Op begraafplaatsen kom je alleen voor een begrafenis van iemand die je kent (of ooit die van jezelf). Je gedachten gaan uit naar de overledene en de dienst is vaak plechtig en emotioneel. De standaard zaken verlopen in de volgorde zoals je die kent: na de toespraken loopt de stoet naar het graf om de kist vredig te zien dalen. Je vergeet bijna dat een begrafenis niet uit de lucht komt vallen. De uitvaartondernemer neemt contact op met de begraafplaatsbeheerder, die zal kijken of er plek is en of er mogelijk al familie ligt. Het graf wordt enkele dagen voor de begrafenis gereedgemaakt en afgedekt. Helaas zijn de meeste graven niet eeuwig. Bij het kopen van een particulier graf koop je niet de grond, maar voor een bepaalde termijn het recht ervan. Dit grafrecht loopt af, bij particuliere graven in gemeente Vijfheerenlanden na de afgesproken termijn van twintig of dertig jaar. Het is mogelijk om het grafrecht te verlengen, maar als dat niet gebeurt, is het graf weer van de gemeente. In januari 2026 gaat gemeente Vijfheerenlanden de grafmonumenten verwijderen van particuliere graven waarvan het grafrecht is verlopen. Dit zal gebeuren bij elke begraafplaats in het beheer van de gemeente Vijfheerenlanden. Swen van Dorp is de begraafplaatsbeheerder van alle begraafplaatsen onder het beheer van de gemeente. Hij houdt de administratie bij en leidt alle werkzaamheden op de begraafplaats in goede banen. Zo houdt hij ook bij van welke graven het graf- of gebruikersrecht is verlopen.
Waarom worden in januari eerst alleen de grafmonumenten verwijderd?
‘Wanneer het grafrecht verloopt, wordt het graf meestal nog nauwelijks bezocht. Dan wordt het graf ook niet meer bijgehouden. De rechthebbende is alleen tijdens de termijn verantwoordelijk voor het graf en het bijhouden ervan. Als het grafrecht afgelopen is, ligt de verantwoordelijkheid weer bij de gemeente. Wanneer planten te groot worden of stenen verschuiven, kan het zo zijn dat het grafmonument naar achter wordt geduwd. Dat kan schade aanrichten bij een omliggend graf. Het kost veel geld de kosten van de schade te dekken. De gemeente moet dat betalen als er geen rechthebbende is. Daarom sturen wij de rechthebbende een formulier met een keuze: wilt u zelf het monument verwijderen en meenemen of het kosteloos door ons laten verwijderen? Het verwijderen van de grafmonumenten is dus het meest urgent, daarom doen we dat eerst. De ruiming van de graven zelf is later aan de orde.’
Als zo een grafmonument wordt verwijderd; waar gaat deze dan heen?
‘We hebben helaas geen ruimte om de verwijderde monumenten op de begraafplaats te bewaren, dus worden ze vernietigd. Een tijd geleden hebben we al geëxperimenteerd met het recyclen van grafstenen. We merkten dat er weinig stenen is aanmerking kwamen om hergebruikt te worden. Een grafmonument moet namelijk aan een minimale dikte voldoen om afbraak te voorkomen. Voordat een steen hergebruikt kan worden, moet eerst de tekst eraf. Er zijn te weinig stenen dik genoeg zijn om na het verwijderen van tekst nog aan de dikte-eis.’
Hoe wordt er gezorgd dat de rechthebbende weet dat het grafrecht verloopt?
‘Volgens de wet moeten wij de rechthebbende van een particulier graf een jaar voor de afloop van het termijn aanschrijven. Dan volgt er drie maanden reactietijd waarin de rechthebbende aangeeft te willen verlengen of afstand te doen. Mocht er geen reactie komen binnen de drie maanden, plaatsen we voor de resterende negen maanden een bordje voor het graf. De gemeente gaat ervan uit dat er elke zes maanden ten minste één bezoeker bij het graf komt. In dat geval is er een grote kans dat het bordje op tijd gelezen wordt. Als we dan nog steeds niets hebben gehoord, hebben we alles geprobeerd en loopt de termijn af volgens de wet. Toch zien we liever dat er bewust afstand van het graf wordt gedaan. We houden ons systeem goed in de gaten om te kijken of er een keuze is gemaakt. Dan weten we zeker dat er geen misverstand kan ontstaan. Op de begraafplaats hebben we ook een vitrinekast die we gebruiken als communicatiebord. Vanaf volgende week hangen daar lijsten met verlopen graven, zo is elke bezoeker op de hoogte.’
