In 2030 wil Nederland dat de helft van alle scholen restafvalvrij is, een belangrijke stap richting een duurzamere toekomst. Sinds 2023 zijn scholen daarom verplicht om aandacht te besteden aan de thema’s afval, grondstoffen en circulaire economie, schrijft Chantal Massoeur.

Afval scheiden speelt een steeds grotere rol in onze samenleving. Het draagt niet alleen bij aan een schoner milieu, maar zorgt ook voor energiebesparing, vermindering van de opwarming van de aarde en het hergebruiken van waardevolle grondstoffen. Omdat kinderen de toekomst zijn, is het volgens De Afvalbak (2024) belangrijk dat zij al op jonge leeftijd leren hoe ze bewust met afval en grondstoffen kunnen omgaan. 

Dat afvalscheiding in Nederland steeds belangrijker wordt, blijkt ook uit cijfers van Milieu Centraal. Iedere inwoner produceert jaarlijks zo’n 460 kilo afval, waarvan ongeveer 60 procent gescheiden wordt ingezameld. Vooral papier en glas vinden hun weg naar de juiste bak, terwijl ook gft en plastic verpakkingen steeds beter worden gescheiden. 

Thuis gaat dit inmiddels redelijk goed. In de afgelopen acht jaar steeg de afvalscheiding daar van 50 naar 60 procent. Buiten de deur is het beeld minder positief. Onderzoek van Ipsos, aangehaald door RecyclePro (2023), laat zien dat bijna de helft van de Nederlanders vindt dat ze thuis beter scheiden dan op hun werk. Ook in scholen, sportclubs en bioscopen blijft afvalscheiding vaak achter. 

Observatie van studenten: een derde verkeerd weggegooid

Wij hebben studenten in hun dagelijkse omgeving geobserveerd, we willen achterhalen of hun positieve houding en gewoontes van thuis ook terug te zien zijn in hun gedrag op school. We hebben in totaal 218 afvalitems van studenten geobserveerd. De visualisatie laat zien hoeveel daarvan correct zijn weggegooid en hoeveel in de verkeerde bak terechtkwamen.

Plastic blijft een struikelblok bij afvalscheiding
Observatie van 4 verschillende afvalbakken op de HU

Van de 218 items werden er 128 juist gescheiden, terwijl 79 verkeerd zijn ingedeeld. Dat betekent dat meer dan een derde van het afval alsnog verkeerd wordt weggegooid.

Volgens Milieu Centraal is afval scheiden nog altijd noodzakelijk voor het milieu. De materialen kunnen worden gerecycled, waardoor nieuwe grondstoffen en energie bespaard blijven. Afval wordt zo een waardevolle grondstof. Toch kan het beter. Het gaat daarbij niet alleen om de hoeveelheid, maar ook om de kwaliteit. Vooral bij textiel, gft en pmd wordt nog veel afval gevonden dat er niet in thuishoort. Als gescheiden afvalstromen te vervuild zijn, leidt dit er uiteindelijk toe dat ze alsnog verbrand moeten worden in plaats van hergebruikt.

Enquête laat verschil zien tussen thuis en school

Om te begrijpen waarom studenten hun afval soms wel en soms niet goed scheiden, hebben we aanvullend een enquête gehouden. Daarmee wilden we inzicht krijgen in hoe zij zélf dit verschil ervaren: waarom lukt afval scheiden thuis vaak wél, maar op school minder goed? 

De resultaten laten een duidelijk verschil zien tussen thuis en buitenshuis: aanzienlijk meer mensen scheiden hun afval thuis, terwijl dit buitenshuis veel minder gebeurt. Hier onder is de grafiek weergegeven.

Thuis afval scheiden is voor veel makkelijker dan buitenshuis
Data uit de verstuurde enquête

Wie afval wil scheiden, krijgt daar in de praktijk vaak maar beperkt de kans toe. “Op straat staan er bijna altijd alleen algemene afvalbakken en kun je niet scheiden.” schrijft een respondent. Een ander merkt op: “Een prullenbak vinden is soms al luxe.”

Ook op kantoor gaat het niet altijd zoals bedoeld. Een respondent schreef dat zei geïrriteerd raakte toen bleek dat het gescheiden afval door de schoonmaak alsnog in één zak werd gegooid. “Volgens haar kwam het toch allemaal bij elkaar terecht,” aldus de deelnemer.

Uit de enquête blijkt verder dat slechts 16 procent van de mensen altijd afval scheidt, terwijl 47 procent het wel belangrijk vindt. De meest genoemde belemmeringen zijn een gebrek aan ruimte thuis en het ontbreken van duidelijke of gescheiden afvalbakken buitenshuis. Vooral gft en plastic leveren verwarring op: 47 procent vindt die categorieën minder duidelijk dan restafval. Het beeld dat naar voren komt: mensen willen best scheiden, maar het systeem maakt het vaak lastig.

Verantwoording

Wij hebben ervoor gekozen om data te verzamelen in vier verschillende HU-gebouwen, zowel tijdens de lunchpauze als daarbuiten. Op deze manier konden we studenten observeren in situaties met en zonder tijdsdruk. Door meerdere gebouwen mee te nemen, kregen we een divers beeld van verschillende groepen studenten.

Met de enquête hebben we het perspectief verbreed naar een bredere doelgroep, niet alleen studenten maar ook andere respondenten. Hierdoor kregen we inzicht in hun gedachten over afvalscheiding, zowel thuis als buitenshuis, en hoe zij hierover denken. In combinatie met bestaande bronnen hebben we zo geprobeerd een zo volledig mogelijk beeld te schetsen van het afvalscheidingsgedrag en de factoren die dit beïnvloeden.

Geschreven door Amy Hermsen en Poppe Ockeloen

Literatuur lijst

De Afvalbak. (2024, 30 augustus). Afval scheiden in het onderwijs | Afval scheiden met de Afvalbak. https://deafvalbak.nl/branches/afval-scheiden-in-het-onderwijs/

Chantal Massoeur. (n.d.).https://www.binqer.nl/afval-scheiden-onderwijs

GP Groot inzameling. (n.d.). GP Groot Inzameling. https://www.gpgrootinzameling.nl/bedrijfsafval-scholen-onderwijs/afvaleducatie/

Milieu Centraal. (n.d.). Afval scheiden: cijfers en kilo’s. https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/afval-scheiden/afval-scheiden-cijfers-en-kilo-s/

RecyclePro. (2023, 7 december). We moeten meer afval scheiden buiten de deur. RecyclePro. https://recyclepro.eu/rubrieken/we-moeten-meer-afval-scheiden-buiten-de-deur-2/

IPOS. (2019, 22 oktober). Hoe prikkelt de gemeente haar inwoners afval te scheiden? Ipsos I&O Publiek. https://www.ipsos-publiek.nl/actueel/hoe-prikkelt-de-gemeente-haar-inwoners-afval-te-scheiden/