Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.

Bewering

Doordat jongeren steeds minder lezen en zonder reflectie, stemt de schoolgaande jeugd nog rechtser dan volwassenen.

Oordeel

Ongefundeerd

Context

Dagelijks is er in het Dagblad Trouw een gedeelte voor de opinie van lezers. In deze lezersreacties kunnen de lezers hun visie delen over bepaalde onderwerpen. Aangezien de verkiezingsuitslag op 31 oktober bekend werd, is er op 3 november een lezersreactie gepubliceerd over de uitslag. ‘Doordat jongeren steeds minder lezen en zonder reflectie, stemt de schoolgaande jeugd nog rechtser dan volwassenen’, stelt docent Nederlands Pascal Meijer. Deze reactie is de moeite waard om te controleren, aangezien er eerder al een artikel in de Volkskrant met de kop ‘Waarom veel jongeren op rechtse partijen stemmen’. De reactie van Meijer zou dus een verklaring zijn voor dit standpunt. Daarnaast is het rechtser stemmen van jongeren ook een duiding van de toekomst van de politiek, waardoor een redenering over hoe deze toekomst tot stand is gekomen de moeite waard is om een factcheck over te maken. 

Leesvaardigheid

Om de stelling te onderbouwen wordt er een onderzoek aangehaald van het PISA-onderzoek, uitgevoerd door onder andere onderzoekers van de Universiteit Twente, het Expertisecentrum Nederlands en KBA Nijmegen. In het PISA-onderzoek wordt de leesvaardigheid van 15-jarigen onderzocht, hierbij is er een daling van de leesvaardigheid te zien van de Nederlandse jeugd. Het is namelijk van 485 punten in 2018 met ongeveer 30 punten gedaald in 2022. Leesvaardigheid is daarentegen van belang, zo staat er in het PISA-onderzoek: ‘Een goede leesvaardigheid is essentieel voor een succesvolle deelname aan de maatschappij. Goed kunnen lezen is bijvoorbeeld nodig om vacatures te begrijpen, een sollicitatieformulier in te vullen of de betrouwbaarheid van een tekst te evalueren.’ Deze vaardigheid is dus ook nodig om partijprogramma’s te begrijpen en te interpreteren. Het is dus te bevestigen dat het slechter gaat met de leesvaardigheid van jongeren, maar of het van invloed is op het stemgedrag van de jongeren is onduidelijk. Onderzoeker Nikki Dekker doet onderzoek naar de politieke opvattingen van jongeren. Over de claim van Meijer zegt Dekker het volgende: ‘Ik zou zeggen dat het niet klopt, omdat we breder moeten kijken dan leesvaardigheid. Er is meer gaande, waaronder de opkomst van sociale media. Daarentegen merk ik wel dat bijna altijd jongens significant conservatiever zijn in hun opvattingen.’

Schoolgaande jeugd

De bewering van Meijer duidt erop dat het gaat om schoolgaande jeugd, oftewel middelbare scholieren. Aangezien deze bevolkingsgroep nog niet kiesgerechtigd is, vinden er aparte Scholierenverkiezingen plaats op het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Uit deze Scholieren Tweede Kamerverkiezingen is volgens organisator ProDemos op te maken hoe de politiek vorm zou krijgen indien deze jongeren het voor het zeggen hadden. Daarnaast stimuleert het jongeren om te gaan stemmen op de wanneer ze kiesgerechtigd zijn. Uit onderzoek van de Political Science Research and Methods van de Cambridge Universiteit blijkt dat vroegtijdige ervaringen op het gebied van stemmen voor verkiezingen, aanmoedigen tot opkomst bij soortgelijke verkiezingen. Oftewel, de scholierenverkiezingen geven een duiding over hoe de Nederlandse politiek er in de toekomst uit gaat zien. Daarnaast is het volgens onderzoeker Nikki Dekker, een misvatting dat jongeren geen interesse hebben in de politiek. Dekker: ‘In vergelijking met volwassenen zijn jongeren zeker niet minder geïnteresseerd, eigenlijk is er geen verschil van elkaar. Jongeren vinden het concept van politiek minder interessant, maar de specifieke thema’s gaan ze wel aan.’ 

Scholierenverkiezingen 2025

Om te onderzoeken of de schoolgaande jeugd rechtser stemt dan volwassenen, heb ik gekeken naar de uitslag van de Scholierenverkiezingen voor de Tweede Kamerverkiezingen 2025. Bij deze verkiezingen waren 160812 geldige stemmen, dit aantal is nodig om de kiesdeler te berekenen. De Tweede Kamer bevat 150 zetels. De kiesdeler wordt berekend door het aantal geldige stemmen te delen door het aantal zetels, waardoor de kiesdeler 1072,08 wordt. De kiesdeler kon vervolgens worden toegepast op het totaal aantal stemmen per partij om te berekenen welk aantal volle zetels ze krijgen. Hieruit volgt een lijst van achttien partijen die door de scholieren de ‘Tweede Kamer’ in zijn gestemd (Bijlage 1).

