Nergens worden er zoveel daklozen op de bon geslingerd voor buitenslapen als in Den Haag, blijkt uit cijfers van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). In 2022 deelde de Hofstad maar liefst 242 boetes uit. Het hoogste aantal in 5 jaar.

‘’Wat je hier nu ziet is eigenlijk puur het criminaliseren van dakloosheid’’, reageert Joyce Falkena van Straat Consulaat, een belangenorganisatie voor dak- en thuislozen in Den Haag op de cijfers. Volgens haar zijn die boetes extra cru, omdat opvanglocaties vaak ook nog eens vol zitten. En niet iedereen die dakloos is, heeft automatisch recht op opvang, zo worden dakloze arbeidsmigranten uitgesloten: ‘’Wel beboeten en geen plek, waar moeten die mensen dan van de aardbodem verdwijnen?’’ 

Om die reden hebben verschillende gemeenten, waaronder Den Haag, toegezegd terughoudend te zijn met daklozen beboeten voor noodzakelijkheden, waaronder buiten slapen. In 2021 ontstond er ophef toen naar buiten kwam dat een dakloos stel 34 boetes kreeg in één maand tijd voor het slapen onder een brug. Er werden vragen over gesteld in de Haagse gemeenteraad. Burgemeester van Zanen liet toen aan de raad weten dat boetes nooit het uitgangspunt zijn en dat daklozen begeleid moeten worden naar zorg. Ook zou handhaving destijds overleg hebben gehad over de richtlijnen, om boetes zo veel mogelijk te voorkomen. Maar nog zonder resultaat. 

Het kan ook anders, blijkt uit de cijfers van Amsterdam. De bestuurlijke boetes waren daar al lange tijd een doorn in het oog van daklozenorganisaties. Volgens hen maken al die boetes het daklozen nog moeilijker om uit hun precaire situatie te komen. Iemand die een boete krijgt voor buitenslapen, heeft de volgende dag nog steeds geen onderdak. En dus stapelen de schulden zich op, tot soms wel tienduizenden euro’s. Hierdoor wordt het moeilijk gemaakt voor daklozen om met een schone lei te beginnen als ze eenmaal een woning hebben gevonden. In extremere gevallen raken daklozen vervolgens hun huis weer kwijt, als ze hun boetes niet kunnen betalen en gegijzeld worden. 

In Amsterdam is Halsema eind 2020 in gesprek gegaan met politie en handhaving om af te spreken dat boetes voor buitenslapen niet meer worden uitgeschreven. De data van het CJIB laat dan ook een flinke daling zien. Ook Jolijn van Tongeren van Bureau Straatjurist, een juridisch bureau dat daklozen helpt in Amsterdam, bevestigt dat die boetes nauwelijks meer voorkomen: ‘’Wij zien deze boetes bijna niet meer en als ze er wel zijn kunnen we ze vrij makkelijk kwijtschelden.’’

Falkena: ‘’Wij staan als stad nu ongelofelijk in onze hemd. Wij zijn al meerdere keren in gesprek geweest met politie en handhaving. Frustrerend dat daar niets mee gebeurt.’’ 

Data verantwoording

De data die gebruikt is in de visualisatie, komt van de website van het CJIB. Er is gekozen om boetes voor buitenslapen te vergelijken (feitcode F114B), omdat die volgens belangenorganisatie vooral uitgedeeld worden aan daklozen. Boetes voor openbaar dronkenschap en buiten plassen komen ook geregeld voor binnen deze groep, maar mensen die niet dakloos zijn krijgen deze boetes ook.

In Amsterdam overlijdt jaarlijks een op de tien mensen in eenzaamheid. Dat betekent dat hun dood niet direct direct wordt opgemerkt door nabestaanden. Een speciaal team van de gemeente moet dan op zoek gaan naar familie, vrienden of kennissen die de uitvaart op zich willen nemen. Maar wanneer zelfs dat niet lukt, bellen ze Joris van Casteren, hij is schrijver en coördinator van stichting de Eenzame Uitvaart. Zijn stichting zorgt ervoor dat ook degene die op het eind niemand meer hebben, toch een respectvolle uitvaart krijgen. En om te kijken hoe hij dat doet, loop ik met Joris mee terwijl hij zich voorbereidt op een eenzame uitvaart.

Transgenders maken al een lange tijd deel uit van onze samenleving, maar nu is er onder hen een nieuwe groep opgestaan: non-binair. Deze mensen identificeren zichzelf niet als man óf als vrouw en zeggen daarmee vaarwel tegen het hokjes denken. 

Er is niet zo veel bekend over deze groep, omdat er nog niet veel onderzoek naar gedaan is. Toch identificeert zo’n 36% procent van alle transgenders in de EU zich als non-binair, volgens een steekproef van de European Union Agency for Fundamental Rights. Hierdoor is er meer aandacht voor bijvoorbeeld inclusief taalgebruik en genderneutrale toiletten. Zo wordt er op het station nu beste reizigers omgeroepen in plaats van dames en heren en kunnen burgers bij de gemeente Utrecht nu hun behoefte doen op een genderneutrale plee. 

Maar wat is dat nou precies? Zijn we niet gewoon allemaal man óf vrouw? Volgens sociaal wetenschapper Linda Duits moeten we een onderscheid maken tussen geslacht en gender. Met geslacht worden jouw geslachtskenmerken bedoeld. Gender slaat op iets anders, namelijk de sociale constructie mannelijkheid en vrouwelijkheid. Met sociale constructie wordt niet bedoeld dat het het nep is, maar dat onze samenleving bepaald heeft wat onder mannelijkheid en vrouwelijkheid valt. Er is bijvoorbeeld geen biologische reden waarom wij de kleur roze en hoge hakken vrouwelijk vinden en barbequeën mannelijk. Doordat sommigen mensen zich niet kunnen vinden in deze twee hokjes kiezen ze ervoor om door het leven te gaan als non-binair. 

Obstakels

In onze maatschappij is er een duidelijk onderscheid tussen man en vrouw. Je kan bijna geen boek online bestellen of er wordt al gevraagd naar je geslacht. Het verschil komt nog meer naar voren bij bijvoorbeeld wc’s of kleedkamers. Uit onderzoek van the Scottish Trans Alliance is gebleken dat veel non-binaire personen deze faciliteiten dan ook vermijden. Zarah Zwanenburg (20) is zelf ook non-binair en zal het fijn vinden als er meer faciliteiten komen voor mensen die zich niet identificeren als man of vrouw. “Elke keer als ik naar de wc moet, sta ik toch weer te kijken van welke ik moet nemen. Het maakt niet uit welke keuze ik maak het voelt gewoon alsof ik lieg.” Het is sinds kort wel mogelijke om een genderneutrale ‘X’ in je paspoort te laten zetten. Daarvoor moet je alleen nog wel naar de rechter.

Wil je meer weten dit onderwerp? Kijk dan naar de video hieronder.

[embed]https://youtu.be/1W5ks63jO2M[/embed]