In maart van dit jaar vond het weer plaats: de prestigieuze Academy Awards, beter bekend als de Oscars. Een avond waarop filmmakers, acteurs, actrices, editors, decorontwerpers (en nog vele anderen) een gouden beeldje kunnen winnen voor hun uitzonderlijke prestaties in, je raadt het al, de filmwereld. Sinds het ontstaan van de Oscars is er echter voortdurend discussie over het gebrek aan inclusiviteit, vooral omdat witte mannen het kostbare mannetje het vaakst mee naar huis lijken te nemen. Maar dat is niet het enige probleem: ook het verschil in vrouwelijke en mannelijke winnaars per categorie blijft opvallend traditioneel. Zo winnen vrouwen het vaakst een Oscar voor Costume Design, terwijl mannen er met kop en schouders bovenuit steken bij Visual Effects.

Mannen winnen vaker een Oscar dan vrouwen
In één oogopslag is te zien dat vrouwen minder vaak een Oscar mee naar huis nemen dan mannen. Vooral in de categorie Visuele Effecten is het verschil opvallend: in de periode van 2003-2023 hebben slechts twee vrouwen de Oscar in deze categorie gewonnen, namelijk Sara Bennett in 2015 en Kiyoko Shibuya in 2023. Beide vrouwen wonnen de prijs in groepsverband. De enige categorie waarin vrouwen meer winsten behalen dan mannen is Kostuumontwerp; in de afgelopen 21 jaar hebben 18 vrouwen deze prijs gewonnen, tegenover slechts 4 mannen.

De afgelopen twee decennia zijn de winsten van de Academy Awards in verschillende categorieën, zoals Beste Film, Cinematografie en Regie, sterk beïnvloed door genderverdeling. In de periode van 2003 tot 2023 zijn er in totaal 50 mannen en 12 vrouwen bekroond met de Oscar voor Beste Film. Deze prijs wordt vaak aan een groep uitgereikt, waarbij in de meeste gevallen de groep uit een meerderheid van mannen bestond. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de Oscar-uitreiking in 2013 voor de film 12 Years a Slave, waarbij Brad Pitt, Dede Gardner, Jeremy Kleiner, Steve McQueen en Anthony Katagas allemaal een gouden beeldje ontvingen, wat resulteerde in een verhouding van drie mannen tot één vrouw. De jaren 2016 en 2020 zijn echter de enige twee jaren waarin meer vrouwen een Oscar wonnen voor Beste Film dan mannen. In 2016 ging de prijs naar Moonlight, geproduceerd door Adele Romanski, Dede Gardner en Jeremy Kleiner. In 2020 wonnen Frances McDormand, Peter Spears, Mollye Asher, Dan Janvey en Chloé Zhao de Oscar voor Nomadland.

In de categorie Cinematografie hebben vrouwen niet alleen in de laatste 21 jaar geen prijs gewonnen, maar zelfs nog nooit in het 96-jarige bestaan van de Academy Awards. Recentelijk zijn er echter wel vrouwelijke cinematografen genomineerd. Rachel Morrison ontving in 2018 een nominatie voor haar werk aan Mudbound, waarmee zij de eerste vrouwelijke cinematograaf werd die in deze categorie genomineerd werd. Ari Wegner volgde in 2022 met een nominatie voor haar cinematografie in The Power of the Dog. Desondanks gingen de Oscars in deze jaren naar cinematografen Alfonso Cuarón voor Roma en James Friend voor All Quiet on the Western Front.

Probleem groter dan alleen de Academy Awards
Maar het probleem ligt niet alleen bij de Oscars; het strekt zich uit over de hele filmindustrie, vertelt Simone van den Ende, bestuurder bij Vrouwen in Beeld, een stichting die zich inzet om het werk en de arbeidsmarktpositie van vrouwen in de breedte van de Nederlandse audiovisuele industrie beter zichtbaar te maken en te versterken. “Uit alle onderzoeken die Vrouwen in Beeld in samenwerking met de Universiteit Utrecht doet, komt op alle vlakken genderongelijkheid naar voren,” vertelt Van den Ende. “Ongelijke betaling, ongelijke kansen, ongelijke verdeling van posities.” Ze legt uit dat de filmindustrie films die door en voor vrouwen zijn gemaakt, schuwt. Ze noemt daarbij de film Barbie (2023), die door Hollywood werd bestempeld als ‘een eenmalig succes’. “We moeten bewustwording blijven creëren, vechten voor onze positie, ons niet weg laten zetten, maar helaas gaat het veel langzamer dan we zouden willen,” aldus Van den Ende.

Dataverantwoording
De datavisualisatie is gebaseerd op openbare data van de officiële Academy Awards-website, waarin alle winnaars van de Oscars sinds de oprichting van de prijs zijn opgenomen. De gegevens zijn vervolgens verwerkt in een eigen dataset, waarin het aantal mannelijke en vrouwelijke winnaars per categorie is geteld. Er is gekozen om 10 verschillende categorieën te analyseren, waar zowel mannen als vrouwen kans maken op een Oscar. Categorieën waarin dit niet het geval is, zoals Beste Actrice, zijn niet meegenomen in de analyse.

Voor toelichting en verdere context is gesproken met Simone van den Ende, bestuurder bij de stichting Vrouwen in Beeld. Simone heeft naast haar werk bij de stichting uitgebreide ervaring als media coach en heeft jarenlang in de media gewerkt. Haar expertise heeft bijgedragen aan het begrijpen van de bredere context van genderongelijkheid in de filmindustrie.