Desondanks zijn dan nog niet alle zetels verdeeld, er blijven nog restzetels over. Ook deze heb ik berekend door gebruik te maken van het systeem van de grootste middelen. Er vielen elf restzetels te verdelen. Na verdeling van deze zetels is uiteindelijk de PVV de grootste partij geworden met dertig zetels (Bijlage 2).

Vergelijking Tweede Kamerverkiezingen en Scholierenverkiezingen

Vervolgens is er gekeken naar het aandeel rechtse en linkse partijen in de lijst van bijlage 2. Om een duidelijke definitie van rechts en links per partij te hebben, is er gekeken naar het Kieskompas (Bijlage 3). Partijen die dicht bij het midden liggen, zoals het CDA, heb ik meegerekend als middenpartij. Kleinschalige partijen bevinden zich niet op het Kieskompas, echter is het op basis van informatie van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen mogelijk om deze partijen de titel links of rechts te geven. Uit deze verdeling blijkt dat de scholieren op zes linkse partijen hebben gestemd, oftewel ongeveer 33,33% van de totale uitslag. Door deze zetels bij elkaar op te tellen om het aandeel van rechtse partijen te berekenen, blijkt 56% van de zetels aan rechtse partijen toe te behoren. Om dit vervolgens te kunnen vergelijken met het stemgedrag van volwassenen is er gekeken naar de verkiezingsuitslag van het ANP, deze zijn vervolgens in een tabel gezet door de NOS. 

Opvallend is dat er minder partijen in de kamer komen volgens de kiesdeler van de daadwerkelijke Tweede Kamerverkiezingen. Er komen namelijk vijftien partijen in de kamer, waarvan er zes worden gezien op het Kieskompas als rechtse partijen. Dit komt neer op 40% van het totaal aantal partijen. In eerste instantie lijkt dit een kleiner aandeel te hebben, maar zodra het percentage wordt berekend van het aantal zetels dat toebehoort aan rechtse partijen, kom je uit op 70% van het totaal aantal zetels.

Uit mijn berekeningen is dus te concluderen dat de schoolgaande jeugd minder rechts stemt dan de volwassenen, uitgaande van de uitslag van de scholierenverkiezingen. Desondanks is het van belang om te realiseren dat de scholierenverkiezingen niet representatief zijn voor alle Nederlandse scholieren, zo meldt ProDemos. 

NL-PLAN 

Bovendien merkt Wouter Sloekers, podcastmaker en campagnestrateeg van Campagne Daily, ook dat politici sociale media inzetten om de politiek toegankelijker te maken, er wordt een keuze gemaakt tussen inhoudelijke posts en entertainment posts. ‘Ze zetten zichzelf weg als meme, dit doen bijvoorbeeld D66 en GroenLinks/PvdA, maar ook NL-PLAN. Zijn filmpjes ogen grappig en dat vinden jongeren ook, dat is onder andere te zien in de kijkcijfers’, legt Sloekers uit. Door de campagne van NL-PLAN op sociale media groeit dus de populariteit in de Scholierenverkiezingen. Sloekers: ‘Ik denk dat veel jonge scholieren die zich niet bezighouden met de politiek voor NL-PLAN kiezen door de algoritme gevoelige video’s. Het is dus de enige politieke partij die ze zien, waardoor ze er op stemmen. Daarnaast gaat het over de Scholierenverkiezingen, hierbij maakt de stem toch niet uit en is het dus niet gek dat ze daarop stemmen.’ Hieruit is dus op te maken dat er twijfel valt te trekken over de betrouwbaarheid van de Scholierenverkiezingen en in hoeverre ze daadwerkelijk representatief zijn voor het stemgedrag van de jeugd.

Conclusie

De claim van docent Nederlands, Pascal Meijer, ‘Doordat jongeren steeds minder lezen en zonder reflectie, stemt de schoolgaande jeugd nog rechtser dan volwassenen’, is ongefundeerd. Er worden in zijn stelling links gelegd tussen de leesvaardigheid en het stemgedrag van jongeren, maar hier is geen grondig bewijs voor. Het is waar dat de leesvaardigheid van de jeugd de afgelopen jaren is gedaald en dat dit invloed heeft op een succesvolle deelname aan de maatschappij. Daarentegen zegt dit niets over een mogelijk patroon dat de jongeren rechtser zouden stemmen. 

Na analyse van de Tweede Kamer Scholierenverkiezingen 2025 en een vergelijking te maken met de ‘normale’ Tweede Kamerverkiezingen, is ook te stellen dat de schoolgaande jeugd juist minder rechts stemt dan volwassenen. Desondanks zit er in deze resultaten een nuance doordat ze niet representatief zijn voor het stemgedrag van jongeren. 

Uit deze onderdelen van mijn onderzoek concludeer ik dus dat de claim ongefundeerd is.