Tijdens het NOS-slotdebat van 27 oktober stelde Lidewij de Vos (Forum voor Democratie) tegenover Mirjam Bikker (ChristenUnie) en Stephan van Baarle (DENK) dat Somaliërs ‘twintig keer vaker verdacht worden van seksuele misdrijven dan Nederlanders’, maar die uitspraak blijkt onnauwkeurig geformuleerd.

Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie

Bewering:

Somaliërs worden 20 keer vaker verdacht van seksuele misdrijven dan Nederlanders.

Oordeel:

Onnauwkeurig

Context:

In het NOS-slotdebat kwam het onderwerp migratie opnieuw nadrukkelijk aan bod. Tijdens deze verkiezingen was dit een van de meest besproken thema’s. Lidewij de Vos, lijsttrekker van Forum voor Democratie, reageerde op Stephan van Baarle (DENK) toen hij sprak over gelijke rechten. De Vos verwees hierbij naar vermeende grote verschillen tussen herkomstgroepen in het aantal verdachten van seksuele misdrijven.

Herkomst van de bewering

Om te beoordelen of de uitspraak klopt, is het eerst van belang te achterhalen waar Forum voor Democratie deze bewering precies op baseert. Woordvoerder Cirano laat weten dat partijcijfers over immigratie “altijd zijn gebaseerd op het werk van dr. Jan van Beek”, die zelf gebruikmaakt van CBS-data. Een concreet onderzoek of document dat deze specifieke uitspraak onderbouwt, levert FvD echter niet aan.

Na eigen onderzoek werd duidelijk om welke bron het moest gaan: de CBS-dataset Registraties van verdachten; delict, geslacht, nationaliteit en woonadres. In deze tabel kan het type delict worden gefilterd, in dit geval op ‘seksuele misdrijven’, om de cijfers te achterhalen waarop De Vos haar claim op baseerde. De recentste cijfers zijn van 2022. Die van 2023 en 2024 zijn voorlopig en dus nog niet definitief.

Analyse

Op basis van de CBS-gegevens heb ik zelf de verhouding berekend. In 2022 waren er 3.120 verdachten met een Nederlandse nationaliteit, terwijl Nederland dat jaar 16.272.450 inwoners met een Nederlandse nationaliteit telde. Voor mensen met een Somalische herkomst gaat het om 10 verdachten in 2022, tegenover 2.408 inwoners met Somalische achtergrond.

Wanneer je het aantal verdachten per groep deelt door het totale aantal inwoners in die groep, en vervolgens deze twee uitkomsten met elkaar vergelijkt, kom je uit op een verhouding van 21,6. Wiskundig gezien betekent dit dat mensen met een Somalische herkomst in 2022 21,6 keer zo vaak als verdachte voorkomen in de registratie als mensen met een Nederlandse nationaliteit. Statistisch gezien klopt de uitspraak.

Context ontbreekt

 Maar of het binnen een ethisch kader past, is volgens Ruben van Gaanen, senior wetenschappelijk onderzoeker van het CBS, een ander verhaal.

“Wat vaak niet wordt verteld, is dat de verschillen in werkelijkheid klein zijn,” legt hij mij uit. Hij bevestigt dat de cijfers op zichzelf kloppen, maar benadrukt dat het hier gaat om uitspraken over een zeer klein deel van het totaal aantal verdachten. “Bij dit soort onderwerpen is het essentieel om volledige context te geven. Anders ontstaat er een beeld van een groep mensen dat niet klopt en dat kan leiden tot onterechte stigmatisering.”

Uit de cijfers blijkt bijvoorbeeld dat ruim 90 procent van alle verdachten een Nederlandse nationaliteit heeft. Toch kunnen groepen met een klein inwonersaantal, zoals mensen met een Somalische herkomst, statistisch grote verschillen laten zien. Volgens Van Gaanen maakt juist dat voorzichtigheid noodzakelijk: “Ik vind het onverantwoord om statistieken op die manier te gebruiken.”

Conclusie

Ook al is de berekening van De Vos technisch gezien terug te vinden in de CBS-cijfers, de uitspraak zoals zij die doet is misleidend en daarom onnauwkeurig. Het gaat namelijk om een heel kleine groep mensen, waardoor een paar extra verdachten al snel tot grote verhoudingen leiden. Dat het overgrote deel van alle verdachten gewoon een Nederlandse nationaliteit heeft, wordt niet genoemd. Zonder deze belangrijke context ontstaat een verkeerd beeld van Somaliërs, terwijl de cijfers daar geen recht aan doen. Deze claim is daarom onnauwkeurig en kan als misleidend worden beschouwd.