Kunstenaar Piet Mondriaan is baanbrekend geweest voor de vorming van de hedendaagse moderne kunst. Zonder zijn werken was de moderne kunst niet geweest waar deze nu is. Hij wordt ook wel dé kunstenaar van het interbellum genoemd. Echter was Mondriaan met zijn abstracte werken zijn tijd vooruit. “De Nederlandse bevolking zat toentertijd helemaal niet te wachten op zijn abstracte kunst”, aldus Mondriaankenner Joyce de la Croix. Maar wie was Piet Mondriaan?

De vroegere Nederlandse kunst staat bekend als realistisch. Vooral de kunst uit de zeventiende eeuw staat te boek als een realistische weergave van de werkelijkheid. Zo is Mondriaan ook begonnen eind negentiende eeuw, als landschapschilder. Hij maakte kunstwerken zoals Het Gein: bomen aan het water in 1905 en Hooiberg achter een rij van wilgen ook in 1905. Naast dat hij landschapschilder was, schilderde hij ook veel bloemen.

 

 

Echter ontwikkelde Mondriaan in het begin van de twintigste eeuw een nieuwe abstracte schilderkunst. Deze Kunststijl  was een reactie op de veranderingen en de nieuwe opvattingen die toentertijd ontstonden. “Het gaat in kunst om de essentie van wat we zien”, vond Mondriaan.

De Stijl 
In 1917 richtte Theo van Doesburg het kunsttijdschrift De Stijl op, waarna een internationale kunststroming ontstond. Mondriaan vond aansluiting bij deze groep. Kunstenaars die werkten binnen de kunststroming De Stijl zochten naar de relatie tussen kunst en de maatschappij en hielden zich vooral bezig met ‘zuivere’ kunst. De kleuren geel, blauw en rood waren de uitgangspunten voor deze kunst. Na de Eerste Wereldoorlog was er vooral behoefte aan orde en harmonie in Europa. De leden van De Stijl, waaronder Mondriaan, probeerden dit terug te brengen in hun schilderijen.

 

Hilma Af Klint
Toch is het een illusie om te denken dat Mondriaan de enige was die de ontwikkeling van de abstracte kunstvormgaf. Hilma af Klint, een kunstenares uit Zweden, ontwikkelde in dezelfde tijd als Mondriaan ook een vernieuwende gedachte over abstracte kunst.

“Zij die de gave hebben dieper te kunnen zien, kunnen voorbij de vorm kijken en zich concentreren op het wonderlijke dat zich schuilhoudt achter elke vorm.” – Hilma Af Klint.

Af Klint is lange tijd onderbelicht gebleven en kreeg in de jaren tachtig van de 20^e eeuw  internationale bekendheid. Zowel Mondriaan als Hilma Af Klint zagen een relatie tussen de natuur en abstracte kunst. Naast de werkelijkheid te kunnen waarnemen, hadden zij ook aandacht voor de verborgen krachten van de natuur. Naast deze verborgen krachten in de kunst was er in het begin van de 20^ste eeuw ook aandacht voor deze krachten. Zo werden eind negentiende eeuw röntgenstralen, radiogolven en de wereld van geesten ontdekt.

 

 

 

 

Kritiek
Naast dat er ook andere kunstpioniers van belang waren voor de ontwikkeling van de abstracte kunst, vinden sommige kunsthistorici zoals Jelle Bouwhuis,  dat Mondriaan ook niet echt dé kunstenaar van het interbellum was. “Mondriaan is pas later in de eeuw 20^e eeuw bekend geworden met zijn abstracte kunst”, benoemt kunsthistoricus Jelle Bouwhuis. “Mondriaan was eigenlijk een kapitalistische kunstenaar, omdat hij zijn werk verkocht aan mensen die het konden betalen”, voegt Bouwhuis hier aan toe. In de tijd van het Interbellum hadden de ‘normale’ arbeidsklasse het zwaar, zo was werkloosheid tussen de oorlogen in een groot probleem. De kunst van Mondriaan mist volgens Bouwhuis dieper gedachtengoed: wat is de functie van de kunst voor de massa?

In de tijd van het interbellum hadden veel mensen geen goed bestaan, maar Mondriaan was daar volgens Bouwhuis niet mee bezig.

Toch heeft Mondriaan tot op de dag van vandaag invloed op de schilderkunst. “Er komen regelmatig mensen in het Mondriaanhuis die zich verwant voelen met hem. Hij leefde als een echte kunstenaar en dat spreek mensen aan”, vertelt Mondriaan kenner Joyce de la Croix trots.

Of Piet Mondriaan dé kunstenaar van het interbellum was en de uitvinder van de abstracte kunst, daar heeft ieder een eigen mening over. Wat wel vaststaat is dat  hij al meer dan honderd jaar van invloed is op de huidige schilderkunst.

 

Verantwoording bronnen: 

Ik ben met twee mondelingen bronnen het gesprek over Mondriaan aangegaan. Verder heb ik verschillende artikelen over hem gelezen en heb ik de tentoonstelling over Hilma af Klint & Piet Mondriaan als inspiratie gebruikt. Ook heb ik het boek “Hilma af Klint & Piet Mondriaan” als inspiratie gebruikt.