DE BILT – Angst voor oorlog leeft bij veel mensen, maar professor Pieter Vos van de Universiteit Utrecht bekijkt het vanuit een andere invalshoek. Als filosoof onderzoekt hij al jaren de ethiek van oorlog en vrede. In Bilthoven sprak hij over hoe gemeenschappen sterker kunnen worden door zorg voor elkaar en kritisch denken, juist in tijden van dreiging.

Wat heeft u ertoe gebracht om oorlog en vrede als filosofisch onderwerp te gaan bestuderen?

“Ik ben betrokken geraakt bij de geestelijke verzorging in de krijgsmacht. Daar ontstond de behoefte om verder na te denken over oorlog en vrede, en wat je met militairen kunt bespreken. Zo ben ik me steeds meer gaan verdiepen in de ethiek van oorlog en vrede. Het thema is actueler geworden door de conflicten van nu en de zichtbaarheid van de Nederlandse krijgsmacht.”

Maakt u zich zorgen over de mogelijkheid van een nieuwe oorlog in Europa?

‘’Ik ben meer bang dat mensen massaal angstig worden. Dat moeten we voorkomen. Natuurlijk moet je de dreiging serieus nemen, maar ook nuchter bekijken. Rusland put zichzelf uit met de huidige oorlog. Het is niet zo dat ze morgen in Nederland staan. Wel zie je subtielere dreigingen, zoals drones. Dat zijn speldenprikjes die we serieus moeten nemen, maar waar we niet panisch van hoeven te worden.”

Hoe gaan burgers om met de angst voor oorlog, en welke steun of strategieën zijn er om die gevoelens te verlichten?

“Mensen moeten zich bekommeren om elkaar. Zorg voor elkaar. Gemeenschappen zijn heel belangrijk. Ik vind de nadruk op overlevingspakketten problematisch: dat is leuk voor wie het kan betalen, maar niet voor studenten. Laten we vooral voor elkaar zorgen. Dat is een manier van vreedzaam samenleven. Ook politiek kan vreedzaam vormgegeven worden. Als gemeenschappen sterk zijn, kunnen we beter een oorlog doorstaan.”

Speelt kunstmatige intelligentie ook een rol in die angst?

“Ja, zeker. Vooral in de journalistiek en nieuwsvoorziening. Het manipuleren van feiten en duidingen vind ik gevaarlijk, misschien zelfs gevaarlijker dan de concrete oorlogsdreiging. Het beïnvloedt hoe mensen denken. Als je niet meer ziet dat Rusland zomaar een land heeft aangevallen, kun je gaan geloven dat ze recht hebben op Oekraïne. Dat is een groot risico. Daarom is het belangrijk dat we elkaar helpen kritisch te blijven.”

Denkt u dat oorlog ooit volledig uitgebannen kan worden?

“Dat was de hoop van de rechtvaardige-vredegedachte en van de Verenigde Naties. Maar de VN zijn momenteel machteloos door het vetorecht van landen als Rusland en Amerika. Wereldvrede lijkt verder weg dan ooit. Ik vrees dat de mens altijd de mogelijkheid zal hebben om wapens op te pakken. Toch moeten we eraan blijven werken. Samenleven en zorg voor elkaar zijn daarbij de sleutel.”

Welke boodschap wilt u inwoners van De Bilt meegeven in deze onzekere tijden, en hoe wilt u hen daarbij concreet ondersteunen?

“Blijf denken voorbij de oorlog. Zijn alle Russen verschrikkelijke slechteriken? Nee, er zijn ook normale, goede mensen met wie je zou kunnen samenleven. Het is belangrijk om dat in ons hoofd te houden. Maar bovenal: zorg voor elkaar. Als gemeenschappen sterk zijn, kunnen we beter een oorlog doorstaan. Angst verdwijnt niet zomaar, maar samen kun je die dragelijk maken. Dat is misschien wel de belangrijkste les.”

Professor Vos benadrukt dat angst voor oorlog niet mag overheersen. Zijn oproep is helder: zorg voor elkaar, wees bekommerd om elkaar en blijf voorbij vijandbeelden denken. Alleen zo kunnen gemeenschappen sterker staan en hoop behouden, zelfs in tijden van dreiging.

Journalist Evy kroon was aanwezig bij de lezing en heeft van de lezing een mooie audioreportage gemaakt: