De invloed van toerisme op de Nederlandse economie
Het wemelt van winkelende toeristen op de Kalverstraat in Amsterdam. Voetje voor voetje, schuifelend en velen met een rolkoffertje achter zich aan trekkend banen ze zich een weg door de mensenmassa. Tientallen talen zijn door elkaar te horen, onder begeleiding van een oorverdovend draaiorgel. De oer-Hollandse winkels Hema en Kruidvat prijzen hier hun waren in het Engels aan. Een vrouw worstelt zich door de drukte met haar Cheese Companytassen, gekleed in een I-Heart-Amsterdam-trui. Een man bestudeert een ansichtkaartenrek bij een van de vele souvenirwinkels. Een koppel loopt voldaan Van Wonderen Stroopwafels uit, hun tas gevuld met luxe ‘syrup waffles’. Het mag duidelijk zijn: toeristen komen hier graag en geven geld uit, véél geld.
Toeristen en winkelend publiek in de Kalverstraat. Foto: Aimée Kniese
Geen ongewoon beeld: in 2019 komen ruim 20,1 miljoen mensen vakantie vieren in Nederland, een groei van 7 procent ten opzichte van 2018, zo meldt NBTC Holland Marketing. Niet iedereen is hier blij mee: kritiek op toerisme groeit. Zo publiceert Floor Milikowski ‘Van wie is de stad?’, een boek waarin Milikowski uit dat Amsterdam helemaal niet zou profiteren van toerisme en het de stad zelfs zou benadelen. ‘Het idee dat drukte en overlast weliswaar vervelend zijn maar dat de stad als geheel van de bezoekershausse profiteert, is een mythe’, schrijft ze. Een nadeel van toerisme die Milikowski aandraagt is bijvoorbeeld dat ambulances en politie enorm veel tijd en geld kwijt zijn aan zieke, beroofde en verdwaalde toeristen. Ook een kostenpost: de schoonmaak van de openbare ruimte, waar meer behoefte aan is naarmate het aantal bezoekers groeit.
In 2019 bezoeken 20,1 miljoen mensen Nederland. Foto: Aimée Kniese
Hoewel de drukte en overlast die toeristen veroorzaken een feit zijn, heeft toerisme zeker voordelen voor Nederland. In het rapport Tourism Highlights: 2018 Edition van UNWTO (World Tourism Organization) noemt de organisatie een aantal pluspunten van toerisme. Toeristen zorgen bijvoorbeeld voor banen, economische groei en dragen bij aan 10 procent van de wereldwijde bbp (bruto binnenlands product). Naast de economische aspecten zorgt toerisme voor cultureel behoud, bescherming van het milieu, vrede en zekerheid. Wat is precies de invloed van toerisme op de Nederlandse economie?
In Nederland zijn in 2018 764.000 banen in de toeristische sector, aldus het CBS. In 2019 is dit met 3,6 procent gestegen naar 791.000 banen. De toegevoegde waarde van de sector steeg met 7,1 procent naar 30,4 miljard euro. Het arbeidsperspectief in de toeristische sector is redelijk en er bestaan goede mogelijkheden voor werknemers om zich omhoog te werken, meldt de Nationale Beroepengids. De beroepen in de toeristische sector variëren van hotelmedewerker of reisleider tot greenkeeper of animator.
Dit bevestigt Katja Bartels, medewerkster bij Guidor, een belangenvereniging voor professionele gidsen in Nederland, ‘Wij zijn ervan overtuigd dat het toenemende toerisme een positief effect voor Nederland zou kunnen hebben.’ Bartels noemt echter een aantal aandachtspunten om het groeiende toerisme in goede banen te leiden: ‘De kwaliteit van toerisme moet omhoog, toerisme moet zich verspreiden over het gehele land, gidsen moeten gecertificeerd zijn, infrastructuur moet verbeteren en er moet landelijk of provinciaal toerismebeleid komen.’ Met bijvoorbeeld het stimuleren van minder drugs- en sekstoerisme en verblijf in illegale hotels en Airbnb’s tegengaan, gaat de kwaliteit van toerisme omhoog.
Gemeenten mogen zelf beslissen of zij toeristenbelasting heffen en hoe zij het tarief berekenen. Gemiddeld betaalt een toerist €1,82 per nacht. In 2020 heffen 85 procent van de gemeenten toeristenbelasting. Deze belasting draagt gemiddeld voor 6 procent bij aan de ozb-opbrengst (onroerendezaakbelasting) van gemeenten. Gemeenten die toeristenbelasting heffen, profiteren zodoende financieel van toerisme. De toeristenbelasting levert in 2017 bijna 75 miljoen euro op in de gemeente Amsterdam. Keerzijde van die massatoerisme in Amsterdam: bewoners ervaren dikwijls de gevolgen. Zo schrijft toerismedeskundige Stephen Hodes in het AD: ‘de stad wordt langzaam onbegaanbaar én onbetaalbaar’. Dit houdt in: huizenprijzen stijgen en de drukte in de winkelstraten blijft toenemen.
