In Nederland is het aantal rokers de afgelopen jaren aanzienlijk verminderd. Uit de Gezondheidsenquête 2023, uitgevoerd door het CBS, blijkt dat er in 2023 slechts 19% van de bevolking van 18 jaar en ouder rookt, terwijl dit percentage in 2014 nog 25,7% was. Ook blijkt uit onderzoek dat het aantal rokers per provincie erg kan verschillen. Vooral in Groningen ligt het percentage rokers relatief hoog met 19,3%. Dit wordt opgevolgd door Noord-Holland met een percentage van 18%. Het laagste percentage rokers ligt binnen de provincie Utrecht, met een percentage van 15,1%. Welke mogelijke gevolgen brengt dit met zich mee?
Dat roken ongezond is, weten we allemaal. Het roken van tabak verhoogt de kans op kanker aanzienlijk, en hoe langer iemand rookt, hoe groter het risico. Zo wordt roken wereldwijd herkend als een van de belangrijkste oorzaken van longkanker. Dit verband is ook terug te zien onder de rokers binnen de Nederlandse bevolking. Uit het kankeratlas gemaakt door het Integraal Kankercentrum Nederland is een duidelijk patroon terug te zien. Gemeentes waar de meeste rokers wonen, hebben ook een hoger aantal longkankerdiagnoses in vergelijking met het Nederlandse gemiddelde. Arnhem, wat een relatief hoog rokerspercentage heeft van 20,8%, heeft een longkankerdiagnose die maar liefst 25% boven het Nederlandse gemiddelde ligt. Slechts enkele kilometers verderop in Rozendaal, waar slechts 8,1% rookt, ligt dit percentage juist 8% onder het gemiddelde.
Jaarlijks sterven er 20.000 mensen in Nederland door roken of meeroken, om gezondheidsschade en zorgkosten te verminderen is de Rijksoverheid actief bezig om deze cijfers terug te dringen. Mede door verschillende overheidsmaatregelen is het aantal rokers in Nederland de afgelopen jaren gedaald. Een van deze maatregelen is de verhoging van de prijs van sigaretten. Op 1 april 2024 verhoogde de Rijksoverheid de accijns op tabak, waardoor een pakje sigaretten gemiddeld €11,10 kostten. Naast sigaretten gingen de kosten ook omhoog voor producten zoals sigaren, shag, volumetabak en heatsticks.
De daling van het aantal rokers in Nederland is een positieve ontwikkeling, hoewel er regionale verschillen blijven bestaan. Ook blijft roken een belangrijke oorzaak van ernstige gezondheidsproblemen zoals longkanker, wat de overheid graag wil terugdringen door middel van overheidsmaatregelen. Dit heeft er positief aan bijgedragen, toch blijft het belangrijk om het bewustzijn over de risico’s van roken te vergroten, zodat het percentage rokers in Nederland verder kan dalen en gezondheidsproblemen verminderd kunnen worden.
Verantwoording
Voor het onderzoek hebben we via VZinfo het percentage rokers per GGD-regio en per gemeente in 2022 verzameld. Via de Regioatlas van Overheid.nl hebben we het aantal inwoners per GGD-regio opgezocht en met behulp van AlleCijfers.nl het inwoneraantal per provincie. Verder hebben we gebruik gemaakt van de data uit de kankeratlas van het Integraal Kankercentrum Nederland.
We hebben met de rokerspercentages en de inwoneraantallen van de verschillende GGD-regio’s berekend hoeveel rokers er wonen in deze regio’s. Daarna hebben we het aantal rokende inwoners van de GGD-regio’s die onder dezelfde provincie vallen opgeteld. Vervolgens hebben we alle rokende inwoners per provincie als percentage van het totale inwoneraantal van die provincie berekend. Deze hebben we verwerkt in de kleur van de kaart. Hiernaast hebben we ook onderzocht welke gemeente per provincie percentueel de meeste en minste rokers hebben. Dat hebben we bepaald door de lijst met alle gemeentes in Nederland onder te verdelen in de verschillende provincies en vervolgens de gemeente met het hoogste en laagste percentage per provincie te pakken. Deze worden op de kaart met een punt op de locatie van de gemeente aangegeven.
Om de correlatie tussen roken en het aantal longkankerdiagnoses aan te tonen, hebben we gebruikgemaakt van de kankeratlas van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Hierbij hebben we specifiek gefilterd op longkankerdiagnoses. Op de kaart is een overzicht te zien van alle plaatsen in Nederland, samen met het aantal nieuwe diagnoses per jaar en hoe dit zich verhoudt tot het Nederlandse gemiddelde. Per provincie hebben we de gemeentes met de meeste en minste rokers erbij gepakt en deze gegevens naast de data uit de kankeratlas gelegd en vergeleken.
We plaatsen een paar kanttekeningen bij ons onderzoek. We hebben niet onderzocht of de GGD-regio’s die in een provincie liggen ook alleen bestaan uit gemeentes van díe provincie. Wellicht dat er een gemeente die aan de rand van de provincie ligt, betrokken is bij de GGD-regio van de provincie ernaast. Verder is de Regioatlas die we hebben gebruikt om het inwoneraantal per GGD-regio te bepalen sinds 1 oktober (tijdelijk) niet meer beschikbaar. Als laatste hebben we in dit onderzoek geen rekening gehouden met andere factoren die mogelijk van invloed zijn op het verband tussen aantal rokers en het aantal longkankerdiagnoses. Daarom kunnen we niet met volledige zekerheid stellen dat roken de belangrijkste oorzaak is van het hogere aantal longkankerdiagnoses, maar kunnen we alleen concluderen dat het eraan kan bijdragen.
Geschreven door Fadil Hameem, Ying-Zi Pan, Suzanne Meijer.
