009 gehouden ‘christmas canal parade’, Vincent Horbach, Henk Jan Buchel, Felix Guttmann, Raymond Borsboom en Rogier van der Heide zien dat er potentie zit in dit soort buitenlucht evenementen. Als lichtontwerper Rogier van der Heide de Magere Brug drie weken helemaal omtovert tot zijn eigen kunstwerk tijdens Winter Magic Amsterdam komt het idee bij hem op om een evenement te beginnen wat totaal gefocust is op lichtontwerp in de buitenlucht. Het Amsterdam Light festival is het jaar daarop geboren en in het jaar 2012-2013 zijn de eerste lichtkunstwerken in Amsterdam te zien.

De editie van vorig jaar moest helaas afgeblazen worden door de coronamaatregelen die op dat moment van kracht waren. Ook dit jaar bij de jubileumeditie was het maar de vraag of het festival in zijn huidige vorm door kon gaan, gelukkig werd na enkele wijzigingen toch in overeenstemming met de gemeente besloten dat de lichten van 17u tot 22u aan konden blijven. Dit zou de sfeer in de stad en voor bewoners verbeteren en achtte burgemeester Halsema dat zolang er 1,5 meter afstand wordt gehouden dat het festival op een veilige manier door kon gaan.

Ontwikkelingen kunstwereld

Aerts kon de ontwikkelingen van afgelopen jaren in de kunstwereld als kunstenaar goed volgen en is allesbehalve blij met een kunstwereld die zich conform moet houden aan coronamaatregelen: “De kunstsector is iets wat in Nederland al jaren zwaar onder druk stond door te weinig funding en het afbrokkelen van het kunstonderwijs. Corona liet die bestaande druk als het ware kelderen tot een dieptepunt die niemand zag aankomen. Helaas hadden mensen (vooral in de overheid) pas door hoe belangrijk kunst is voor de samenleving toen het uit het zicht verdween door de bestaande maatregelen. De kunstsector is de meest innovatieve sector en enorm belangrijk voor het welzijn van miljoenen mensen, er waren zoveel mogelijkheden geweest om in gesprek te gaan en kijken waar oplossingen mogelijk waren. Dit heb veelal wel kunnen zien in buurlanden zoals Duitsland ”

Aerts kon echter wel positief gestemd zijn dat het Amsterdam Light Festival dit jaar wel kan doorgaan: “Het Amsterdam Light Festival is sowieso al een van de grootste lichtfestivals van het jaar maar om te zien dat er zoveel mensen op afkomen betekend veel voor de kunstsector. Het geeft het signaal af van hé wij zijn er ook nog en dat is belangrijk op momenten als dit”

Het Amsterdam Light Festival heeft voor zijn Jubileum wat pronkstukken teruggehaald Dit prikkelt volgens Aerts ook mensen om nu juist te komen kijken.” Het is ook interessant om te kijken wat de boodschap is die deze kunstwerken met zich meedragen en wat je er zelf voor betekenis aan kan geven in deze tijd.”

1.26 Amsterdam

“Amsterdam” is een indrukwekkend lichtkunstwerk uit 2012 met geografische tinten, het is gemaakt door de Amerikaanse kunstenaar Janet Echelman. Dat het kunstwerk wat wegheeft van een omgekeerde berg of reliëfkaart zal veel mensen zijn opgevallen en dat is niet zonder reden. Het 30 meter lange kunstwerk wat boven de grachten naast de Blauwbrug hangt is een verwijzing naar de aardbeving in Chili van alweer 12 jaar geleden. De aardbeving was zo enorm krachtig dat de dag ingekort werd met 1.26 microseconden.

Echelman probeert de gebeurtenissen op deze dag in kaart te brengen met dit kunstwerk. Zo gebruikt ze licht materiaal en variërende kleuren om het tijdsverloop aan te duiden en moeten de vissersnetten een duiding van de weersomstandigheden geven.

Dit is ook de eerste keer dat het kunstwerk (wat al de hele wereld over is gegaan) boven het water hangt. Echelman zegt zelf dat de grachten zo iconisch zijn en centraal staan voor het leven hier in de hoofdstad. Ook is de weerkaatsing van het licht op water in het donker iets wat een extra laag toevoegt bij de belevenis.

Ondanks dat het op eerste oog een vrij abstract werk lijkt, Koste het Aerts niet veel tijd om te raden waar het werk voor stond. “Door de lagen van de kleuren en de vorm van het net deed het gelijk denken aan een reliëfkaart. Wat ik correleerde met een ramp of natuurverschijnsel. De keuze boven het water begrijp ik omdat je nog meer natuurlijke elementen betrekt, maar door de ligging had ik constant het gevoel alsof ik dichterbij wilde komen, wat niet kon. Dit kon wel met een boot maar, dat is niet voor iedereen haalbaar. ”

Whole hole

Net zoals bij “1.26 Amsterdam” spelen natuurlijke elementen een grote rol bij Whole hole (2017). De kunstenaren Vendel en de Wolf maken net zoals bij dit kunstwerk gebruik van de vorm van wild groeiende structuren die een futuristische ondertoon hebben.

Het kunstwerk wat zich (zoals eerder al werd gezegd) zich wild groeiend onder de tunnel door laat wringen bestaat uit ledverlichting die doorgaans als kerstverlichting gebruikt wordt. Het is bedoeld om een ijzig of sneeuwachtig gevoel te geven als je ernaar kijkt, hoewel veel mensen het in het donker meer met vallende sterren vergelijken. Door het werk onder een tunnel te bouwen moet ook het gevoel krijgen alsof je een andere dimensie in wordt gezogen, dit gebeurt door de beweging die het licht maakt met als functie een reis te weerspiegelen.

