De documentaireserie Het Zaad van Karbaat gaat over de vruchtbaarheidsarts Jan Karbaat die zijn patiënten geïnsemineerd heeft in het verleden met zijn eigen sperma. Het gevolg daarvan is dat de inmiddels overleden man meer kinderen heeft dan er mensen in een normale klas zitten. En dat de moeders zich aangerand voelen. Een gevoel die terecht is om te voelen. Wat hen is overgekomen zal een wettelijke misdaad moeten zijn. Helaas wordt dit wettelijk gezien in Nederland nog steeds niet als een misdrijf gezien.
Jan Karbaat was een vruchtbaarheidsarts die gespecialiseerd was in KID (kunstmatige inseminatie met donorzaad). In 1958 vertrok hij na zijn opleiding tot arts naar Suriname. Hier kreeg hij voor het eerst te maken met vrouwen die hem om advies vroegen over spermadonoren. Toen Karbaat terugkwam naar Nederland begon hij als medisch directeur bij het Zuiderziekenhuis. Hij zetten daar een spermabank op maar besloot later toen hij stopte zijn eigen kliniek(en) met spermabank te beginnen. Zijn beroemdste kliniek was Medisch centrum bijdorp.
In 2009 sloot Bijdorp omdat de kliniek niet voldoet aan de wet veiligheid kwaliteit lichaamsmateriaal-erkenning. Karbaats specialisatie heeft ertoe geleid dat hij patiënten in de klinieken waarin hij werkte ook insemineerden met zijn eigen zaad. Dit ontkende hij in 2016 in een interview. In 2019 na het overlijden van Karbaat kwam er via Defence for Children naar buiten dat na een DNA-onderzoek er matches waren tussen de dokter en het DNA van verschillende donorkinderen. In deze driedelig documentaireserie komen de ouders, de nakomelingen en de donoren en andere betrokken aan het woord.
Mijn eindoordeel
In 2018 maakte documentairemaakster Miriam Guttmann al een korte documentaire voor een eindproject voor school met dezelfde titel: Het Zaad van Karbaat. Deze was al een groot succes. Dat er een vervolg op zou komen, kwam tijdens meerdere interviews toen al naar voren. Haar interesse was groot en ze heeft de betrokkenen 4 jaar lang gevolgd. Daar is dus nu een driedelige documentaireserie uitgekomen. Voordat je begint met kijken naar de documentaireserie moet je eerst de korte documentairefilm gezien hebben. Zodat je het verhaal van Karbaat begrijpt en je een vollediger beeld over het hele verhaal.
Wat de kijkers op het eerste gezicht opvalt aan Het Zaad van Karbaat, is de opgewektheid die je ziet bij de inmiddels volwassen donorkinderen, dit in tegenstelling tot de moeders. In de eerste aflevering komen met name de ouders aan het woord, waarna in de tweede aflevering over het algemeen als hoofdonderwerp over de donorkinderen gaat. De derde en laatste aflevering gaat dan weer grotendeels over de donoren.
Berusting, (h)erkenning, wrok en bedrog
De naam Karbaat krijgt door deze documentaireserie eindelijk een herkenbaar gezicht. Wat je in de documentaireserie vooral ziet, zijn berusting en (h)erkenning. Dit is vooral bij de inmiddels volwassen donorkinderen, waarbij een hoop van hen het missende stukje van hun identiteit eindelijk op z’n plek valt. Sommige zeggen dat het hun leven heeft verrijkt. Dit komt door het contact met de vele van hun halfbroers en -zussen. Ze delen eenzelfde verhaal. En hebben ook een hele hoop dingen met elkaar gemeen. De verschillen tussen de halfbroers en -zussen worden daarentegen ook getoond. Dit geeft goed weer hoe elk donorkind anders in zijn of haar zoektocht staat.
