Het Nederlands Film Festival is net afgelopen en de Gouden Kalveren zijn weer uitgereikt. De jaarlijkse prijzen zetten opnieuw de Nederlandse filmwereld in de schijnwerpers, maar achter de glans en de rode loper laten de cijfers een interessant beeld zien van wie er eigenlijk wint.
Van de 184 winnaars tussen 2003 en 2025 is ongeveer 1 op de 6 een vrouw. Die scheve verhouding is niet nieuw: ook in de afgelopen twintig jaar domineren mannelijke makers de Gouden Kalveren. Volgens Ido Abram, artistiek directeur-bestuurder van het Nederlands Film Festival, weerspiegelt dat vooral de huidige samenstelling van de filmindustrie zelf.
“De technische beroepen, wat ik eigenlijk een verkeerde term vind, worden nog vaak door mannen ingevuld. Dat zit deels ook in de terminologie; we zeggen nog steeds ‘cameraman’”, legt Abram uit. Volgens hem laat de prijzenverdeling vooral zien hoe de filmsector er op dit moment uitziet. “Zodra de Nederlandse filmindustrie verandert, zie je dat ook terug in de prijzen. Dat hangt met elkaar samen.”
Selectieproces en representatie
Bij de selectie van de winnaars probeert het Nederlands Film Festival volgens Abram al rekening te houden met diversiteit en inclusie. “Voor de Gouden Kalveren worden de prijzen deels bepaald door leden van de Dutch Academy for Film, vakgenoten uit de industrie en deels door jury’s die wij samenstellen”, vertelt Abram, “Bij die jury’s letten we bewust op een evenwichtige samenstelling: man-vrouwverhoudingen, culturele achtergronden en verschillende vakgebieden.” Het festival wil daarmee een representatiever beeld van de Nederlandse filmwereld laten zien.
Ook de achtergrond van de winnaars laat weinig variatie zien. Veel prijswinnaars hebben gestudeerd aan de Nederlandse Filmacademie en het merendeel van de filmindustrie bevindt zich in de Randstad. Uit de data blijkt dat 42,3% van de winnaars in de afgelopen jaren afkomstig is van de Nederlandse Filmacademie.
Abram ziet daar een logische verklaring voor. “De Nederlandse Filmacademie is van oudsher de enige filmopleiding die we in Nederland hebben, met aandacht voor alle departementen. Maar de audiovisuele afdelingen van verschillende kunstopleidingen zijn sterk in opkomst.” De gevestigde orde, vaak mannen met een achtergrond aan de Filmacademie, krijgt concurrentie van nieuwe makers uit andere richtingen.
Regionale initiatieven
“Er ontstaan steeds meer initiatieven in de regio’s, zoals Limburg en Friesland”, vertelt Abram. Een voorbeeld is CineSud, een filmhub in Limburg die talentontwikkeling en netwerkvorming stimuleert voor aanstormende audiovisuele professionals. “Hierdoor hoef je niet direct naar de Randstad te verhuizen om onderdeel te blijven van de filmindustrie.”
Verschuiving zichtbaar, maar langzaam
De eerste verschuivingen zijn al zichtbaar. “De balans is echt aan het verschuiven. De meeste talentprijzen tijdens het festival gingen dit jaar naar HKU-studenten, niet naar Filmacademiestudenten”, zegt Abram. Toch benadrukt hij dat echte verandering tijd kost. “We maken echt stappen, van muizenstapjes tot grotere stappen, maar we zijn er nog niet.”
Hoewel de Nederlandse filmwereld langzaam diverser wordt, blijft de invloed van de bekende namen nog altijd de aandacht trekken. Nieuwe makers kloppen wel aan, maar het zal nog even duren voordat die beweging echt zichtbaar wordt in de prijzenkast van de Gouden Kalveren.
Data verantwoording
Voor de eerste visualisatie is onderzocht hoeveel mannen en vrouwen een Gouden Kalf hebben gewonnen, op basis van het officiële archief van de Gouden Kalveren. Alleen categorieën waarin een individuele winnaar duidelijk als man of vrouw kan worden vastgesteld, zijn meegenomen. Categorieën waarin de prijs aan een film als geheel wordt toegekend, zijn uitgesloten. Hierdoor ontstaat een betrouwbaar en representatief beeld van de verdeling tussen mannen en vrouwen onder winnaars.
De tweede visualisatie richt zich op de categorieën camera, regie speelfilm en scenario speelfilm. Deze categorieën zijn bewust gekozen, omdat zij individuele prestaties van filmmakers direct weerspiegelen en inzicht bieden in persoonlijke kenmerken en carrièreontwikkeling. Andere categorieën, zoals acteerprijzen of prijzen voor producties, zijn minder geschikt om trends in de loopbaan en achtergrond van filmmakers te analyseren.
Per winnaar zijn de volgende kenmerken verzameld: opleiding, woonplaats, geboorteland, aantal gewonnen prijzen, jaar van de eerste prijs en het genre van de film. Deze kenmerken zijn zorgvuldig geselecteerd omdat zij de belangrijkste factoren weergeven die de carrière, expertise en ontwikkeling van een filmmaker bepalen. Ze maken het mogelijk om patronen en trends te onderzoeken, bijvoorbeeld hoe ervaring, specialisatie en achtergrond samenhangen met succes binnen de Nederlandse filmwereld.
Een beperking van deze visualisatie is dat annotaties binnen Flourish niet mogelijk zijn, waardoor extra toelichting bij specifieke gegevenspunten niet direct in de visualisatie kan worden weergegeven. Desondanks bieden de gekozen categorieën en kenmerken een volledig en inzichtelijk overzicht van de winnaars en hun carrièrekenmerken.
