De ochtend voorafgaand aan de verkiezing voor de nieuwe Kamervoorzitter heeft Geert Wilders een tweet geplaatst waarin hij het laat lijken alsof 95% van de mensen wilden dat Martin Bosma herkozen zou worden als voorzitter. Echter komt de peiling die hij aanhaalt van De Telegraaf, wat suggereert dat de respondenten van de peiling een rechtse politieke voorkeur hebben. Dat maakt de tweet van Wilders misleidend, en niet representatief voor de rest van Nederland.

Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie

Bewering:

‘95% wil dat Martin Bosma herkozen wordt als voorzitter van de Tweede Kamer’

Oordeel:

Ongefundeerd

Context

Hoewel Wilders niet letterlijk beweert dat 95% van de hele bevolking dit wil, suggereert hij dat wel. Door de stelling zonder bron en zonder context te geven misleidt hij lezers enorm. Als de lezers zouden weten waar de stelling vandaan komt en onder wie de peiling gedaan is, zou het een heel ander beeld geven.

Is De Telegraaf rechts?

Maar eerst een belangrijke vraag om te onderzoeken: is De Telegraaf wel echt rechts? Want ik ging daar zelf zonder na te denken vanuit, maar is daar wel bewijs voor? Volgens EuroTopics, dat is een Europese nieuwsaggregator en press review website, is De Telegraaf inderdaad een rechtse krant. En op basis van deze analyse van Media Bias Fact Check wordt De Telegraaf gezien als ‘Right Biased’. De krant neigt volgens deze website in hun verhaalkeuzes en standpunten duidelijk naar conservatieve, rechtse thema’s.  Hoewel de krant ‘mostly factual’ rapporteert, vindt Media Bias Fact Check erop dat er wel sprake kan zijn van sterke woorden, selectieve berichtgeving en het weglaten van bepaald informatie die nadelig kan zijn voor rechtse opvattingen.

De Telegraaf is dus rechts te noemen, maar identificeren hun lezers zich ook zo? Want dat is waar het uiteindelijk om gaat als we willen kijken naar of de peiling is gedaan onder een representatieve groep aan mensen. Een onderzoek van Linda Bos, Sanne Kruikemeier en Claes de Vreese, van de Universiteit van Amsterdam, toont aan dat dat inderdaad zo is. Uit het onderzoek ‘Nation Binding: How Public Service Broadcasting Mitigates Political Selective Exposure’ blijkt dat er een duidelijk verband is tussen het lezen van De Telegraaf en een rechtse of populistische politieke voorkeur. De onderzoekers tonen aan dat aanhangers van rechtspopulistische partijen veel vaker kiezen voor populaire commerciële media, waaronder specifiek De Telegraaf. In hun mediaprofielanalyse wordt een groep onderscheden als ‘popular news consumers’, die relatief vaak De Telegraaf leest. Deze groep blijkt vervolgens eerder geneigd te zijn om op rechtspopulistische partijen te stemmen dan mensen die andere media meer consumeren. Er is volgens de onderzoekers in Nederland sprake van partijdig mediagebruik, en De Telegraaf wordt dus vooral gelezen door mensen met een rechtse politieke oriëntatie.

Het mag dus gerust aangenomen worden dat De Telegraaf een rechtse krant is, die rechtse lezers trekt. Een groot deel van de personen die hebben geantwoord op de peiling zal dus een rechtse politieke voorkeur hebben, en het is dus erg aannemelijk dat de peiling niet representatief is. Nou is het wel belangrijk om te onthouden dat De Telegraaf zelf nergens echt claimt dat ze wel een representatieve steekproef hebben gedaan. Ze melden erbij dat het gaat om de mening van hun lezers. Maar Geert Wilders geeft nergens die disclaimer, en misleidt daarbij zijn lezers.

Hoe moet zo’n peiling dan wel?

