Ouderen wonen steeds langer thuis, maar dat brengt risico’s met zich mee. Jaarlijks belanden tienduizenden 65-plussers op de spoedeisende hulp na een val. Volgens VeiligheidNL neemt het aantal valongevallen onder ouderen de laatste jaren toe. Recente cijfers laten zien dat valpartijen vaak in de directe leefomgeving plaatsvinden. Een vraagstuk, omdat het aantal ouderen in Nederland de komende tijd zal toenemen.
“Zulke valpartijen kunnen grote gevolgen hebben. Zowel fysiek, maar ook mentaal”, vertelt Charissa, fysiotherapeut in Diemen. In haar praktijk heeft ze de afgelopen jaren een stijging van het aantal aanmeldingen onder 65-plussers gezien. “Waarom vallen mensen vaker vallen? Dat kan verschillende oorzaken hebben. Het kan juist voortkomen vanuit de angst om te vallen. Mensen gaan dan krampachtig bewegen, waardoor ze toch tegen de vlakte gaan.”
De ontwikkelingen van de laatste jaren wijzen op één patroon: het risico op vallen zit verstopt in het gewone doen en laten. Een gemiste drempel, schoenen die in de weg liggen of een loszittende stoeptegel. Elke 4 minuten belandt een 65-plusser door een valpartij op de eerste hulp. Naast het persoonlijke leed, treft dit ook de zorgkosten. Zo schoten de directe medische zorgkosten van valongevallen in 2020 al voorbij de 1 miljard euro.
Wie vallen het meest?
Valongevallen zijn dus niet alleen het probleem van de ‘oudere’ zelf. Het in kaart brengen van wie er het meeste valt en waarom is ook voor de samenleving van belang. Uit de ‘Gezondheidsmonitor Volwassenen en ouderen blijkt dat alleenwonende 65-plussers vaker vallen dan leeftijdsgenoten die samenwonen. Niet alleen komt een eerste val vaker voor; ook herhaalde valpartijen liggen op de loer bij alleenstaanden.
Balans en bewustwording
“Ook daar helpen wij als fysiotherapeut mensen mee”, vertelt Charissa. “We oefenen met mensen hoe zij zich moeten bewegen als ze vallen, zodat ze, in het uiterste geval, ook snel hulp kunnen inschakelen.” Dit oefenen gebeurt op verschillende manieren. “Krachttraining is heel belangrijk in dit soort gevallen. Daarnaast doen we met oudere mensen ook aan balanstraining. Hoe sta je stevig en in balans met jezelf?”
In sommige gevallen zijn ouderen, omdat ze zo bang zijn geworden om te bewegen na een val, niet bereid om naar de praktijk toe te komen. Charissa komt dan thuis bij deze mensen langs. “Als fysiotherapeut is het belangrijk om er ook voor dat mentale stukje te zijn. Daarom gaan wij ook vaak eerst goed in gesprek.” Het helpt haar om de personen die ze voor zich heeft beter te begrijpen. “Het helpt om concreet te vragen waar ze bang voor zijn. Zeker bij oudere mensen die al een keer zijn gevallen, is het belangrijk om rustig te beginnen. En niet te vergeten: kleine overwinningen vieren. Dat is natuurlijk een van de leuke aspecten aan dit werk.
Dé gouden tip om niet te vallen? Die heeft ze niet direct klaar liggen. Een ongelukje ligt natuurlijk in een klein hoekje. Naast de voor de hand liggende tips, zoals het dragen van goede schoenen, wilt ze wel iets meegeven: “Wees je bewust van het valrisico.” Charissa heeft regelmatig mensen in haar praktijk zien langskomen die te overmoedig zijn geweest. “Dan vonden ze een hulpmiddel, zoals een wandelstok, echt niet nodig. En toch is het misgegaan. Het is een kwestie van het vinden van een balans; wees niet té bang, maar ook niet te overmoedig.”
Dataverantwoording
Voor de visualisaties in dit artikel is gebruikgemaakt van gegevens die gepubliceerd zijn door VeiligheidNL en het RIVM. De infographic: ‘Valongevallen 65+’ (2022 en 2024) laat zien hoe vaak ouderen vallen en in welke leefomgeving. De gezondheidsmonitor volwassenen en ouders van het RIVM toont de relatie tussen valrisico en woonsituatie aan.
Door deze datasets te combineren ontstaat een vollediger beeld van de omstandigheden waarin ouderen vallen. Ook geeft dit inzicht in verschillende doelgroepen en waar het risico het grootst is. Deze inzichten helpen in het begrijpen van hoe zelfstandig wonen en fysieke kwetsbaarheid samen gaan.
Dataset en bronnen (met link):
