Utrecht is een dynamische stad, volop in ontwikkeling. Nieuwe bouwprojecten veranderen niet alleen het stadsbeeld, maar roepen ook vragen op over de impact op onze luchtkwaliteit. Een belangrijk onderwerp is fijnstof: microscopisch kleine deeltjes die schadelijk kunnen zijn voor zowel mens als natuur. Waar komt dit fijnstof eigenlijk vandaan? Hoeveel produceren bouwplaatsen zoals het nieuwe High Five-studentencomplex op het Science Park? En, misschien nog wel belangrijker, wat merken we hiervan?
Wat is fijnstof en waar komt het vandaan?
Fijnstof is een verzameling van kleine deeltjes die in de lucht zweven. De natuurlijke bronnen van fijnstof zijn onder andere zeezout en woestijnzand, maar de grootste bijdrage komt van menselijke activiteiten. Verkeer en industrie zijn bekende bronnen, maar fijnstof komt ook vrij bij kleinere, alledaagse processen zoals slijtage van banden of het zagen van hout. In dit artikel richten we ons op fijnstof van het type PM2,5: deeltjes met een diameter van slechts 2,5 micrometer, kleiner dan de dikte van een mensenhaar! De bouwindustrie draagt fors bij aan de productie van deze minuscule deeltjes. Maar hoe groot is de uitstoot precies? En wat betekent dat voor ons?
Gevolgen van Fijnstof voor Gezondheid en Milieu
In hoge concentraties kan fijnstof ernstige gevolgen hebben voor zowel mens als natuur. De kleine deeltjes kunnen diep in onze longen doordringen en zelfs in de bloedbaan terechtkomen, wat kan leiden tot luchtwegproblemen, hart- en vaatziekten en longkwalen. Ouderen en kinderen lopen daarbij een groter risico, zelfs bij kleine hoeveelheden. Fijnstof kan ook ecosystemen beïnvloeden, door water en bodem te vervuilen. Gelukkig zijn bouwprojecten zoals High Five op het Utrecht Science Park zodanig ontworpen en gereguleerd dat de hoeveelheid fijnstof tot een minimum wordt beperkt.
Ook zijn de verschillende lagen in een webmap te bekijken. Via deze link ( https://arcg.is/1r0yLO2 ) is de kaart ook interactief te zien, kan er in- en uitgezoomd worden, is er voor elk punt data te zien en kunnen de lagen over elkaar heen gelegd worden.
Fijnstofuitstoot rondom het Science Park
Om de daadwerkelijke impact van bouwplaatsen op de luchtkwaliteit te meten, hebben we gebruik gemaakt van data afkomstig van de “snuffelfiets” in de buurt van het Utrecht Science Park. De snuffelfiets is een fiets met een sensor die de concentratie fijnstof meet en registreert, ideaal om fijnstofniveaus in een specifieke omgeving zoals het bouwproject High Five te monitoren. Sinds de start van het project in 2023 zijn de concentraties in de directe omgeving verrassend genoeg stabiel gebleven, zelfs met de toegenomen bouwactiviteiten. Dit lijkt erop te wijzen dat de bouwplaats zelf geen aanzienlijke toename in fijnstofuitstoot veroorzaakt, en dat de luchtkwaliteit rondom het Science Park voorlopig geen reden tot zorg is.
–
Conclusie
Uit deze gegevens blijkt dat de fijnstofconcentraties in april gedurende de drie jaren gedaald zijn, wat kan wijzen op verbeterde luchtkwaliteit of andere positieve ontwikkelingen in de omgeving. De hogere fijnstofniveaus in mei 2023 en 2024 kunnen deels worden verklaard door factoren zoals weersomstandigheden, verkeer of andere seizoensgebonden invloeden, en niet per se door de bouwactiviteiten zelf. De stijging in mei is relatief klein en we kunnen niet direct concluderen dat de bouw zelf verantwoordelijk is voor de verhoging van fijnstof in de lucht. Desondanks blijven de fijnstofconcentraties binnen de grenzen van wat als veilig wordt beschouwd, wat betekent dat de impact van het High Five project op de luchtkwaliteit voorlopig geen ernstige zorgen oplevert.
Data verantwoording: De fijnstofdata die we hebben geanalyseerd, zijn afkomstig van de snuffelfietsmetingen in de buurt van het High Five-project. We hebben onder andere de data van de maanden april en mei (buiten het stook en barbecue seizoen) van de jaren 2022, 2023 en 2024 vergeleken, om te kijken naar trends in de luchtkwaliteit rondom de bouwplaats. De bouw begon in 2023. Er is dus te zien hoeveel fijnstof er voor de bouw en tijdens de bouw is . Bij het verwerken van de data hebben we de normen van de EU en de WHO gehanteerd om te bepalen of de gemeten concentraties binnen de veilige grenzen vallen. De keuzes die we maakten in het analyseren van de data zijn gebaseerd op de beschikbare meetpunten in de regio en de relevantie van het tijdsbestek voor het huidige bouwproject.
We zijn uitgegaan van zowel de EU- als WHO-grenswaarden voor luchtkwaliteit. Op dit moment ligt de EU-norm voor fijnstof (PM2,5) op 25 µg/m³, met als doelstelling om deze in 2030 te verlagen naar 10 µg/m³, schrijft het Compendium voor de Leefomgeving. De WHO adviseert echter een nog lagere waarde van 5 µg/m³, een streven dat in onze datavisualisaties wordt weergegeven. Gele punten in de kaart voldoen aan de WHO-advieswaarden, terwijl oranje punten voldoen aan de huidige EU-grenswaarden.
