In de afgelopen jaren is er in Nederland een verandering opgetreden in het aantal strafzaken dat door het Openbaar Ministerie (OM) geseponeerd wordt. Hoewel de algemene trend momenteel een lichte daling laat zien in het aantal geseponeerde zaken, valt de stijging bij verkeersmisdrijven sterk op.

Het begrip “sepot” verwijst naar het besluit van het OM om een ingeschreven rechtbankstrafzaak niet verder te vervolgen. Het OM kan seponeren als er te weinig bewijs is, als de zaak niet ernstig genoeg is, of als vervolging niet in het algemeen belang is. Ook kan het gebeuren door praktische redenen, zoals werkdruk of overschrijding van wettelijke termijnen.

Tekorten bij het Openbaar Ministerie

De gelopen jaren hebben factoren zoals personeelstekorten en een toenemende complexiteit van strafzaken geleid tot een stijging in het aantal sepots (zie grafiek 1). Met name sinds de uitbraak van de coronapandemie kampt het OM met een hoge werkdruk en een tekort aan officieren van justitie. Dit zorgde voor een afname van de beschikbare zittingscapaciteit, langere wachttijden en het overschrijden van de redelijke termijn voor berechting. Het gevolg hiervan was dat strafzaken soms moesten worden geseponeerd om te voldoen aan de wettelijke vereisten. Zo werd er in 2022 ongeveer 1500 zaken geseponeerd bij het OM die meer dan anderhalf jaar wachten op behandeling door een politierechter.

Ingezette maatregelen

Om deze problemen sneller op te lossen, heeft het kabinet destijds extra middelen toegekend aan het OM. Daarnaast zijn er specifieke maatregelen geïmplementeerd, zoals het programma ‘Arbeidsmarktstrategie en modernisering opleiden’. Dit programma is gericht op de uitbreiding van het personeelsbestand en de modernisering van de opleiding tot officier van justitie. Om de doelstellingen van het OM te verwezenlijken, de werkdruk te verlagen en het werkplezier te vergroten, moet het OM de komende jaren namelijk groeien. Marloes van Kessel, Persvoorlichter Parket CVOM (Centrale Verwerking Openbaar Ministerie), licht toe: “We hebben binnen het OM zeker ingezet op de werving. Maar het duurt natuurlijk een hele tijd voordat je dit verschil echt gaat zien, want de opleiding tot officier duurt minimaal drie jaar. Wel is het aantal werknemers in brede zin sinds corona zeker toegenomen, en dat hebben we hard nodig.”

Stijging in Verkeersmisdrijven

De uitbreiding van het aantal werknemers kan de daling in het aantal geseponeerde zaken verklaren. Maar opvallend is, dat in tegenstelling tot de daling bij andere type misdrijven, is een opmerkelijke stijging is in het aantal sepots bij verkeersmisdrijven (zie grafiek 2). Dit wordt veroorzaakt door meerdere factoren. Allereerst is er een toename van het aantal verkeersmisdrijven. Marloes merkt op: “We zien dat het aantal zaken van rijden onder invloed van alcohol en drugs de afgelopen jaren sterk is toegenomen. Sinds corona komt rijden onder invloed vaker voor, en dat baart ons zorgen. Hierdoor is ook het aantal sepots gestegen, omdat deze zaken in verhouding toenemen.”

Een administratieve verandering sinds 2021 heeft eveneens bijgedragen aan de toename in het aantal sepots binnen verkeersmisdrijven.  Zaken met betrekking tot rijden onder invloed van drugs worden sinds deze wijziging namelijk op een andere manier geregistreerd. Marloes ligt toe: “Bij het vaststellen van rijden onder invloed van drugs wordt er eerst een speekseltest uitgevoerd. Op basis van een positief resultaat volgt een bloedonderzoek in een laboratorium om de aanwezigheid van de verboden middelen te controleren. Hierdoor wordt deze zaak al ingeschreven bij het OM. Als uiteindelijk uit het bloedonderzoek blijkt dat de aanwezigheid van drugs onder de grenswaarde ligt en daardoor toegestaan is, wordt de zaak geseponeerd wegens onvoldoende bewijs. Voorheen werden deze zaken op een andere manier afgehandeld, maar nu worden ze op die manier dus allemaal geregistreerd als een sepot.”

 

 

Dataverantwoording:

Voor deze data-analyse is de dataset van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebruikt, beschikbaar via CBS Open Data. De data geeft inzicht in het aantal ingeschreven rechtbankstrafzaken en beslissingen van het Openbaar Ministerie (OM) over een reeks van jaren. Hierbij worden de aantallen en percentages van verschillende typen afdoeningen in beeld gebracht.

Eerste Data-analyse

De eerste datavisualisatie toont het aantal ingeschreven rechtbankstrafzaken per jaar en het aantal geseponeerde zaken per jaar, onderverdeeld in onvoorwaardelijke sepots en voorwaardelijke beleidssepots. De cijfers voor het jaar 2023 zijn voorlopige cijfers en kunnen in latere publicaties door het CBS worden bijgesteld.

Tweede Data-analyse

Voor de tweede analyse is dezelfde dataset gebruikt om het percentage van geseponeerde zaken te berekenen ten opzichte van het aantal ingeschreven rechtbankstrafzaken, uitgesplitst per type misdrijf. Dit percentage is berekend om een beeld te geven van de verhouding tussen het aantal geseponeerde zaken en het totale aantal zaken van dit type misdrijf.

Rekenvoorbeeld voor 2010:

• Ingeschreven rechtbankstrafzaken (2010): 39.670
• Aantal onvoorwaardelijke sepots: 2.440
• Aantal voorwaardelijke beleidssepots: 70
• Totaal aantal geseponeerde zaken: 2.440 + 70 = 2.510
• Berekening van het percentage: Percentage geseponeerde zaken=(2.51039.670)×100≈6,3%

Definities en Toelichting

Onvoorwaardelijk Sepot: Een onvoorwaardelijk sepot is een formele beslissing van het OM om een strafzaak niet verder te vervolgen, zonder dat hier voorwaarden aan verbonden zijn. Dit kan om verschillende redenen plaatsvinden:

Beleidsmatige redenen: Het OM kan besluiten dat vervolging niet in het algemeen belang is, bijvoorbeeld bij lichte vergrijpen of wanneer de gevolgen voor de verdachte buitenproportioneel zouden zijn.

Technische redenen: Wanneer er onvoldoende bewijs is om een veroordeling te rechtvaardigen, wordt de zaak geseponeerd.

Voorwaardelijk Beleidssepot: Dit type sepot houdt in dat de vervolging door het OM wordt gestaakt onder bepaalde voorwaarden. Deze voorwaarden kunnen onder andere het vergoeden van schade aan het slachtoffer of naleving van specifieke gedragsregels voor een bepaalde periode omvatten.