In Nederland daalt het aantal moorden al jaren. Toch is er één groep waarbij die daling nauwelijks zichtbaar is: vrouwen die worden vermoord, vaak door hun (ex-)partner. Gemiddeld wordt er in Nederland elke acht dagen een vrouw gedood, omdat ze vrouw is. Uit de Femicide Monitor van de Universiteit Leiden blijkt dat het aantal vrouwenmoorden de afgelopen tien jaar nauwelijks is afgenomen, terwijl het totale aantal moorden en doodslagen juist verder daalt.
In Nederland bestaat nog altijd geen eenduidige wetenschappelijke definitie van femicide. Daarom registreert de Femicide Monitor álle moord- en doodslagzaken waarbij een vrouw het slachtoffer is, ongeacht het motief. Het afgelopen decennia verloren 448 vrouwen in Nederland hun leven door moord of doodslag. In ruim de helft van de gevallen bleek de dader een (ex-)partner, blijkt uit cijfers van het CBS. Opvallend is dat het totale aantal moorden de afgelopen tien jaar juist sterk daalde. 2024 kende met zo’n 220 zaken het laagste aantal in het afgelopen decennia. Toch bleef het aantal vrouwenmoorden opvallend stabiel. In de onderstaande grafiek wordt dat verschil zichtbaar.
Hoogleraar Marieke Liem, hoofdonderzoeker van de Femicide Monitor, legt uit waarom dat verschil belangrijk is. ‘Femicide wordt nog te vaak gezien als een uitbarsting van passie of een familiedrama, maar in werkelijkheid gaat het om herhaald en voorspelbaar geweld. Er zijn bijna altijd waarschuwingssignalen’, zegt ze.
Verschil tussen vrouwen- en mannenmoorden
Uit de gegevens blijkt dat mannen en vrouwen in Nederland op heel verschillende manieren om het leven komen door geweld. Mannen zijn vaker slachtoffer in het criminele circuit of worden vermoord door kennissen of onbekenden, vaak in verband met conflicten of criminaliteit.
Vrouwen daarentegen worden in de meeste gevallen gedood door iemand die ze goed kennen, meestal hun (ex-)partner. Deze vorm van moord speelt zich vaak af in de privésfeer, binnenshuis, en wordt zelden voorafgegaan door criminele activiteiten. De cijfers laten zien: waar bij mannen de daderrelatie vaak op afstand staat, blijkt bij vrouwen het gevaar juist vaak uit de directe omgeving te komen.
Volgens onderzoekers toont dat verschil aan dat vrouwenmoord een ander maatschappelijk probleem is dan andere vormen van moord. Het gaat niet om willekeurig geweld, maar om dodelijke escalaties binnen relaties waarin controle, angst en macht een rol spelen.
Waarom vrouwenmoorden niet dalen
De onderzoekster ziet verschillende verklaringen voor het feit dat vrouwenmoorden minder snel afnemen dan andere moorden. Een daarvan is de pathologiehypothese: sommige vrouwenmoorden worden gepleegd door daders met ernstige psychische problemen, en dat aandeel blijft constant. Een andere verklaring is de backlash-hypothese, die stelt dat meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen tijdelijk juist kan leiden tot meer geweld van mannen die hun positie bedreigd zien.
Volgens Liem hebben maatschappelijke verbeteringen, zoals meer economische zelfstandigheid en betere hulpverlening, hun effect gehad, maar zijn ze niet voldoende om het aantal vrouwenmoorden verder te laten dalen. ‘Om verdere vooruitgang te boeken is meer nodig’, zegt ze. ‘Bijvoorbeeld betere psychische zorg en het eerder herkennen van waarschuwingssignalen.’
In veel gevallen zijn er al signalen zichtbaar vóórdat het tot een moord komt. Dat kan gaan om stalking, herhaald contact zoeken, of eerdere meldingen van geweld. Toch worden deze waarschuwingen niet altijd serieus genomen. Liem benadrukt dat hulpverleners en politie beter moeten leren die patronen te herkennen. ‘Een ex-partner die blijft bellen of plotseling weer opduikt, lijkt onschuldig, maar kan een waarschuwing zijn voor ernstig of zelfs dodelijk geweld.’
Van privéprobleem naar maatschappelijk thema
Belangenorganisatie WomenINC vindt dat geweld tegen vrouwen nog te vaak wordt gezien als een privéprobleem. De organisatie pleit voor meer bewustwording en structurele aandacht in beleid. ‘Iedere vrouw moet zich veilig kunnen voelen. Thuis, op straat en online’, stelt WomenINC in haar dossier over veiligheid.
Ook Movisie en Veilig Thuis benadrukken dat slachtoffers soms tussen wal en schip vallen. Wanneer instanties signalen niet delen of niet samenwerken, groeit het risico dat situaties uit de hand lopen.
Voorlopige cijfers tonen lichte daling
Uit voorlopige cijfers van 2025, waarover EW Magazine berichtte, lijkt het aantal moorden opnieuw te dalen. Ook het aantal vrouwenmoorden en partnerdodingen laat voor het eerst in jaren een lichte afname zien. Volgens Liem is het nog te vroeg om te spreken van een structurele trend, maar de daling lijkt een voorzichtig positief teken.
Onderzoekers benadrukken wel dat voorzichtigheid geboden is: pas als de cijfers over meerdere jaren dezelfde lijn laten zien, kan worden gesproken van echte vooruitgang.
