UTRECHT – Sarah Lamberigts organiseert samen met Shelter City Utrecht een verblijf van drie maanden voor mensenrechtenverdedigers uit alle windstreken. In onze huidige maatschappij wordt het belang van dit werk steeds groter. Van Iran tot Amerika, mensenrechten worden wereldwijd nog steeds geschonden. Afgelopen maanden verbleef Neyls uit Venezuela in Utrecht. In het teken van de Mensenrechtenweek brengt Sarah het werk van Shelter City en het beschermen van mensenrechten onder de aandacht.

Sarah bij de filmscreening over Neyls en de protesten in Venezuela, 24 november 2022. Foto: Danique Luttikhuisen.

Wat doe jij precies? ‘Ik werk bij Peace Brigades International aan de implementatie van het Shelter City programma. Peace Brigades International is een organisatie die mensenrechtenverdedigers over heel de wereld letterlijk en figuurlijk de ruimte geeft om zelf op een veilige manier te werken aan een betere toekomst. Shelter City is weer een initiatief van Justice&Peace, een non-gouvernementele organisatie. Ik werk hier nu zo’n twee en een half jaar, momenteel begeleid ik de mensenrechtenverdediger Neyls uit Venezuela.’

Wat doet een mensenrechtenverdediger? ‘Voor mij is dat iemand die opkomt voor rechten van een groep mensen die door de maatschappij of door diegenen in een land de macht hebben worden vergeten, onderdrukt of bedreigd, met potentieel gevaar voor eigen leven. Dat kan op verschillende manieren, zoals met een grote banner op straat demonstreren tegen een corrupte overheid, of als jurist bij de Verenigde Naties lobbyen voor bepaalde wetgeving.’

Hoe komt een buitenlandse mensenrechtenverdediger naar Nederland? ‘Mensenrechtenverdedigers kunnen zich twee keer per jaar aanmelden via een open inschrijving van Justice&Peace, waarna verschillende interviews worden gehouden om de situatie in kaart te brengen. Als Shelter City dan een voorstel krijgen voor een mogelijke samenwerking plannen we een online call in met de mensenrechtenverdediger, in dit geval Neyls, en Justice&Peace. Die call is belangrijk want je ziet elkaar voor het eerst en je kan wat persoonlijkere vragen stellen: hoe voelt iemand zich over de komst hiernaartoe? Ondertussen worden visa en vliegtickets voor de heen- en terugreis geregeld. Het is een enkele keer voorgekomen dat tijdens een verblijf de situatie in een land té dreigend werd, waardoor een gast hier asiel moest aanvragen. Maar mensenrechtenverdedigers willen juist terug om datgene wat ze hier hebben opgebouwd te kunnen toepassen.

Twee weken van tevoren maken we een doelen- en wensenlijst om af te stemmen waar de gast het meest behoefte aan heeft; de een wil graag veiligheidscursussen volgen, terwijl de ander aandacht wil wekken van organisaties die kunnen helpen om hun stem te laten horen. De focus ligt op het teruggaan met een gevulde rugzak. Neyls’ verblijf stond in het teken van het creëren van visualisatie van zijn organisatie en mentaal welzijn.’

Vechten mensenrechtenverdedigers dus ook mee op straat? ‘Ik denk dat het een verkeerde aanname is dat mensenrechtenverdedigers zich enkel achter de schermen bezighouden. Mensenrechtenverdedigers doen hun werk omdat ze de situaties van dichtbij meemaken. Kijk maar naar Neyls: tijdens de demonstraties in 2017 in Venezuela was hij misschien niet zelf op straat, maar zijn zoon wel, die daar om het leven is gekomen. Dat was zíj́n realiteit als vader, het heeft hem aangezet om dit werk te doen. Ik denk dat het bijna niet mogelijk is om zo’n groot gevoel voor gerechtigheid te hebben als je er niet midden in hebt gezeten.’

Hoe was de komst van Neyls naar Nederland? ‘Neyls ophalen van het vliegveld was een speciaal moment. We zijn toen samen met Neyls gaan eten bij een restaurant met het PBI-team om Neyls een warm welkom te heten.’

Hoe vond je het om de afgelopen drie maanden Neyls te mogen begeleiden? ‘Dat ik een veilige ruimte kan scheppen waarin mensenrechtenverdedigers zich kunnen bewegen, zónder hen te vertellen wat ze moeten doen, en werken vanuit een gelijkwaardig perspectief is voor mij heel waardevol. Via PBI Nederland en Shelter City kan ik echt één op één samenwerken. Ik heb veel van Neyls geleerd: hoe hij de wereld ziet, hoe hij met situaties omgaat. Tuurlijk, je bouwt ook enigszins een persoonlijke band op, je drinkt koffie met elkaar, je draagt zorg voor elkaar uit. Tegelijkertijd blijft het ook werk, maar ook op professionele manier kan je vanuit authenticiteit met elkaar verbinden.’

Vanaf dit jaar is er voor het eerst een mensenrechtenweek, een initiatief vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken, in plaats van enkel één dag. Hoe staan jullie hierbij stil? ‘Neyls zal voordat hij terug zal gaan naar Venezuela een gastcollege geven op de Universiteit van Amsterdam. Gezien hij enkele dagen later terug zal gaan, is dit een van de laatste dingen die met ons op de planning staan. Het is voor Neyls waardenvol om dialoog te staan met anderen om zo zijn verhaal te kunnen delen en zijn zichtbaarheid te versterken.’