Het werk nodigt volgens Aerts heel erg uit. “Ondanks door de afstand waarvan ik het keek werd ik er alsnog naartoe getrokken. Op het eerste gezicht leek het constant hetzelfde maar wanneer er een bootje doorheen vaarde vielen de lichten uit waardoor er een verassingseffect ontstond die zowel de kijkers op het bootje als de brug verwarde omdat niemand zeker was of dit de bedoeling was. Het hergebruiken van herkenbare materialen verwerken in een groter werk inspireert mij als beginnend maker. Het laat zien dat het werk ook ecologisch verantwoord kan zijn. Ik denk ook dat bezoekers die niet bezig zijn met kunst dit ook kan inspireren doordat ze bij een nieuwe beleving herkenbare voorwerpen naar voren zien komen.”

Bridge of the rainbow

De regenboog is geen onbekend beeld in het Amsterdamse straatbeeld, dit is ook iets wat Franse lichtkunstenaar Gilbert Moity niet is ontgaan. The Bridge of the rainbow (kleurrijk en licht in tegenstelling tot de donkere winter) moet de verbinding van twee oevers uitbeelden die een illusie van een poort wekken. Het kunstwerk uit 2016 is ook niettemin een werk opgedragen aan de LGBTQ-community die zeker in Amsterdam een lange geschiedenis hebben en in de stad in tegenstelling tot in andere delen van de wereld met open armen worden ontvangen en geaccepteerd.

Het werk is volgens Aerts heel makkelijk aan de LGBTQ(IA) community te linken en dus makkelijk herkenbaar. “De lange afstand van de reflectie over het water sprak mij nogmaals aan als bij andere werken. Dit zorgt ervoor dat dit relatief kleine werk een van de grotere werken is in mijn ogen.”

Talking heads 

Deze lichtgevende hoofden op het water moeten je de indruk geven dat er een gesprek tussen ze gaande is. Dit is ook redelijk duidelijk als je naar de naam van het kunstwerk kijkt, maar de gedachtegang en technologie achter het werk is daardoor niet minder verwonderlijk. Dit kunstwerk is al eens eerder tentoongesteld in 2016.

De bewegende lichten stellen het samentrekken van de spieren voor die nodig zijn om een gesprek te voeren, je kunt emotie begrip en acceptatie herkennen. Doordat er een gesprek gaande is zonder dat jij daar iets van kan horen wordt veel voor de verbeelding overgelaten. Er zijn voor verschillende kleuren strips gekozen omdat dit een gevoel van ontwikkeling in het gesprek weergeeft zodat er meer speculatie kan plaatsvinden over de aard van het gesprek.

De hoofden reageren op elkaar doordat er 4000 individueel bestuurbare ledlampen zijn geïnstalleerd door de Hongaarse lichtkunstenaar Viktor Vicsek. Via wifi sluiten ze naadloos op elkaar aan en geven het gevoel van een goed gesprek.

Volgens Aerts is in eerste instantie de gedachtegang makkelijk in te vullen door het stoppen van het gesprek wanneer er iemand langs vaarde. “Het voelde alsof de hoofden privacy nodig hadden. Het gesprek tussen de hoofden nodigt uit om ook zelf in gesprek te blijven. Zelf gaat mijn voorkeur uit naar een iets minder letterlijke vorm van vertaling van de kunst. Ik wil graag uitgedaagd worden tot verschillende lagen van nadenken wat ik wel mis bij een paar kunstwerken waaronder deze.”

De toekomst van de kunstsector

 “Zoals al genoeg word gezegd, de kunstsector ligt op zijn gat, het is dus heel mooi om hier vandaag te zijn en dit mee te maken met zoveel mensen maar het schets voor mij als kunstenaar ook een groot contrast.”

Met “het contrast” doelt Aerts op de financiële toestand in de kunstsector. Het is natuurlijk geen geheim dat er niet overal geld voor is, maar in zijn ogen is de kunstsector te slecht behandeld afgelopen maanden.

De kunstsector is zelf alleen in Nederland al een miljoenen industrie, zo haalde volgens de cultuurmonitor (2020) alleen de musea In 2019 al 444 miljoen euro binnen. De subsidie voor musea was in 2019 498 miljoen euro. Nu we kijken naar 2020 waarin de inkomsten van het musea zijn gehalveerd naar 220 miljoen is de subsidie met een magere 44 miljoen euro gestegen. Dat is helaas lang niet genoeg om het gat van de resterende 180 miljoen te dichten. Dit is volgens Aerts ook een van de vele voorbeelden waarin te zien is dat de coronacrisis niet zacht is voor de kunstsector.

“Musea zijn in veel gevallen de pronkstukken uit ons land, kijk maar naar het Rijksmuseum en om te zien dat er in die branche al te weinig geld binnenkomt om overeind te blijven is geen goed beeld ”

Aerts ziet onder meer dat de weinige kunst die er nog te zien  is en gesubsidieerd word vooral onder grote projecten of verenigingen vallen. “Het is supermooi om hier vandaag bij het Amsterdam Light Festival te zijn maar het doet me ergens ook wel pijn omdat ik zie dat er in deze tijd alleen nog maar plek is voor dit soort grote evenementen, hiermee valt het hele perspectief van de zelfstandig kunstenaar weg. Dat is toch de groep die het het zwaarst heft gehad. Ik hoop dat hier snel meer aandacht voor komt door evenementen zoals het Amsterdam Light Festival”.