DE BILT- Politiekwetenschapper Marieke De Vries verteld over opvallende uitslagen van de verkiezing 2025, en de invloed hiervan op de regering en samenleving.
Uitslag
Het meest opvallende was dat de politieke versnippering in Nederland nog verder is toegenomen. We zagen opnieuw dat traditionele partijen zoals de VVD en het CDA terrein verloren, terwijl nieuwe en kleinere partijen juist groeiden. Dat bevestigt een trend die al langer zichtbaar is: kiezers zijn minder loyaal aan één partij en maken hun keuze steeds vaker op basis van actuele thema’s of emoties. Daarnaast was de opkomst met ongeveer 77,7 procent iets lager dan de vorige keer. Dat lijkt misschien marginaal, maar het is een signaal dat een deel van de bevolking zich minder betrokken voelt bij de landelijke politiek. Dat heeft meerdere oorzaken. Veel mensen hebben het gevoel dat hun stem weinig invloed heeft op wat er uiteindelijk in Den Haag gebeurt. Ze zien dat coalitievorming maanden duurt, en dat verkiezingsbeloften vaak afgezwakt worden door compromissen. Bovendien ervaren sommige burgers dat politiek te veel over procedures gaat en te weinig over hun dagelijkse zorgen — denk aan koopkracht, woningnood en zorg. Die afstand tussen burger en bestuur is een structureel probleem geworden.
Versnippering van het politieke landschap
In zekere zin is het democratisch gezond dat meer stemmen gehoord worden. Nederland is divers, dus het is logisch dat er veel partijen zijn die verschillende groepen vertegenwoordigen. Tegelijkertijd maakt het besturen daardoor wel ingewikkelder. Coalities bestaan tegenwoordig uit vier of meer partijen met sterk uiteenlopende standpunten. Dat leidt tot lange formaties en compromissen die vaak halfslachtig overkomen. Op de lange termijn kan dat het vertrouwen in de politiek verder ondermijnen.
polarisatie
De uitslag weerspiegelt vooral onvrede en onzekerheid. Thema’s als migratie, bestaanszekerheid en klimaatverandering zijn doorslaggevend geweest. We zien dat veel kiezers behoefte hebben aan duidelijke keuzes en sterke leidersfiguren. Tegelijkertijd is er ook een groep die juist zoekt naar samenwerking en redelijkheid. Die spanning loopt dwars door de samenleving heen. De verkiezingsuitslag laat zien dat Nederland niet alleen politiek, maar ook sociaal-cultureel sterk is gepolariseerd.
Moeizame formatieprocessen
We zullen meer tijd en energie kwijt zijn aan onderhandelen dan aan regeren. De kans op instabiele kabinetten is groot. Als partijen hun achterban tevreden willen houden, wordt het moeilijk om grote hervormingen door te voeren. Tegelijkertijd ontstaat er ruimte voor de Tweede Kamer om meer invloed te krijgen, omdat het kabinet minder slagkracht heeft. Dat kan op termijn leiden tot een verschuiving in de machtsbalans tussen regering en parlement.
