Op 28 oktober deed Lidewij de Vos een uitspraak dat migrantengroepen zwaar oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteit. Ze deed deze uitspraak zonder te verwijzen naar onderzoeken of cijfers. Ze verspreid dus de informatie dat migratieachtergrond en criminaliteit direct in verband met elkaar liggen.

Let op: deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.

Bewering

‘Migrantengroepen zijn zwaar oververtegenwoordigd in de criminaliteit.’

Oordeel

Gedeeltelijk waar

Context

Tijdens het slotdebat van de NOS op 28 oktober deed Lidewij de Vos een uitspraak dat migrantengroepen zwaar oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteit. Daarmee suggereert ze dat er een direct verband ligt tussen het hebben van een migratieachtergrond en de betrokkenheid van deze mensen binnen de criminaliteit. Ik kijk naar volwassene migranten binnen Nederland. Om te bepalen of de uitspraak klopt kijk ik naar de beschikbare cijfers van Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum en het CBS.

Een migrant is iemand die vrijwillig een veilig land verlaat, voor bijvoorbeeld studie of werk. Vaak in de hoop op een beter leven. Het zijn dus mensen die verhuisd zijn naar een ander land en terug kunnen keren als ze dat willen. Dit is gebaseerd op het geboorteland van de persoon zelf en dat van zijn of haar ouders. Dan zijn er ook tweede generatie migranten, dit betreft personen die zelf in Nederland zijn geboren en van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Personen met een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Caribisch Nederlandse herkomst en hun kinderen zijn de vier grootste niet-westerse herkomstgroepen in Nederland.

Voor criminaliteit kijk ik naar afgehandelde zaken met betrekking op incidenten en misdrijven. Ook wil ik kijken welke groepen migranten oververtegenwoordigd zijn binnen welke incidenten en misdrijven.

Cijfers

Wanneer we kijken naar criminaliteit onder verschillende herkomstgroepen, zien we dat personen met een niet-westerse migratieachtergrond oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteitscijfers. Binnen de vier ‘klassieke’ migrantengroepen: Surinamers, Turken, Marokkanen en Antillianen zijn vooral personen met een Marokkaanse en Antilliaanse migratieachtergrond oververtegenwoordigd in de geregistreerde criminaliteit zegt het CBS.

Als we kijken naar het aandeel van verschillende herkomstgroepen per afdoeningsfase, dan zien we dat 11% van mensen met Nederlandse herkomst een detentiestraf krijgt opgediend. De herkomstgroepen die hier bovenuit steken zijn de Marokkaanse en tweede generatie Marokkaanse migranten met een gemiddelde van 20%. Daarnaast migranten uit Suriname en tweede generatie uit NL-Caribisch Nederland met 18,5%. De andere migrantengroepen zijn niet ‘zwaar’ oververtegenwoordigd in opzicht van mensen met Nederlandse herkomst.

We kunnen ook inzoomen op welke misdrijven deze groepen oververtegenwoordigd worden. Verreweg de grootste groep in 2024 betreft vermogensmisdrijven (73%), waarbij de categorie diefstal/verduistering 69% van het totale aantal door de rechter afgehandelde misdrijfzaken betreft. De grootste categorieën daarna zijn gewelds- en seksuele misdrijven (15%, waarbij mishandeling 10% van het totaal inneemt), en vernielingen en misdrijven tegen openbare orde en gezag (10%).

Criminoloog Joanne van der Leun voegt hier aan toe: ‘Cijfers laten inderdaad verschillen zien tussen groepen, maar die kun je niet los zien van omstandigheden zoals armoede, discriminatie en ongelijke kansen. Het is simpel om criminaliteit rechtstreeks te koppelen aan herkomst.’

Conclusie

De uitspraak van Lidewij de Vos dat migrantengroepen zwaar oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteit is gedeeltelijk waar. Cijfers van het CBS en het WODC laten inderdaad zien dat personen met een niet-westerse migratieachtergrond, vooral mensen met een Marokkaanse en Caribisch-Nederlandse herkomst, relatief vaker voorkomen in de criminaliteitsstatistieken dan mensen met een Nederlandse achtergrond. Deze oververtegenwoordiging is zichtbaar bij zowel minderjarigen als volwassenen en neemt toe naarmate een zaak verder komt in de strafrechtketen, van politie tot rechter. De meeste strafzaken waarin verdachten met een migratieachtergrond voorkomen, gaan over vermogensmisdrijven zoals diefstal en verduistering. Echter zijn de andere migratiegroepen niet zwaar oververtegenwoordigd wel steken ze er een klein beetje bovenuit maar niet zwaar.