Uit de Nederlandse Rode Lijst Indicator blijkt 44 procent van de broedvogels zich in de problemen te bevinden. Opmerkelijk genoeg leeft bijna de helft van deze vogels op het boerenland. Dit komt volgens veldcoördinator Willem Overweg (64) door boeren die hun land sneller en steeds vaker maaien, waardoor beschutting en voedsel wegvalt, maar broeden ook minder voorkomt. “De landen worden steeds strakker en monotoner, daarom hoor je bijna geen boerenlandvogels meer. Hun leefgebied wordt ernstig bedreigd.”
Zo is de Nederlandse Rode Lijst een vertaling van de IUCN Rode Lijst. Dit is een wereldwijde, uitgebreide informatiebron waar men aandacht vraagt voor de toestanden en bedreigingen van dier- en plantensoorten. Deze kan zodoende Europees of landelijk worden opgemaakt, maar hanteren dezelfde onderzoek en resultaatgerichte richtlijnen. Zo zijn alle Rode Lijsten volgens IUCN-criteria in vijf categorieën verdeeld: verdwenen, ernstig bedreigd, bedreigd, kwetsbaar en gevoelig.
Nederlandse Rode Lijst
In 1995, 2005 en na 2013 wordt de Nederlandse Rode Lijst indicator jaarlijks opgemaakt door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en verder beschreven en verantwoord door het Compendium voor de Leefomgeving (CLO).De Rode Lijst stelt in het jaar 1995 een indexcijfer van honderd vast. Er wordt telkens gekeken naar dezelfde verzameling soorten op de Rode Lijsten uit 1995. Hoe groter het indexcijfer boven de honderd, hoe groter de mate van de bedreiging zich voordoet.
Het totaal neemt af, maar bedreigde broedvogels nemen toe
Opvallend genoeg blijkt het totaal dier- en plantengroepen in vergelijking met het indexjaar te dalen, wat positief is. Ook zijn hogere planten, libellen en zoogdieren gedaald ten opzichte van 1995. Dagvlinders zijn sinds 2018 vanaf het indexcijfer 116,3 naar 106,5 gedaald. De indexcijfers van amfibieën zijn en waren al hoog, maar zijn vanaf 2016 redelijk stabiel gebleven. De cijfers van broedvogels daarentegen waren vanaf 2005 al hoog, en blijven elk jaar toenemen. Zo staat het indexcijfer van broedvogels in 2020 met 113,3 aan kop van de Rode Lijst indicator. Dit duidt op een grotere mate van soorten bedreigde vogels. Als voorbeeld neemt Overweg de veldleeuwerik. “Toen ik twintig was, zag je ze overal. Nu staat de vogel onder ‘gevoelig’ op de Rode Lijst. Hoe is het mogelijk binnen veertig jaar?”
Vergroot
De kievit met kuikens. Beeld: Jan Butter
Achteruitgang van boerenlandvogels
Omdat de bedreiging van broedvogels toeneemt, is er naast de Nederlandse Rode Lijst indicator in 2016 een officiële Rode Lijst van Nederlandse broedvogels opgemaakt. Deze is in 2017 opnieuw opgesteld volgens Nederlandse en IUCN-criteria door Sovon. Van de 196 soorten vogels die met regelmaat of sinds 1900 in Nederland broeden zijn er 87 soorten in Rode Lijst Vogels van Sovon opgenomen, wat duidt op die eerdergenoemde 44 procent.
Uit deze cijfers zijn onder andere vijf van de tien boerenlandvogels ernstig bedreigd en negen van de negentien kwetsbaar. Als je het aan Overweg vraagt is het logisch. Hij loopt dagelijks over het boerenland in een groot deel van Noord-Holland, namens de organisatie Water, Land en Dijken, om boeren over te halen tot een natuurbeheercontract. “Het doet Overweg zeer. Als organisatie moeten we tegenwoordig zoveel inspanning doen om bepaalde boerenlandvogels te behouden. Dat is diep triest. Zo is onze Nationale Vogel, de grutto, in gevaar. De wereldpopulatie van deze vogel ligt voor zestig tot zeventig procent in Nederland en de helft daarvan broedt in Noord-Holland. Wij hebben deze vogel gekozen, maar als het zo doorgaat kunnen we ze niet eens laten zien aan onze kinderen.” Volgens hem gaat het ook erg slecht met de kieviet en scholekster, wat voor onze generatie bekende vogels zijn. “Maar niet als we zo doorgaan, want dan zal de nieuwe Rode Lijst van boerenlandvogels minstens met tien procent dalen. Ik wil daarom boeren overhalen om minder te maaien ter bescherming van nesten en hen daarna de tijd geven om te broeden en te groeien”, aldus Overweg.
Vergroot
De grutto. Beeld: Jan Butter
