Bewering
Sinds 2012 is het aantal demonstraties verdrievoudigd en gewelddadiger geworden.
Oordeel
Ongefundeerd
Bron van de bewering
‘Dertien jaar geleden zag Nederland er heel anders uit dan anno 2025, nu het borrelt en gist in de onderbuik als nooit tevoren. Steeds vaker komt het tot een ranzige uitbarsting zoals zaterdag in Den Haag. Sinds 2012 is het aantal demonstraties verdrievoudigd en gewelddadiger geworden. Of het nu gaat om een pro-Palestina-protest of om de roep om minder asielzoekers; protesten worden gekaapt door wat de driehoek ’extreme elementen’ noemt.’
Dit stond in een opiniestuk van Marcel Peereboom Voller over de ‘ElsRechts-demonstratie’ op het Malieveld, wat op 21 September in de Telegraaf verscheen. In dit artikel wordt de vergelijking gemaakt tussen ‘Project-Els’ en Project X; het uit de hand gelopen feest wat in 2012 in Haren plaatsvond.
De claim dat het aantal demonstraties sinds 2012 verdrievoudigd is en gewelddadiger is geworden, roept vragen op. Dit is mogelijk een riskante claim, omdat dit lezers kan demotiveren om te demonstreren over zaken die ze belangrijk vinden.
Deze bewering is tweedelig. Ik ga onderzoeken of het aantal demonstraties verdrievoudigd is; en of er bij demonstraties steeds meer geweldsincidenten plaatsvinden.
Werkwijze
Allereerst is het belangrijk om te zoeken naar documentaire bronnen die deze claim ondersteunen of juist ontkrachten. Bij dit stuk staat geen bronvermelding, dus de zoektocht begint bij ‘aantal demonstraties toegenomen’. Een van de eerste artikelen die naar voren komt is een artikel van Follow the Money, getiteld: ‘Worden demonstraties gewelddadiger? Een blik op de cijfers leert van niet. Integendeel’.
In dit artikel wordt een onderzoek van Informatie Analyse Team genoemd. IAT onderzocht de inzet van de politie bij evenementen, voetbal en demonstraties van 2015 tot en met 2022. Er wordt genoemd dat het aantal ‘betogingen’ sinds 2015 een enorme stijging heeft gehad tot piekjaar 2021, met 6558 demonstraties en het jaar erna weer daalde naar 6502. Het onderzoek laat van een schommeling aan geweld zien. 2022, het laatste jaar van het onderzoek, valt op, omdat het aantal demonstraties vergelijkbaar was met het piekjaar daarvoor, terwijl de Mobiele Eenheid (ME) drie keer minder vaak werd ingezet. Dit suggereert dat er een stuk minder geweld plaatsvond.
In het FTM artikel wordt ook gebruik gemaakt van het jaarlijks verschijnende overzicht ‘Geweld tegen politieambtenaren’ op de site van de politie. Deze bron heeft gelukkig wel cijfers tot en met vorig jaar. Hierop worden demonstraties niet apart bijgehouden, maar vallen deze onder de rubriek ‘overig’. Deze rubriek daalt al 4 jaar naar 2373 incidenten in 2024, met een piek van 3388 in 2020.
Wat ook naar boven komt bij de gegeven zoekopdracht is een onderzoek van Investico. Dit is een onderzoek dat is uitgevoerd in 18 steden, van 2013 tot en met 2022. Dit onderzoek vertoont in verschillende categorieën dezelfde trend: 2021 was het drama-jaar, maar het jaar erna namen de incidenten niet scherp af. De cijfers bleven hoog. Deze categorieën zijn: arrestaties bij demonstraties; politiegeweld bij demonstraties; bestuurlijke ingrepen en demonstraties die vooraf, of tijdens, verboden werden. Helaas duurde ook dit onderzoek echter maar tot 2022.
Conclusie
De conclusie van deze fact-check is dat de claim dat het aantal demonstraties sinds 2012 verdrievoudigd is en gewelddadiger is geworden, ongefundeerd is. Er is beperkte data over gewelddadigheid tijdens demonstraties, waardoor onderzoek hiernaar doen lastig blijkt. Het onderzoek van FTM wijst erop dat demonstraties niet gewelddadiger zouden worden, maar eigenlijk valt het niet te onderzoeken zonder meer data.
