AMERSFOORT- Vanaf de start van de rondleiding van Sudbury School Amersfoort, worden de kernwaarden weerspiegeld. De rondleiding wordt namelijk gegeven door een vierjarige student. Vol enthousiasme laat de student alle ruimtes van de school zien. De manier van leren op deze school is authentiek, want de student heeft volledig de regie en mag zelf de invulling van de dag bepalen.  

‘Wij behandelen kinderen als volwaardige mensen’, aldus Peter Hartkamp, medeoprichter van de school. Het Sudbury educatiemodel heeft in het verleden vaak tot controverse geleid. Vaak met kritieken als: ‘Moeten studenten niet “gewoon” leren rekenen en spellen?’ Hartkamp vertelt wat volgens hem de essentie is van onderwijs.  

Wanneer moet de filosofie van de school, die de regie bij het kind laat, wijken voor het zeggenschap van een volwassene?  ‘De grens ligt bij overduidelijk gevaarlijke dingen, zoals geweld. Als een kind met een blok hout een ander kind slaat, dan grijpen wij onmiddellijk in. Dat zou ik echter bij twee volwassenen ook doen. In andere zaken, zoals het zelfstandig betreden van het verkeer, delen wij certificaten uit waaruit blijkt dat iemand veilig kan deelnemen aan het verkeer. Voor ons is competentie belangrijker dan leeftijd. Als een student vier jaar oud is, maar kan aantonen goed te kunnen participeren aan het verkeer, krijgt deze student ook een certificaat.’ 

Op de school is een soort eigen juridisch apparaat aanwezig, waarom wordt daar enkel gekeken naar de handeling en niet naar de omstandigheden van het geval ‘Hierin wordt wel gekeken naar de ernst van het geval, iemand van de trap af duwen is ernstiger dan alleen een duwtje geven. Alleen in bijzondere gevallen kijken wij naar de zorg voor studenten. Een voorbeeld is iemand die zich langdurig vreemd gedraagt. Dan komen alle stafleden bijeen en gaan we het probleem van alle kanten bekijken; is het niks of moet er gehandeld worden? Mogelijke oplossingen zijn het inschakelen van externe expertise of praten met ouders. Wij kunnen veel vrijheid geven aan studenten, doordat wij duidelijke regels hebben welke gehandhaafd door ons juridische comité. Hier worden feiten bekeken en geen emoties. Studenten worden aangesproken op gedrag, want dat is aanpasbaar.’ 

Welke handvaten biedt de school zelf om het gedrag van een student die zich vreemd gedraagt te veranderen? ‘In feite geen, tenzij de student hier zelf om vraagt. Wij als school stellen een duidelijke grens en de student moet bepalen hoe daarmee om te gaan. Als je je gedrag niet aanpast naar onze kaders, kun je niet functioneren op deze school.’ 

Begrijp ik dan goed dat de school zelf geen helpende hand aanbiedt aan een student totdat de student daarnaar vraagt? ‘De helpende hand is er altijd. Voorzichtigheid is echter geboden, wij willen immers dat ze zelf verantwoordelijk zijn, dan moeten we geen verantwoordelijkheid gaan overnemen. Zolang mensen de verantwoordelijkheid buiten zichzelf kunnen leggen, vind er namelijk geen gedragsverandering plaats.’ 

De Sudbury school is de enige school in Amersfoort die het mobielverbod van 2024 niet handhaaft, waarom is dat zo? ‘Indien iets verboden is, zijn mensen juist geneigd datgene te doen. Zo bezien werkt verbieden vaak contraproductief. Wat wij belangrijk vinden, is dat mensen leren hun eigen grenzen te stellen. Dat kan onzes inziens alleen bereikt worden door te doen. Een voorbeeld is slapen. Hoe laat moet het kind naar bed? In veel gezinnen wordt de bedtijd bepaald middels leeftijd. Vaak stuit dit op weerstand bij het kind. Als ouders dat compleet loslaten, valt op dat kinderen zelf gaan inzien hoeveel slaap zij uiteindelijk nodig hebben. Ik geloof dat dat met schermtijd precies hetzelfde is, want een kind is capabel om dit zelf te reguleren. Als je kijkt hoeveel uur volwassenen per dag achter hun scherm zitten, dan is dat vaak nog veel meer. Kinderen zijn zich aan het voorbereiden op hun toekomstige leven. Degene met het beste zicht op het functioneren van een vierjarig kind, is het kind zelf.’ 

Tot hoeverre kan iemand van vier jaar oud, waarvan de hersenen nog niet zijn volgroeid en die de consequenties van het eigen gedrag nog niet kan overzien, dit soort besluiten maken? ‘Mensen van vier jaar oud kunnen dat absoluut. Als je mensen complete vrijheid geeft en geen druk oplegt of dingen verbiedt, dan komen zij zelf tot inzichten. Een moeder van een van de studenten vertelde mij laatst, dat haar dochter van vier toegang heeft tot een tablet en daar speelden wat worstelingen. Zij wilde de Sudbury visie thuis doorvoeren en de verantwoordelijkheid niet overnemen. Desalniettemin wilde zij niet dat haar dochter te lang met die tablet zou spelen. Uiteindelijk heeft die moeder de schermtijd van haar dochter compleet losgelaten. De eerste paar weken veranderde niets, tot haar dochter ‘s nachts niet kon slapen, omdat ze zo lang op de tablet had gespeeld. Op dat moment hebben zij samen een gesprek gehad over overprikkeling en de rol van een tablet daarbij. Haar dochter besloot zelf om voortaan de tablet slechts een korte tijd te gebruiken. Dat is het verschil tussen het korte en het lange termijneffect. Op het reguliere onderwijs moeten studenten van alles. Als studenten hier komen, dan is het heerlijk om helemaal niks te doen. Dat is leuk voor een dag, een week of zelfs een jaar. Maar uiteindelijk gaat iemand zich stierlijk vervelen. Uit die verveling rijst de vraag; maar wat wil ik wél? Uiteindelijk komt dan de motivatie om iets anders te doen van binnenuit. Dat is waar onderwijs om draait. Het gaat niet over dat diploma, maar over wat je daarna in je leven wil doen en hoe je dit zelf bereikt. De student hoeft niet alles alleen te doen, maar moet wel zelf de regie hebben.’