De verkiezingscampagnes zijn officieel begonnen en dat betekent: posters, debatten en steeds scherpere uitspraken. Politieke partijen proberen op te vallen in een tijd waarin Nederland meer verdeeld lijkt dan ooit. Polarisatie is een vast onderdeel van het politieke debat, maar wat doet dat met het vertrouwen van kiezers?
In de VPRO-documentaire ‘De Tegenpolen (2023)’ word duidelijk hoe politici, media en sociale netwerken samen een klimaar creëren waarin tegenstellingen worden uitvergroot. Door Algoritmes en framing krijgt de harde negatieve toon meer aandacht, terwijl nuance verdwijnt. Dat zie je ook terug in de campagnes zo rondom de verkiezingen: politici kiezen soms bewust voor confrontatie, omdat dat beter scoort, zegt ook politicoloog Kemal Rijken.

Toch is polarisatie niet per se iets negatiefs. Kemal Rijken legt uit dat er twee vormen zijn: Positieve polarisatie, die helpt om standpunten te verduidelijken en affectieve polarisatie (kun je ook wel negatieve polarisatie noemen). Bij de tweede kunnen tegenstanders worden weggezet als “slecht” of ”gevaarlijk”, dat tast het publieke debat aan.
Toch blijkt de grens tussen gezonde tegenstelling en gevaarlijke verharding dun. Zolang politici elkaar kritisch bevragen op inhoud, kan polarisatie juist bijdragen aan een levend debat. Het maakt beter duidelijk waar partijen voor staan, maar zodra de toon persoonlijk word en tegenstanders worden neergezet als vijanden, slaat de polarisatie om naar affectieve polarisatie.

Sociale media belonen ophef, waardoor nuance al snel verdwijnt. En hoewel de harde toon tijdelijk succes kan opleveren, dreigt op lange termijn iets anders te verliezen: het vermogen om elkaar nog te begrijpen.
Als kiezers vooral de felste en hardste stem horen, verdwijnt het gesprek in het midden. De uitdaging voor politici ligt dus niet alleen in het winnen van aandacht, maar het behouden van vertrouwen. Zonder wederzijds begrip kan de democratie ook haar kracht verliezen