De schijnwerpers stonden de afgelopen weken gericht op de hevige overstromingen in Spanje. Door de hevige regenval ontstonden er in de kuststeden in het zuidoosten van Spanje grote overstromingen. In een artikel van de Volkskrant werd zelfs gesuggereerd dat Europa zich moet voorbereiden op meer klimaatgeweld. Journalist Jan Roos verwees naar dit artikel toen hij te gast was bij een talkshow op de Hogeschool Utrecht en liet blijken dat hij het niet eens was met de stelling die deze krant maakte. “In de Volkskrant schrijven ze dat er in Spanje een klimaatramp heeft plaatsgevonden… Dat heeft niks te maken met het klimaat, wat daar gebeurd is,” stelt Roos.
Tijdens de talkshow bracht Roos ter sprake dat er tegenwoordig niet meer door journalisten wordt nagegaan of wat er wordt gezegd ook daadwerkelijk klopt. “We zitten nu in een situatie waarin de journalist, op het moment dat het in zijn politieke straatje past, denkt dat het klopt en er dus geen onderzoek meer naar wordt gedaan.” Hierna verwijst hij naar het artikel uit de Volkskrant over de overstromingen en volgt zijn claim waarin hij stelt dat het niet met het klimaat te maken heeft.
Wat zeggen wetenschappelijke onderzoeken?
Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken, waaronder het onderzoek van Bronstert (2003), blijkt dat overstromingen worden veroorzaakt door verschillende factoren. Belangrijke oorzaken van overstromingsrisico’s zijn zowel natuurlijke oorzaken zoals klimaatverandering, als menselijke factoren zoals veranderingen in landbouw (ontbossing of verstedelijking), aanpassingen aan rivieren en meer bebouwing in risicogebieden. Al deze veranderingen verminderen bijvoorbeeld de capaciteit van gebieden om water vast te houden en verhogen de kans op schade. Het is moeilijk om precies te zeggen welke factor hoeveel bijdraagt, omdat ze met elkaar verweven zijn.
In een ander onderzoek (Sign In, z.d.) waarin een overzicht van 45 studies over de oorzaken van overstromingen in steden wordt weergegeven, worden de oorzaken ingedeeld in directe en indirecte oorzaken. Directe oorzaken zijn bijvoorbeeld de hevige regenval en verstedelijking van gebieden. Indirecte oorzaken zijn slechte afvoersystemen en blokkades door afval. Maar ook wordt benoemd dat klimaatverandering niet direct een oorzaak is van overstromingen, maar wel een belangrijke rol kan spelen. Klimaatverandering vergroot namelijk de kans op overstromingen. Het wordt dus gezien als een indirecte factor die problemen rondom overstromingen verergert.
Wat zeggen de experts?
Drie hoogleraren aan de Universiteit Utrecht delen hun inzichten hierover en benadrukken het belang van aanpassing en goed waterbeheer om toekomstige schade te beperken.
Detlef van Vuuren, klimaatspecialist op mondiale klimaatscenario’s, legt uit hoe klimaatverandering zorgt voor meer verdamping boven de oceanen, vooral boven een warmere zee. “Hierdoor kan de lucht meer vocht vasthouden, wat leidt tot zwaardere regenbuien,” aldus Van Vuuren. Wanneer deze warme lucht in aanraking komt met koudere lucht, zoals boven Spanje, ontstaan extreme weersituaties. Hij voegt toe dat er naast klimaatverandering ook rekening gehouden moet worden met de inrichting van het landschap. “We moeten ons landschap aanpassen zodat het bestand is tegen de gevolgen van klimaatverandering. In Nederland bijvoorbeeld kijken we naar manieren om rivieren gecontroleerd te laten overstromen, zodat het water tijdelijk ergens naartoe kan zonder grote schade te veroorzaken.”
Marleen van Rijswick, expert in klimaatadaptatie en waterbeheer, ziet extreme regenval ook als een gevolg van meerdere factoren, net zoals Van Vuuren. “Vanwege klimaatverandering zien we vaker periodes van droogte gevolgd door hevige regen,” legt ze uit. “Na droogte is de bodem hard, wat het moeilijk maakt voor water om in te trekken, wat leidt tot overstromingen.” Van Rijswick benadrukt dat goed waterbeheer veel problemen kan voorkomen, maar niet alles. “In 2021 zagen we in Nederland dat ondanks goed waterbeheer, de extreme regenval grote schade veroorzaakte.”
Michiel van den Broeke, expert in klimaatverandering en de poolkappen, sluit zich hierbij aan en benadrukt de intensiteit van het huidige weer: “Als het klimaat hetzelfde was gebleven, zouden dit soort gebeurtenissen waarschijnlijk nog steeds plaatsvinden, maar door klimaatverandering zijn ze veel intenser geworden.”
Alle drie de experts zijn het erover eens dat klimaatverandering de kans en intensiteit van extreme regenval vergroot. Daarnaast benadrukken ze het belang van aanpassing in landschap en waterbeheer om toekomstige schade door overstromingen zoveel mogelijk te beperken.
Conclusie
Op basis van de documentaire bronnen en gesproken experts, kun je concluderen dat Jan Roos ongelijk heeft als hij zegt dat de overstromingen in Spanje niets met klimaatverandering te maken hebben. Klimaatverandering zorgt voor extreme weersomstandigheden, wat het risico op overstromingen vergroot. Hoewel er ook andere oorzaken zijn, zoals bebouwing en slechte afvoer van water, speelt klimaatverandering wel degelijk een rol.
Bronnen:
- Bronstert, A. (2003). Floods and Climate Change: Interactions and Impacts. Risk Analysis, 23(3), 545–557. https://doi.org/10.1111/1539-6924.00335
- Sign in. (z.d.). https://web-p-ebscohost-com.hu.idm.oclc.org/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=c660a9d4-0990-409f-b4d4-345cf8d05835%40redi
