Het is het perfecte dagje uit in de herfst: cultuur snuiven in een museum, terwijl buiten de regen op de ramen tikt. En wie beter om je nog even terug te brengen in de zomerse sferen dan onze parel van eigen bodem, Vincent van Gogh? Helaas is de meest vanzelfsprekende plek om eén van zijn werken te bekijken, het Van Gogh Museum, vaak dagen en soms zelfs weken vantevoren volgeboekt. Daarom onderzocht ik waar je in Nederland zoal terecht kunt om een Van Gogh te bekijken, en hoe de verdeling van zijn werken er uit ziet in 2024.
De man achter het werk
In de tijd dat hij leefde, kreeg Van Gogh weinig tot geen erkenning voor zijn unieke schilder- en tekenwerken. Vanaf zijn 27e levensjaar creëerde hij zo’n 900 schilderijen en nog eens 1100 schetsen op papier. Daarnaast zijn er circa 900 brieven, voornamelijk correspondentie tussen Vincent en zijn broer Theo, die door Vincents schoonzus Johanna van Gogh-Bonger zijn verzameld en zo bewaard zijn gebleven. Pas in de laatste twee jaar van zijn leven had het werk van Vincent de massa’s bereikt, en een aantal van zijn werken werden tentoongesteld in onder andere Parijs en Brussel. Na zijn dood in de zomer van 1890, wilde Vincents broer Theo niets liever dan het voortzetten van de erkenning van Vincents levenswerk. Tragischerwijs overleed ook Theo zes maanden later. Weduwe Johanna nam de nobele taak van Theo over en middels het uitlenen en verkopen van Vincents werken zorgde zij zo voor de lang geanticipeerde wereldwijde erkenning en liefde voor zijn werk.
Vandaag de dag zijn de werken van Van Gogh in veel hoeken van de wereld te zien: Londen, New York, Parijs, maar ook op Hollandse bodem zijn talloze Van Gogh werken te zien. ‘Het is beter als kunstwerken op verschillende locaties te zien zijn’, vertelt Mark Winter, een kunstauthenticatie expert bij Van Gogh Experts. Winter heeft al 23 jaar ervaring onder de riem in de authenticatie van brieven, schetsen, prenten en schilderijen van Van Gogh. Vanzelfsprekend dus dat Van Gogh voor Winter een grote kunstwaarde heeft, maar het is niet exclusief Van Gogh die hem als kunstkenner bezighoudt. ‘Er zijn veel kunstenaars, prachtige oudheden en exquisiete decoratieve kunstwerken op deze wereld, dus het hoeft niet per definitie altijd een bekende schilder als Van Gogh te zijn waar je naar kijkt’, stelt Winter. ‘Als je in je leven geen Van Gogh werk in het echt ziet mis je natuurlijk een beetje de ervaring hiervan, maar er zijn wel meer dingen waarvan je echt een ervaring misloopt als je ze niet ziet.’
De toegevoegde waarde
Winter maakt hier een goed punt. Maar voor de alledaagse mens, die misschien niet elke dag te maken krijgt met Van Goghs kunst in den lijve, is het de ervaring van het waarnemen een belangrijke verrijking. Gelukkig hebben de meeste musea in Nederland een rijkelijk ruim depot tot hun beschikking en kan je in musea zoals het Rijksmuseum en het Centraal Museum verschillende grootheden in alle glorie van hun penceelstreken waarnemen. Je hoeft dus zeker niet persé naar het Van Gogh museum om zijn werk te zien. Sterker nog: op dit moment zijn er in het Kröller-Müller Museum meér werken van Van Gogh te zien. Waar kan je in Nederland verder nog binnenwandelen om een van Gogh werk te zien?
Om die vraag te beantwoorden heb ik een data-onderzoek gedaan naar de verdeling van Van Gogh werken over Nederlandse musea. De resultaten daarvan heb ik verwerkt in de onderstaande, interactieve datavisualisatie (visualisatie 1). Aanvullend op deze interactieve visualisatie heb ik een heldere weergave van de gemeten data in de vorm van cirkeldiagrammen toegevoegd, zie hiervoor visualisatie 2.
Klik op de plaatjes voor meer informatie
Verantwoording data en methode
Om een zo compleet mogelijk plaatje te krijgen, heb ik over de volgende waarden gemeten: het totaal aantal huidig tentoongestelde Van Gogh werken per museum; waarvan schilderijen, waarvan schetsen; en de locatie waar deze te zien zijn. Ook heb ik per museum genoteerd of deze toegankelijk is met een museumjaarkaart. Deze gegevens heb ik geturfd in Excel en vervolgens verwerkt in Flourish. De gevonden waarden zijn allemaal terug te vinden in visualisatie 1.
Doordat ik alleen de huidige collecties en tentoonstellingen heb aangehaald in dit onderzoek, is de informatie zo actueel mogelijk. In de tweede visualisatie worden de bevonden cijfers in eén opslag duidelijk en kan men zien wat er te verwachten valt op gebied van Van Gogh in het museum naar keuze. Veel musea hebben meer werken in hun depot dan dat ze hebben tentoongesteld, en rouleren deze met enige regelmaat. Ook heeft elke stad in visualisatie 1 haar eigen kleurmarkering, zodat je makkelijk per stad kunt kijken hoeveel Van Gogh werken hier te zien zijn.
Het Kröller-Müller in Otterloo steekt er met 287 werken met kop en schouders bovenuit, maar er is werkelijk voor ieder wat wils. Ook de kleinere musea zoals Museum de Fundatie in Zwolle en Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam hebben een mooie collectie tot hun beschikking. Komt dat zien!