Wrok zie je met name bij de ouders die zijn voorgelogen. Dat verschil is duidelijk te zien. Aan de hand van archiefbeelden maar ook beelden die Moniek, een donorkind van Karbaat heeft gemaakt zie je hoe Karbaat ook echt was als persoon. Karbaat was een man met meerdere gezichten. Schokkend zijn de verhalen over zijn bedrog – Karbaat zou geregeld met water hebben geïnsemineerd in plaats van donorsperma, ‘’Anders verdien ik er niks aan,’’ volgens zijn woorden. Ook zal hij seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben getoond. Een voormalig cliënt vertelt hoe hij aan haar borsten wilde zitten, opmerkingen maakte zoals ‘ik doe het zeker veel lekkerder dan je man.’ Een andere vrouw vertelt hoe hij haar probeerde te penetreren, waarna hij, toen ze hem afhield, klaarkwam op haar buik. Daarna insemineerde hij haar met zijn eigen sperma – de wensmoeder liet het gebeuren, zo intens was haar verlangen het hebben van een kind. Maar twee andere donoren die aan het woord komen lijken alleen met naïef met zichzelf bezig te zijn. Zal dit een overkomend trekje kunnen zijn tussen de verschillende donoren? Het lijkt van wel.
Geen beschuldiging
De documentaireserie lijkt in eerste instantie een beschuldiging. Maar dat is het helemaal niet het geval. De rechtbank heeft inmiddels wel een uitspraak gedaan. En de documentaireserie heeft alle betrokken een mogelijkheid tot het laten horen van hun stem gegeven. Van iedereen kan je horen in de documentaireserie, behalve Karbaat (die is overleden), zijn weduwe en zijn wettelijke kinderen. Zij vertellen hun kant van het verhaal niet. Zijn weduwe en wettelijke kinderen weigerden, na meerdere verzoeken om medewerking te verlenen aan de documentaireserie. De documentairemaakster heeft daar een goede oplossing voor gevonden. Er is wel geprobeerd om wederhoor te plegen door Karbaat ’s leven te laten zien aan de hand van medewerking van een nicht en een buitenechtelijk kind van Karbaat.
Het Zaad van Karbaat is een schokkende documentaire waarin je de drie verschillende kanten van het verhaal te zien krijgt. De ouders die gedupeerd en misbruikt zijn. Zij die vol wrok zitten, en de inmiddels volwassen donorkinderen die eindelijk meer duidelijkheid hebben over hun afkomst. Maar nu bang zijn om net zo een ”narcist” te worden zoals hij. Als laatste heb je dan ook de spermadonoren, zij vertellen hun kant van het verhaal en lijken het niet helemaal op een op rijtje te hebben. Dit omdat ze aan massadonatie hebben gedaan in de hoop om zo een hele hoop kinderen te verwekken. Ze lijken wel geobsedeerd te zijn met het verwekken van kinderen en hun verwekte kinderen zelf. Zij hebben beide gewoon informatie uit Karbaat zijn archieven gehaald, zonder dat dit mocht over donorkinderen.
Het is een documentaire waar vele mensen op het internet al het advies voor hebben gegeven om er even voor te gaan zitten, als je hem wil zien. Het is een aanrader om te kijken, maar verwacht dan ook dat je met een shock achterblijft, met vele vragen: ‘Werden ze niet gecontroleerd? Is er nooit iets opgevallen? Hoe heeft dit allemaal kunnen gebeuren…? ‘ Een podcast aansluit op de documentaireserie, en die waarschijnlijk je vragen zal kunnen beantwoorden is The Immaculate Deception podcast. Deze podcast vertelt het verhaal over wat er allemaal heeft afgespeeld in de kliniek, en hoe dit alles heeft kunnen gebeuren.
Regie: Miriam Guttmann
Speelduur: 3 afleveringen van 45 minuten
Releasedatum: maandag 1, 8 en 15 maart | 20.25 uur | NPO2
Beoordeling: 4,5 van 5
https://www.youtube.com/watch?v=hgidiFujcd0