UTRECHT- Een initiatief wat landelijk al tien jaar aan de gang is en nu sinds één jaar ook in Utrecht: de bibliotheek op school. De bibliotheek Utrecht werkt nu al samen met zestien basisscholen waaronder basisschool De Kaleidoskoop in Kanaleneiland. De basisschool wil met behulp van de bibliotheek ervoor zorgen dat het leesplezier omhooggaat en de leesbevordering verbeteren om zo van de kinderen lezers te maken.
Onderzoeker Frank Huysmans kreeg in 2013 de opdracht van Stichting Lezen en het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken om meer grip te krijgen op de veranderingen van lezen van kinderen tussen 7 en 15 jaar. Uit dit onderzoek bleek dat het leesplezier van kinderen daalt op het moment dat zij beginnen met lezen, dit is al in groep drie. Door de jaren heen verandert de focus van ‘leren om te lezen’ naar ‘lezen om te leren’. Als kinderen verplicht worden bepaalde boeken te lezen kan het zo zijn dat ze een negatieve leeservaring op doen wat er weer toe leidt dat ze minder plezier krijgen in lezen, zo minder gaan lezen en zo over een te geringe leesvaardigheid gaan beschikken. Uit een veel recenter onderzoek van Stichting lezen, in 2021, blijkt dat te weinig lezen op basisschoolleeftijd ervoor zorgt dat niet alleen de Cito-scores dalen, maar ook het ontwikkelen op sociaal-emotioneel gebied.
De rol van bibliotheek Utrecht
Iets wat de bibliotheek van Utrecht maar al te graag wil is het lezen bevorderen en hierbij ook de leerkrachten ondersteunen. Na de coronacrisis hebben scholen een extra potje gekregen van de overheid om zo de opgelopen achterstanden weg te werken. De bibliotheek zag dit als mooie kans om ook de ‘bibliotheek op school’ te introduceren op basisscholen in Utrecht. ‘Sinds de komst van de bibliotheek op school hebben kinderen meer leesplezier, wordt er meer voorgelezen, meer gesproken over boeken en leerkrachten hebben veel meer kennis van boeken’, vertelt Astrid van der Spoel, projectleider binnen de bibliotheek Utrecht. Elke school wordt gekoppeld aan een leesconsulent. Diegene kan meedenken over welke boeken bij een bepaald thema passen en kijken naar boeken die aansluiten bij wat de kinderen nu interessant vinden. ‘Zo blijven ze doorlezen’, aldus Astrid.
Leerkrachten krijgen ook de mogelijkheid om een openboek cursus te volgen die vanuit bibliotheek Utrecht wordt gerealiseerd. Leerkrachten kunnen zich zo opleiden tot leescoördinatoren. Zo heeft basisschool De Kaleidoskoop twee leescoördinatoren: Rigoberta Mejia Sian en Marianne Eissen. ‘We worden getraind, krijgen allerlei kennis mee en worden heel erg gemotiveerd’, zegt Marianne. Om de zoveel tijd komen alle leescoördinatoren van de basisscholen in Utrecht bijeen om te spreken over de ontwikkelingen, maar ook om elkaar weer te inspireren en te stimuleren. ‘Professionaliseren en elkaar ondersteunen is zo belangrijk’, vertelt Marianne. Al deze kennis wordt ook weer teruggekoppeld aan het hele team. Zo weten de leerkrachten ook hoe ze in hun les kunnen omgaan met lezen. ‘Ons team is heel erg enthousiast en wij geloven er echt in dat we er alles aan doen om het leesplezier en leesbevordering zo ver mogelijk te laten ontwikkelen’, aldus Rigoberta.
Veel meer dan alleen een bibliotheek
Rigoberta en Marianne hebben de bibliotheek zo ingericht dat het voor de kinderen voelt als een cadeautje om daar te zijn. 
De kinderen hebben zelf veel inspraak gekregen en nog steeds mogen ze meebepalen over de boeken die ze missen in de bibliotheek. Zo mogen ze ook laten weten wat ze van de boeken vinden.
‘Het is niet alleen een bibliotheek voor kinderen, maar ook van de kinderen’, vertelt Marianne. Aan de muur hangt een boekentip waar de leerlingen een soort recensie kunnen achterlaten voor andere klasgenoten en ze kunnen briefjes erin doen over wat voor boeken ze nog missen. ‘Dit werkt erg motiverend’, beweert Rigoberta. Vanaf jongs af aan maken de kinderen al kennis met boeken. Zo niet met prenten, dan wel met strips en hoe ouder, hoe meer tekst.
‘Het gaat vooral om leessmaak ontwikkelen’, zegt Marianne. ‘“Je moet lezen”, werkt niet’, vult Rigoberta aan. In de ruimte staan de boeken frontaal gepresenteerd zodat de leerlingen er bewust van zijn welke onderwerpen er zijn. ‘Lezen maakt je leuker. Je ontwikkelt sociaaleconomische vaardigheden en je woordenschat wordt verbreed. Je hebt hier zoveel aan later’, vertelt Astrid. Er wordt gekeken naar hoe lezen niet een apart vak kan zijn, maar hoe het overal kan worden toegepast. Als het bij de les aardrijkskunde over vulkanen gaat wordt er ook een voorleesboek over vulkanen gebruikt zodat de leerlingen worden getriggerd om er zelf over te gaan lezen. ‘Kinderen kunnen in aanmerking komen met onderwerpen waar ze nog nooit over gehoord hebben. Eerst hadden we niet genoeg boeken, maar nu hebben we goede boeken, genoeg boeken en ook de kennis over alle boeken’, vertelt Rigoberta. De bibliotheek is nu goed vier weken in werking op de school, maar er worden nu al effecten gezien. ‘Kinderen die eerst lezen stom vonden en nooit zin hadden om te lezen komen nu zelf om inspiratie vragen met wat ze kunnen lezen’, zegt Rigoberta.
Naast de huiselijke sfeer door de bank in de bibliotheek is er ook een werkplek gemaakt. ‘Door de werkplek kunnen we ook een lesje geven in de bibliotheek of als er leerlingen zijn die aan een werkstuk moeten kunnen ze hier komen zitten en hebben ze allerlei boeken die ze kunnen gebruiken ter informatie’, vertelt Marianne.
De school gaat naast de vele initiatieven in de bibliotheek ook een speciaal naschools programma aanbieden: Ugo. Dit houdt in dat er kinderen zijn die wat beter zijn in rekenen, maar minder in taal extra hulp zullen gaan krijgen om dit meer in balans te brengen. ‘Wij gaan deze disbalans meer in balans proberen te krijgen met een speciaal lesprogramma waarbij leerlingen van groep zes tot en met acht na school in de bibliotheek worden uitgedaagd op elke mogelijk gebied van lezen’, vertelt Marianne. Met het verbeteren van taal willen ze ervoor zorgen dat kinderen zo met een hoger niveau van de basisschool afgaan. ‘Leesplezier staat bij ons centraal en we willen er alles aan doen om de kinderen dat te laten ervaren’, sluit Rigoberta af.