Maar hoe hoort zo’n peiling dan wel uitgevoerd te worden? Om dat uit te leggen heb ik de hulp van Gijs Rademaker, RTL Nieuws Opiniepeiler, ingeschakeld. Hij legt me uit dat een belangrijke voorwaarde voor een representatieve peiling is dat de antwoorden gewogen moeten worden. Dat betekent eigenlijk dat je de antwoorden moet rechttrekken wanneer de groep respondenten niet representatief is voor de samenleving. Simpel gezegd: stel 70% van de respondenten is een man, dan krijgen de stemmen van de mannen een gewicht van 0,7, en die van de vrouwen 1,3. Zo trek je de uitslag dus recht zodat deze representatief wordt voor de samenleving. En zo zijn er meer variabelen, zoals politieke voorkeur, waar naar gekeken moet worden.

Een krant met zo’n groot bereik draagt volgens Rademaker de verantwoordelijkheid om te zorgen dat deze stappen goed gebeuren. Er is geen bewijs dat De Telegraaf dit doet, noch waren zij bereikbaar om er vragen over te beantwoorden. ‘De Telegraaf heeft een uitgesproken rechtse kiezersgroep, daar durf ik mijn hand voor in het vuur te steken. Het zijn dus voornamelijk rechtse kiezers die meedoen aan het onderzoek, tenzij De Telegraaf extreme moeite doet om ook linkse en midden kiezers te trekken. Maar daar is geen bewijs van’.

Maar De Telegraaf claimt in principe niet dat het de mening is van de hele samenleving. ‘Nou, als grote landelijke krant impliceer je dat bijna wel, als je deze uitslagen op deze manier brengt. Wat je zegt als je zo’n bereik hebt heeft invloed, op een maatschappelijk debat, op een politiek debat’.

En dan Wilders. ‘Ik ben voorzichtig met mijn uitspraak, want ik heb het zelf niet echt gepeild. Maar het is zeer aannemelijk dat er een grote linkse kiezersgroep is, van tenminste zo’n 25-30%, die Bosma geen goede Kamervoorzitter vindt. Alleen al om waar hij voor staat. En dat weet Wilders ook heel goed’.

Wilders ondermijnt volgens Rademaker met zijn actie ook de geloofwaardigheid van peilers.  ‘Ik denk dat heel veel Nederlanders dit zien, en sterk gaan twijfelen. Aan Wilders, maar ook aan de peiling.’ Het is volgens Rademaker een vorm van fake news. ‘Hij pakt een peiler waarvan hij weet dat deze niet representatief is, en doet in feite alsof hij dat wel is. En het is logisch dat een politicus cijfers pakt die hem uitkomen. Maar wat je dan altijd moet doen is vertellen wat de bron daarvan is, en wat er achter die percentages zit.’

Conclusie
De tweet van Geert Wilders waarin hij stelt dat 95% wil dat Martin Bosma herkozen wordt als Kamervoorzitter is misleidend en niet representatief voor de Nederlandse bevolking. De peiling waar hij zich op baseert is afkomstig van De Telegraaf, een krant met een duidelijk rechts profiel en een overwegend rechts lezerspubliek. Uit onderzoek blijkt dat Telegraaf-lezers significant vaker een rechtse of populistische politieke voorkeur hebben, wat betekent dat de uitslag waarschijnlijk sterk gekleurd is. Daarnaast zijn er geen aanwijzingen dat de peiling is uitgevoerd met een representatieve steekproef of dat antwoorden zijn gewogen, wat essentieel is bij betrouwbare opiniepeilingen. Wilders presenteert het percentage zonder bronvermelding of context, waardoor lezers enorm worden misleid. Het is in feite een vorm van misinformatie: hij gebruikt cijfers waarvan hij weet dat ze niet representatief zijn, maar doet alsof dat wel zo is.

De cijfers in de grafiek die Wilders heeft herplaatst kloppen dus wel, maar de manier waarop Wilders suggereert dat het de mening van Nederland is, is enorm misleidend en schadelijk voor de geloofwaardigheid van de journalistiek.