De mentale gezondheid van zeventigers in Nederland staat er niet goed op. In vier jaar tijd is het aantal zelfdodingen binnen deze groep flink gestegen: van 206 gevallen in 2020 naar 242 in 2023, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Ook het gevoel van eenzaamheid blijft groot. Waar in 2020 nog 8,7% van de ouderen sterke eenzaamheidsgevoelens ervaarde, piekte dit percentage in het daaropvolgende jaar op 11%. Dat blijft tot op dit moment nagenoeg gelijk. Deze cijfers laten de staat van het welzijn van zeventigers en de mogelijke gevolgen van eenzaamheid goed zien.

Hoor ik er nog wel bij?

Zeventigers verliezen vaak regelmaat in het dagelijks leven, net als het gevoel dat zij echt ergens onderdeel van zijn. Enkele redenen hiervoor zijn een achteruitgaande gezondheid en weggevallen dierbaren. Dit soort zaken kunnen zorgen voor gevoelens van leegte en uitsluiting. Tineke Abma, doctor en directeur van Leyden Academy on Vitality and Ageing, benadrukt hoe belangrijk interactie op sociaal gebied is. Het hebben van een betekenisvolle rol in de samenleving draagt ook sterk bij aan het welzijn van ouderen. Zo stelt Abma: ‘Eenzaamheid is niet enkel alleen zijn, maar ook het missen van zingeving en waardering vanuit anderen’.

Meer zelfdodingen onder mannen

Onder oudere mannen is het risico op zelfdoding opvallend hoger dan bij vrouwen. Als de cijfers van 2020 en 2023 naast elkaar worden gelegd, is er een verontrustende trend te zien in de toename van het aantal mannen dat besluit een einde aan het leven te maken. Waar het aantal vrouwen stabiel rond de 65 blijft, stijgen de cijfers van de mannen van 138 naar 178. Dit verschil is deels te verklaren doordat mannen minder makkelijk over hun gevoelens praten en daarbij minder snel hulp zoeken. Tineke merkt hiernaast op dat veel ouderen zich een last voelen voor hun omgeving, waardoor ze minder geneigd zijn om hulp vanuit hun omgeving in te schakelen: ‘Voor veel ouderen voelt het als een last om gevoel te uiten bij familie en vrienden. Er heerst een gevoel dat zij er juist voor hen moeten zijn in plaats van andersom’. In onderstaande visualisatie is de stijging in het aantal mannelijke zelfdodingen over de jaren goed te zien, terwijl het vrouwelijke aantal ongeveer gelijk blijft.

Valt deze trend te stoppen?

Deskundigen zoals Dr. Tineke Abma roepen op om initiatieven op te zetten die ouderen helpen om opnieuw betekenis en verbinding in het leven te vinden. Denk hierbij aan vrijwilligerswerk of zorgen voor deelname aan sociale activiteiten. Door dit soort zaken zullen ouderen zich weer nuttig en gewaardeerd gaan voelen: ‘Het idee dat ze nog steeds een bijdrage kunnen leveren aan de maatschappij is voor veel ouderen belangrijk’, legt Abma uit. Familieleden en zorgverleners spelen hierbij een hele belangrijke rol. Zij kunnen namelijk letten op gedragsveranderingen, vooral wanneer ouderen zich terugtrekken of stoppen met activiteiten die ze eerder graag deden. Afsluitend benadrukt zij: ‘Ouderen hebben vaak meer steun nodig dan ze durven vragen. Zorg dat zij die steun wel krijgen’.

Door deze ondersteuning kan de eenzaamheid worden doorbroken en voorkomen. Dit zorgt niet alleen voor een versterkt welzijn, maar ook kan het helpen bij het verminderen van het aantal zelfdodingen onder ouderen. Met de juiste aandacht voelen ouderen zich geen last, maar juist een waardevolle aanwezigheid.

Dataverantwoording: De data in dit artikel zijn afkomstig van recente onderzoeken van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Er is gebruik gemaakt van de cijfers uit “Overledenen; zelfdoding (inwoners), diverse kenmerken“, gepubliceerd op 29 augustus 2024, en “Eenzaamheid; persoonskenmerken“, gepubliceerd op 26 september 2024. Beide publicaties bevatten veel  informatie over zelfdoding en eenzaamheid onder ouderen in Nederland.

Voor de analyse zijn de gegevens van de afgelopen vier jaar (2020-2023) gebruikt. De reden hiervoor is het kunnen vergelijken en aantonen van de zorgwekkende trend. Er is gekozen om te focussen op de cijfers rond aantal per geslacht en totaal aantal per jaar in de categorie 70-80 jaar. Deze keuze is gemaakt omdat er een duidelijke stijging te zien is in het aantal zelfdodingen over de jaren.

De cijfers zijn verwerkt in twee visualisaties. De eerste visualisatie toont het jaarlijkse aantal zelfdodingen en het percentage ouderen dat sterke eenzaamheid ervaart. De tweede visualisatie geeft weer wat de man-vrouwverhouding is rond dit probleem. Deze aanpak biedt een helder beeld op de eenzaamheid en zelfdoding onder zeventigers.