Gefilmd worden door je leerling: wat doe je ermee?
‘Docent wordt gefilmd in de klas en kan nu een nieuwe baan zoeken’. Het lijkt erop dat dit soort koppen steeds vaker voorbijkomen. Feitelijk gebeurt het niet zo vaak, dat docenten gefilmd worden en ermee op internet belanden, maar omdat media er meteen bovenop duiken áls het gebeurt, lijkt het een groot probleem. Is het daadwerkelijk problematisch dat scholieren docenten fotograferen of filmen in de klas?
Duidelijk moet zijn wat leerlingen wel en niet mogen. Volgens de AVG, Algemene verordening gegevensbescherming, mag je geen beelden delen waarop iemand duidelijk identificeerbaar is. Daarnaast is het niet toegestaan om beelden te delen die een bedreiging kunnen vormen of beledigend zijn voor de persoon in kwestie. De AVG is niet van toepassing als het filmpje bedoeld is voor privédoeleinden.
Als het gaat om het verbieden van filmen door leerlingen weten veel docenten vaak niet waar de wettelijke grens ligt. Dat zorgt ervoor dat ze niet weten hoe ze om moeten gaan met telefoontjes in de klas. Bureau Jeugd & Media ondersteunt docenten hierbij. Zij zeggen hierover: “Wij helpen docenten om het onderwerp bespreekbaar te maken. Als zij hierover met elkaar in gesprek gaan, helpt dat vaak al heel goed. Hierdoor komt bijvoorbeeld naar boven dat ze in gesprek willen met de directie of een duidelijk mobieltjesbeleid op papier kunnen terugvinden.”
Door het feit dat er wel eens filmpjes opduiken in de media zijn docenten toch wat voorzichtiger, zegt ook Justine Pardoen, van het Bureau Jeugd & Media. Volgens haar speelt de directie een grote rol in de veiligheid van docenten: “De één voelt zich veilig en gesteund door hun directie, maar op scholen waar de directie haar docenten niet beschermt, voelen docenten zich eenzaam en ongesteund. Zij voelen zich aan alle kanten onveilig.” Hier zie je duidelijk verschil per directie en dus per school. Els Wieman was docent Nederlands op Het Nieuwe Eemland in Amersfoort en is sinds een aantal jaar docent op het Amsfort college. Zij verklaart dit verschil duidelijk te hebben gemerkt aan de hand van de volgende twee voorbeelden: “Een keer heeft een jongen mij gefotografeerd in de les op mijn nieuwe school. Ik heb de telefoon meteen afgepakt en ben naar de directie gegaan. Die heeft hem stante pede geschorst. Er werd serieus omgegaan met deze situatie. Hierdoor blijf ik mij veilig voelen in de lessen en áls er iets gebeurt, weet ik dat de directie mij meteen zal steunen. Ik weet niet hoe ik me had gevoeld als ik dit in mijn eentje had moeten oplossen.” Hieruit blijkt dat deze aanpak voor Wieman prettig was in tegenstelling tot de aanpak van de directie bij haar eerdere baan: “Op mijn oude school was er een tijdje een groot meme-account op Instagram met meer dan zevenhonderd volgers, waarop docenten belachelijk werden gemaakt. De directie heeft daar destijds niet hard genoeg tegen opgetreden. Zij hebben de desbetreffende leerlingen wel geschorst, maar verder is er niks gebeurd. Het is niet naar de ouders gecommuniceerd en docenten konden er niet over praten met de directie. Veel docenten voelden zich erg in de steek gelaten.”
Yol Hoefnagels, docent drama op Montessori Lyceum Rotterdam, merkt nog iets anders op. Zij vermoedt dat docenten het gewoonweg niet in de gaten hebben: “Ik denk dat er vaak genoeg wordt gefotografeerd, maar dat wij het niet weten. Het heeft volgens mij er ook mee te maken of docenten de klas de baas zijn of niet. Zodra jij als leraar de controle verliest, heb je ook minder snel door wat er om je heen gebeurt. En voor leerlingen is dat voer, dat vinden ze leuk om te filmen.” Hoefnagels geeft les op een grote school, waar de afstand tussen docent en leerling groter is. Op het Amsfort college gaat dit anders: “Wij zijn een kleine school en kennen onze leerlingen goed. Onze afstand tussen docent en leerling is wat kleiner, waardoor onze band ook sterker is dan op grote scholen. Als je je leerling goed kent gebeuren dit soort dingen gewoon minder snel.” vertelt Myrthe van Santen, docent beeldende vorming op het Amsfort college. “Ik ben tijdens de pauze een keer gefotografeerd door leerlingen die ik zelf niet lesgaf. Toen zijn mijn eigen leerlingen naar mij toegekomen met wat er gebeurd was. Dit laat dus zien dat de band met je leerlingen superbelangrijk is en dat zij het belachelijk maken van docenten niet tolereren, ook al zijn het leeftijdsgenootjes. Door mijn goede relatie met mijn leerlingen is dit goed opgelost.”
RTL Nieuws deed in samenwerking met CNV Onderwijs, onderzoek naar filmen in de klas en hieruit bleek dat slechts twee procent van de leraren ooit gefilmd is in de klas en op internet heeft gestaan. 46 procent hiervan was negatief. Uit deze cijfers blijkt de hoeveelheid negatief ervaren filmgevallen erg mee te vallen.
Wat er in de krant staat zijn excessen. Een conciërge werd ontslagen naar aanleiding van een filmpje dat online gezet was. Hij had een leerling hardhandig aangepakt, hier ging een reeks van incidenten aan vooraf, die de actie enigszins konden verantwoorden. Daar zijn docenten wellicht bang voor: even een moment van controleverlies en je carrière is beschadigd. Je gedrag, waar je niet trots op bent, openbaar gemaakt is bovendien ook geen pretje. Je bent kwetsbaar in de klas en dat voelt onveilig. Als de directie niet adequaat optreedt tegen vervelende situaties als gevolg van filmen in de klas, voelen docenten zich niet serieus genomen en kunnen zij zich onveilig voelen in de les. Met goed beleid van school en met een goede relatie tussen docent en leerling kunnen problemen voorkomen of goed opgelost worden.