De 20,1 miljoen vakantiegangers in Nederland geven hier daarentegen veel geld uit. De bestedingen van buitenlandse toeristen bedraagt in 2019 17 miljard euro. Dit geld gaat voor een groot deel naar horeca, maar ook naar luchtvaart, reisbureaus- en bemiddeling. Verder gaat het geld naar sport, recreatie en gokwezen en kunst, cultuur en hobbyclubs.
De laatste paar jaar is de omzet in de horeca, net als het aantal toeristen, flink gestegen. In de periode 2012-2017 groeit de omzet van de horeca met 29 procent. In 2019 groeide de omzet in de horeca met 3,5 procent van ruim 22,7 miljard naar 23,5 miljard euro. De grootste groei is te zien bij restaurants, fastservicerestaurants en hotels. De stijging in de omzet van hotels is voornamelijk toe te schrijven aan het groeiende aantal overnachtingen van buitenlandse gasten. De groeiende omzet in de horeca zorgt tevens voor meer werkgelegenheid in deze branche. In 2019 telt de horeca bijna 100.00 openstaande vacatures, blijkt uit een arbeidsmarktmonitor van Stichting Vakbekwaamheid Horeca en Koninklijke Horeca Nederland.
Aan recreatie verdient Nederland klaarblijkelijk ook. Neem bijvoorbeeld bloemenattractiepark Keukenhof in Lisse. Dit trok in 2019 1,5 miljoen bezoekers, waarvan 80 procent uit het buitenland afkomstig. Dit betekent grof gezegd 1,5 miljoen tickets à €19,- voor volwassen bezoekers. Een simpele rekensom toont dat Keukenhof flinke omzet draait. Daarnaast heeft het in de acht weken dat het geopend is 1.300 man personeel in dienst: 1.300 extra banen, gecreëerd door toerisme.
Veel toeristen kopen daarnaast graag souvenirs, tastbare herinneringen aan de vakantie. Dit heeft op zijn beurt weer gezorgd voor de komst van vele toeristenwinkels, zoals souvenir- en kaaszaken in bijvoorbeeld het centrum van Amsterdam. Wederom creëren deze winkels nieuwe banen. Daartegenover staat echter dat volgens de gemeente Amsterdam het hoge aantal toeristenwinkels verschraling van het winkelaanbod en afname van leefbaarheid voor bewoners oplevert. Sinds oktober van 2017 laat de gemeente zelfs nieuwe winkels gericht op toeristen niet meer toe in het centrum.
Uit onderzoek van Hugh Wilkins, professor in toerisme en marketing aan de Edith Cowan University, naar het kopen van souvenirs, blijkt dat souvenirs belangrijke componenten zijn voor de beleving van toeristen. Mensen herinneren zich met genoegen speciale momenten en hebben graag bewijs van deze momenten. Dit verklaart misschien waarom toeristen op hun vakantie in ons land zo graag geld neerleggen voor een koelkastmagneet, kussend paartje of sleutelhanger.
Toeristen in ons land leggen graag geld neer voor een koelkastmagneet, kussend paartje of sleutelhanger. Foto: Aimée Kniese
De groei in het aantal toeristen laat zich verklaren door verschillende factoren. Zo trekken wereldwijd veel economieën aan, waardoor men het zich kan veroorloven te reizen. Daarnaast maakt de relatief zwakkere eurokoers het voor inwoners van niet-eurolanden goedkoper om de vakantie in eurolanden te spenderen. Ook grotere trends maken dat toerisme groeit, globalisering bijvoorbeeld. Hierdoor is reizen makkelijker en relatief goedkoop geworden. Men is zich, mede door de media, steeds meer bewust van alle bestemmingen en hiermee groeit de motivatie om te reizen. Uit een onderzoek van NBTC in 2009 komt Nederland naar voren als een populair vakantieland. Dit heeft te maken met de Nederlandse gastvrijheid, het imago van tulpen, kaas en molens en hoe compact ons land is. Toeristen waarderen tevens de Nederlandse kunst en cultuur en komen hier voor vakanties met het hele gezin.
Diverse partijen in Nederland profiteren van de stroom toeristen. Het stimuleert werkgelegenheid in bijvoorbeeld de horeca en recreatiesector. Veel gemeenten verdienen aan toerisme en de toeristische sector zorgt voor een flinke toegevoegde waarde. Bovendien staan toeristen voor een aanzienlijke economische waarde. Toch heeft dit alles een schaduwkant. Toerisme is voor de economie een zegen, maar voor de leefbaarheid in Amsterdam geregeld een vloek.
