AMERSFOORT- In de week van het onderwijs vertelt Peter Hartkamp, medeoprichter van de Sudbury School Amersfoort, openhartig over de cultuur op zijn school. De manier van leren op deze school is uniek, want de studenten hebben volledig de regie en mogen zelf de invulling van hun dag bepalen. Vanaf de start van de rondleiding door de Sudbury School Amersfoort, worden de kernwaarden weerspiegeld. De rondleiding wordt namelijk gegeven door een vierjarige “student.” Vol enthousiasme laat de student alle ruimtes van de school zien. ‘Wij behandelen kinderen als volwaardige mensen’, aldus Peter Hartkamp. Het Sudbury educatiemodel heeft in het verleden met regelmaat tot controverse geleid. Zo heeft de Onderwijsinspectie in 2009 geconcludeerd dat dit schoolmodel leerlingen onvoldoende voorbereid op het hoger onderwijs.

Wanneer moet de eigen regie van het kind wijken voor het zeggenschap van een volwassene? ‘De grens ligt bij overduidelijk gevaarlijke dingen, zoals geweld. Als een kind met een blok hout een ander kind slaat, dan grijpen wij onmiddellijk in. Dat zou ik echter bij twee volwassenen ook doen. In andere zaken, zoals het zelfstandig betreden van het verkeer, delen wij certificaten uit waaruit blijkt dat iemand veilig kan deelnemen aan het verkeer. Voor ons is competentie belangrijker dan leeftijd. Als een student vier jaar oud is, maar kan aantonen goed te kunnen participeren aan het verkeer, krijgt deze student ook een certificaat.’ 

Op de school is een soort eigen juridisch apparaat aanwezig, waarom wordt daar enkel gekeken naar de handeling en niet naar de omstandigheden van het geval? ‘Hierin wordt wel gekeken naar de ernst van het geval, iemand van de trap af duwen is ernstiger dan alleen een duwtje geven. Alleen in bijzondere gevallen kijken wij naar de zorg voor studenten. Een voorbeeld is iemand die zich langdurig vreemd gedraagt. Dan komen alle stafleden bijeen en gaan we het probleem van alle kanten bekijken; is het niks of moet er gehandeld worden? Mogelijke oplossingen zijn het inschakelen van externe expertise of praten met ouders. Wij kunnen veel vrijheid geven aan studenten, doordat wij duidelijke regels hebben welke gehandhaafd door ons juridische comité. Hier worden feiten bekeken en geen emoties. Studenten worden aangesproken op gedrag, want dat is aanpasbaar.’ 

Welke handvatten biedt de school zelf om het gedrag van een student die zich vreemd gedraagt te veranderen? ‘In feite geen, tenzij de student hier zelf om vraagt. Wij als school stellen een duidelijke grens en de student moet bepalen hoe daarmee om te gaan. Als je je gedrag niet aanpast naar onze kaders, kun je niet functioneren op deze school.’ 

Begrijp ik dan goed dat de school zelf geen helpende hand aanbiedt aan een student totdat de student daarnaar vraagt? ‘De helpende hand is er altijd. Voorzichtigheid is echter geboden, wij willen immers dat ze zelf verantwoordelijk zijn, dan moeten we geen verantwoordelijkheid gaan overnemen. Zolang mensen de verantwoordelijkheid buiten zichzelf kunnen leggen, vind er namelijk geen gedragsverandering plaats.’ 

De Sudbury school is de enige school in Amersfoort die het mobielverbod van 2024 niet handhaaft, waarom is dat zo? ‘Indien iets verboden is, zijn mensen juist geneigd datgene te doen. Zo bezien werkt verbieden vaak contraproductief. Wat wij belangrijk vinden, is dat mensen leren hun eigen grenzen te stellen. Dat kan onzes inziens alleen bereikt worden door te doen. Een voorbeeld is slapen. Hoe laat moet het kind naar bed? In veel gezinnen wordt de bedtijd bepaald middels leeftijd. Vaak stuit dit op weerstand bij het kind. Als ouders dat compleet loslaten, valt op dat kinderen zelf gaan inzien hoeveel slaap zij uiteindelijk nodig hebben. Ik geloof dat dat met schermtijd precies hetzelfde is, want een kind is capabel om dit zelf te reguleren. Als je kijkt hoeveel uur volwassenen per dag achter hun scherm zitten, dan is dat vaak nog veel meer. Kinderen zijn zich aan het voorbereiden op hun toekomstige leven. Degene met het beste zicht op het functioneren van een vierjarig kind, is het kind zelf.’ 

In hoeverre kan iemand van vier jaar oud, dit soort besluiten maken? Daarbij in acht nemend dat de hersenen nog niet zijn volgroeid en zij de consequenties van het eigen gedrag nog niet overzien. ‘Mensen van vier jaar oud kunnen dat absoluut. Als je mensen complete vrijheid geeft en geen druk oplegt of dingen verbiedt, dan komen zij zelf tot inzichten. Een moeder van een van de studenten vertelde mij laatst, dat haar dochter van vier toegang heeft tot een tablet en daar speelden wat worstelingen. Zij wilde de Sudbury visie thuis doorvoeren en de verantwoordelijkheid niet overnemen. Desalniettemin wilde zij niet dat haar dochter te lang met die tablet zou spelen. Uiteindelijk heeft die moeder de schermtijd van haar dochter compleet losgelaten. De eerste paar weken veranderde niets, tot haar dochter ‘s nachts niet kon slapen, omdat ze zo lang op de tablet had gespeeld. Op dat moment hebben zij samen een gesprek gehad over overprikkeling en de rol van een tablet daarbij. Haar dochter besloot zelf om voortaan de tablet slechts een korte tijd te gebruiken.’